Łódź wzorowaną na tradycyjnych „nieszawkach” zbudowali rzemieślnicy z Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku: Tadeusz Cilka i Stanisław Mróz. Nad pracami czuwał prawdopodobnie ostatni tczewski rybak i jeden z nielicznych szkutników, który posiada wiedzę na temat tajników budowy tych łodzi – Władysław Latopolski.

„Nieszawki” były początkowo użytkowane na środkowym odcinku Wisły. W XX w. przybyły one na dolną Wisłę wraz z rybakami i szkutnikami z Kujaw. „W Nieszawie znajdował się ośrodek szkutniczy o bardzo długich, późnośredniowiecznych tradycjach. „Nieszawki”, często nazywane przez lokalnych szkutników i rybaków „łodygami”, wykorzystywane były przede wszystkim w rybołówstwie, czy w komunikacji” - wyjaśniła w rozmowie z PAP Jadwiga Klim z Działu Historii Żeglugi Śródlądowej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

Cechą charakterystyczną „nieszawek” jest tzw. „kacza pierś”. „Chodzi o to, że najszerszy punkt łodzi przypada w części dziobowej, na wysokości ławki masztowej. Tego typu konstrukcja powoduje, że „nieszawki” bardzo dobrze zachowują się na falach. Natomiast czymś co absolutnie je wyróżnia, jest bardzo duży wznios dziobowy, który dochodzi nawet do 60 cm” – wskazuje Jadwiga Klim.

„Oczywiście jest pewien kanon, według którego rzemieślnicy budowali swoje łodzie. Dotyczy on przede wszystkim proporcji i wymiarów, bo na przykład łódka, która jest krótsza niż 6,5 m przy złej pogodzie na środkowej Wiśle nie zda egzaminu. Natomiast jest tyle szkół budowy łodzi, ilu jest szkutników - każdy z nich budował po swojemu. Dlatego łodzie budowane w różnych ośrodkach będą się różnić”- mówiła.

Budowę repliki tradycyjnej łodzi wiślanej rozpoczęto w październiku 2022 roku w Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie w ramach projektu „Władek”. „Zwykle tego typu prace szkutnicze prowadzone są na świeżym powietrzu, ale ze względu na warunki atmosferyczne zdecydowaliśmy się je prowadzić w środku. Więc zamiast takich tradycyjnych, solidnych, drewnianych ław szkutniczych, tzw. warsztatu, stworzyliśmy metalową, solidną konstrukcję, która posłużyła nam do budowy łodzi(…). Prawdopodobnie sporym wyzwaniem w trakcie prac było przełamanie pewnych oporów mentalnych związanych z materiałem, ponieważ szkutnictwo to nie jest stolarstwo. Różni się ono tym od klasycznego stolarstwa, że szkutnik buduje łodzie w mokrym drewnie. Dlatego to drewno musiało być cały czas moczone, polewane i nasączane wodą” – mówiła Jadwiga Klim i dodała, że łódź stworzona w Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie jest pomniejszoną kopią tradycyjnych „nieszawek”, w przybliżonej skali 1:2.

Ukończoną „nieszawkę” wraz z ożaglowaniem będzie można podziwiać od 10 lutego (Światowy Dzień Kociewia – wyj. PAP) w holu Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie. (PAP)

autor: Dariusz Sokolnik

dsok/ dki/