„Gutul jest projektem (zbiegłego oligarchy współpracującego z Moskwą) Ilana Sora. Wyrosła jako osoba publiczna na kilka tygodni przed wyborami dzięki jego pieniądzom i wsparciu. Ona sama, jak uważam, nie ma ani wykształcenia, ani zdolności, by zostać liderem czegokolwiek” – ocenia Socor, znawca Mołdawii i byłego ZSRR, który na co dzień pracuje w Monachium.

„To moskiewscy konsultanci polityczni Ilana Sora mówią jej, co ma mówić” – dodaje ekspert.

W ostatnim czasie baszkanka Gagauzji zintensyfikowała swoją działalność polityczną, w tym międzynarodową.

W ciągu miesiąca Gutul dwukrotnie odwiedziła Rosję. Za pierwszym razem spotkała się z Władimirem Putinem, który uścisnął jej dłoń i obiecał wsparcie. Za drugim była w Promswiazbanku, z którym podpisała umowę w sprawie przelewów rosyjskich pieniędzy dla budżetówki i emerytów w Gagauzji. Równowartość 100 euro miałaby co miesiąc wpływać na ich konta obsługiwane przez niedziałające w Mołdawii karty MIR.

To kolejna – po obietnicy taniego gazu – obietnica, która wydaje się być bez pokrycia, bo Gutul nie ma jak technicznie jej zrealizować. Ale – jak mówią eksperci – zawsze będzie można powiedzieć, że to z winy Kiszyniowa. „Chodzi o to, by potem powiedzieć, że to nie zadziałało, bo Kiszyniów się nie zgodził. Bo chce, żebyście byli biedni” – mówi Socor.

„Zadaniem Gutul jest zantagonizowanie relacji pomiędzy Gagauzją i centralnym rządem w Kiszyniowie” - uważa ekspert.

Jego zdaniem Rosja „zmieniła swoją politykę wobec Mołdawii”, której obecne władze są zdeterminowane, aby wprowadzić kraj do UE i zakotwiczyć Mołdawię w zachodnim świecie. „Teraz Kreml chce mieć nie tylko +pakiet blokujący+ wpływów w Mołdawii, ale pełną kontrolę” – uważa Socor. W tym celu „gromadzi wszystkie siły prorosyjskie w jednym koszyku”, a ich frontmanką ma zostać Gutul. Cel to wybory - najpierw prezydenckie jesienią tego roku, a następnie - przyszłoroczne wybory do parlamentu.

Jak zaznacza Socor, wszystkie prorosyjskie partie opozycyjne w Mołdawii zapowiedziały, że będą uczestniczyć w czerwcowym Forum Gospodarczym w Petersburgu, co „jest bez precedensu”. „Jestem pewien, że to nie jest ich inicjatywa. Zostali zaproszeni przez Rosję, a tam wezmą ich w obroty konsultanci i Kreml” – prognozuje Socor. „Posadzą ich wszystkich przy jednym stole i powiedzą: stwórzcie blok. Oni mają relatywnie ograniczoną pulę wyborców i odbierają ich sobie nawzajem" - dodaje.

Według analityka Jamestown Foundation jednym z kierunków działania Gutul jest „odwoływanie się do prorosyjskich sentymentów wśród Gagauzów”. Przypomina, że ten prawosławny lud turecki został tu przesiedlony przez carską Rosję na początku XIX na bardzo korzystnych warunkach i „uratowany przed Turkami”, i dlatego jest „dozgonnie wdzięczny”.

„Drugi kierunek to żądanie większej autonomii. Gagauzja uzyskała status autonomii w 1994 roku. To była koncepcja autonomii w stylu sowieckim i miała na celu zachowanie kulturowej tożsamości. W istocie stało się to zabezpieczeniem rusyfikacji i izolacją przed językiem oficjalnym, czyli rumuńskim” – mówi Socor.

„Trzeci sposób działania to dążenie do stworzenia w prawobrzeżnej Mołdawii (kontrolowanej przez Kiszyniów) prorosyjskich enklaw. Oprócz Gagauzji to jeszcze rejon Orchei, który jest rumuńskojęzyczny, ale całkowicie kontrolowany przez ludzi Sora. Kolejne dwa to zamieszkana przez mniejszość bułgarską Taraclia oraz drugie co do wielkości miasto kraju Bielce, gdzie również mocno się trzymają siły prorosyjskie” – uważa analityk.

Z Kiszyniowa Justyna Prus (PAP)

just/ ap/