Badania przeprowadzili naukowcy z Friedman School of Nutrition Science and Policy na Tufts University. Zdrowotne właściwości diety oceniane były w skali od 1 do 100, przy czym 0 oznacza dietę ubogą (duże spożycie cukru i przetworzonego mięsa), a 100 - zalecaną równowagę owoców, warzyw, roślin strączkowych/orzechów i produktów pełnoziarnistych. Dla większość krajów wynik wynosił około 40,3, co w skali globalnej oznacza niewielki wzrost o 1,5 punktu w latach 1990-2018.

Autorzy jako pierwsi szczegółowo opisują nawyki żywieniowe dorosłych i dzieci w 185 krajach na przestrzeni 3 dekad. To jedno z najbardziej kompleksowych jak dotąd opracowań globalnej jakości diety – i pierwsze, które obejmuje wyniki zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych.

Chociaż globalna poprawa była niewielka, istniały znaczne różnice w zależności od kraju, przy czym zdrowsze odżywianie stało się bardziej popularne w Stanach Zjednoczonych, Wietnamie, Chinach i Iranie, a mniej w Tanzanii, Nigerii i Japonii.

„Spożycie roślin strączkowych/orzechów i warzyw nieskrobiowych wzrosło z czasem, ale ogólna poprawa jakości diety została zrekompensowana zwiększonym spożyciem niezdrowych składników, takich jak czerwone/przetworzone mięso, napoje słodzone cukrem i sód” – mówi główna autorka Victoria Miller z McMaster University w Kanadzie, która rozpoczęła to badanie jako stypendysta podoktorancki z Dariushem Mozaffarianem, dziekanem ds. polityki i profesorem żywienia we Friedman School oraz współautorem artykułu.

Niezdrowa dieta jest główną przyczyną chorób, odpowiedzialną za 26 proc. możliwych do uniknięcia zgonów na całym świecie. Chociaż interwencje i działania wspierające zdrowe odżywianie są pilnie potrzebne, niewiele wiadomo na temat różnic w jakości diety według danych demograficznych, takich jak wiek, płeć, wykształcenie lub bliskość obszarów miejskich - a są to informacje istotne, jeśli chce się właściwie ukierunkować kampanie dotyczące zdrowia publicznego.

Miller i jej współpracownicy badali globalne, regionalne i krajowe wzorce żywieniowe dorosłych i dzieci w 185 krajach na podstawie danych z ponad 1100 ankiet z Global Dietary Database, obszernego, wspólnego zestawienia danych na temat poziomów spożycia żywności i składników odżywczych na całym świecie.

W stustopniowej skali znanej jako wskaźnik alternatywnego zdrowego odżywiania średnie wyniki wahały się od 30,3 w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach do 45,7 w Azji Południowej. Średni wynik wszystkich 185 krajów objętych badaniem wyniósł 40,3. Tylko 10 krajów, reprezentujących mniej niż 1 procent światowej populacji, uzyskało wynik powyżej 50. Krajami z najwyższą punktacją na świecie były Wietnam, Iran, Indonezja i Indie, a z najniższą - Brazylia, Meksyk, Stany Zjednoczone i Egipt. Gdy chodzi o osoby dorosłe, na całym świecie kobiety częściej niż mężczyźni stosują zalecane diety, a starsze osoby - częściej niż młodsi dorośli.

"Zdrowe odżywianie było również pod wpływem czynników społeczno-ekonomicznych, w tym poziomu wykształcenia i urbanistyki – wskazała Miller. - Na całym świecie i w większości regionów lepiej wykształceni dorośli i dzieci z bardziej wykształconymi rodzicami generalnie mieli wyższą ogólną jakość diety".

„Średnio na całym świecie jakość diety była również wyższa wśród młodszych dzieci, ale następnie pogarszała się wraz z wiekiem – dodała. - Sugeruje to, że wczesne dzieciństwo to ważny czas dla strategii interwencyjnych zachęcających do rozwoju zdrowych preferencji żywieniowych”.

Naukowcy zauważają, że niektóre ograniczenia badań, które należy wziąć pod uwagę, obejmują błędy pomiarowe w danych żywieniowych, niepełną dostępność ankiet w niektórych krajach oraz brak informacji na temat niektórych ważnych kwestii żywieniowych, takich jak spożycie tłuszczów trans. Jednak odkrycia oferują kluczowe punkty odniesienia do porównania.

Zdaniem autorów skala i szczegółowość badania Nature Food umożliwiają naukowcom zajmującym się odżywianiem, agencjom zdrowia i decydentom lepsze zrozumienie trendów dotyczących diety, które można wykorzystać do wyznaczania celów i inwestowania w działania zachęcające do zdrowego odżywiania, takie jak promowanie posiłków przygotowywanych z produktów, owoców morza i olejów roślinnych.

„Odkryliśmy, że zarówno zbyt mało zdrowej żywności, jak i zbyt wiele niezdrowej żywności przyczynia się do globalnych wyzwań związanych z osiągnięciem zalecanej jakości diety - mówi Mozaffarian. - Sugeruje to, że polityki, które motywują i nagradzają zdrowszą żywność, takie jak opieka zdrowotna, programy wellness dla pracodawców, rządowe programy żywieniowe i polityka rolna, mogą mieć znaczący wpływ na poprawę żywienia w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie”.

Zespół badawczy planuje następnie ocenić, w jaki sposób różne aspekty złej diety bezpośrednio przyczyniają się do poważnych schorzeń na całym świecie, a także modelować skutki różnych polityk i programów mających na celu poprawę diety w skali globalnej, regionalnej i krajowej.

Publikację można znaleźć tutaj: https://doi.org/10.1038/s43016-022-00594-9 (PAP)

Autor: Paweł Wernicki