Radio Opole » Kraj i świat
2022-10-06, 09:10 Autor: PAP

78 lat temu zbuntowali się więźniowe Sonderkommando w Birkenau (korekta)

78 lat temu, 7 października w obozie Auschwitz II-Birkenau doszło do buntu Sonderkommanda. Była to specjalna grupa więźniów, głównie Żydów, których Niemcy wykorzystywali do usuwania ciał zgładzonych w komorach gazowych.

Pod koniec lata 1944 r., gdy malała liczba transportów z Żydami przeznaczonymi na zagładę, Niemcy zaczęli sukcesywnie likwidować więźniów Sonderkommanda. We wrześniu zgładzili ok. 200 osób. Pozostali zdali sobie sprawę z zagrożenia i zaplanowali bunt. W przygotowaniach Żydom pomagali jeńcy sowieccy, również wcieleni do Sonderkommanda.


Plan buntu zakładał wysadzenie krematoriów, podpalenie baraków, przecięcie drutów i masową ucieczkę. Więźniowie dysponowali prymitywnymi granatami, wykonanych z materiału wybuchowego zdobytego od więźniarek pracujących przy demontażu starych samolotów.


7 października 1944 r. rano obozowy ruch oporu zawiadomił buntowników, że SS zamierza zgładzić 300 członków Sonderkommanda. Żydzi postanowili walczyć. Organizatorami buntu byli polscy Żydzi: Załmen Gradowski, Jankiel Handelsman, Józef Deresiński, Josef Darębus. Sygnałem do walki miało być podpalenie krematorium.


Shlomo Venezia, zmarły w 2012 r. członek Sonderkommanda, wspominał, że najważniejsza część buntu miała się rozegrać w krematorium II. Więźniowie planowali, że zaatakują wartowników SS, którzy każdego dnia o godz. 18.00 przechodzili w pobliżu bramy idąc do wieżyczek, zabiją ich i zdobędą broń. To miał być sygnał do walki.


Esesmani przyszli jednak po godz. 13., by zabrać więźniów z krematorium IV. Zostali zaatakowani. Więźniowie byli uzbrojeni w kamienie, młotki i siekiery. Podpalili krematorium. Akcję podjęli także osadzeni w krematorium II. Zabili m.in. kapo Toepfera. „Ocaleni opowiedzieli nam, co zrobili z Karlem, niemieckim kapo, tym pospolitym kryminalistą, który najprawdopodobniej doniósł o planowanym buncie. Ogłuszyli go i tak jak stał, w ubraniu wrzucili do pieca” – relacjonował Venezia. Historyk z Muzeum Auschwitz Igor Bartosik podaje, że Toepfer przed wrzuceniem został zasztyletowany.


Więźniowie przerwali druty obozowe i zaczęli uciekać w stronę Pławów. Drogę przeciął im oddział alarmowy SS. W wyniku ostrzału polegli oni w okolicach obozowego gospodarstwa rolnego.


W walce zginęło ok. 250 więźniów. Byli wśród nich organizatorzy buntu. Ok. 200 zatrzymanych rozstrzelano wkrótce potem. „Zebrano nas przy krematorium. Przemawiał komendant. Pytał, czy zdajemy sobie sprawę z tego, co zrobiliśmy? Powiedział, że poniesiemy konsekwencje. Kazano nam położyć się twarzą do ziemi, ręce do tyłu i rozstrzeliwano co trzeciego” – wspominał po wojnie więzień Sonderkommano Henryk Mandelbaum.


Liczba osób w Sonderkommando zmniejszyła się po buncie z 663 do 212. Pozostałych przy życiu Niemcy umieścili w krematorium III.


Po buncie Niemcy wszczęli dochodzenie, skąd więźniowie mieli proch. Ustalili, że dostarczały go żydowskie dziewczęta zatrudnione w fabryce: Roza Robota, Ala Gaertner, Regina Safirsztain i Estera Wajcblum. Zostały powieszone trzy tygodnie przed wyzwoleniem obozu.


Pierwsze Sonderkommando powstało, by obsługiwać krematorium I w obozie macierzystym Auschwitz, w którym już latem 1941 r. palono ciała. Na początku lata 1944 r., gdy do Birkenau docierały transporty z Żydami węgierskimi, liczyło ono ok. 900 więźniów. Zawsze byli on izolowani od reszty. Obóz przeżyło zaledwie kilkudziesięciu.


Po wojnie były więzień Sondermommando Henryk Mandelbaum mówił: „Kiedy trafiłem do niego, było tak, jakbym do piekła trafił. Ja to palenie, wyrywanie zębów mam codziennie przed sobą. Chodzę z tymi obrazami, jem, śpię, tańczę, śpiewam. Tego się nie da wymazać. Mam to we krwi, w całym ciele” – wspominał. Mandelbaum zmarł 17 czerwca 2008 r.


Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Spośród ok. 140-150 tys. deportowanych do obozu Polaków śmierć poniosła niemal połowa. W Auschwitz ginęli także Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości. (PAP)


Autor: Marek Szafrański


szf/ dki/


Kraj i świat

2024-06-15, godz. 12:50 ME w kajakarstwie - srebrny medal kobiecej czwórki na 500 m (krótka2) Kajakarki Justyna Iskrzycka, Sandra Ostrowska, Julia Olszewska i Katarzyna Kołodziejczyk zdobyły w węgierskim Szegedzie srebrny medal mistrzostw Europy w olimpijskiej… » więcej 2024-06-15, godz. 12:40 "Wyborcza": pierwsza prezes SN dostała zarzuty dyscyplinarne Pierwsza prezes Sądu Najwyższego neosędzia Małgorzata Manowska usłyszała po raz pierwszy zarzut dyscyplinarny - ustaliła 'Wyborcza'. Rzecznik dyscyplinarny… » więcej 2024-06-15, godz. 12:40 ME w kajakarstwie - srebrny medal Borowskiej i Szczerbińskiej w C2 500 m (krótka) Kanadyjkarki Dorota Borowska i Sylwia Szczerbińska zdobyły w węgierskim Szegedzie srebrny medal mistrzostw Europy w olimpijskiej konkurencji dwójek na 500… » więcej 2024-06-15, godz. 12:40 Ukraina/ Zełenski: Rosja używa 3200-3500 KAB miesięcznie, próbując zastraszyć ludzi Rosyjscy żołnierze próbują zastraszyć Ukraińców, uderzając kierowanymi bombami lotniczymi, używając 3200-3500 KABów miesięcznie - powiedział prezydent… » więcej 2024-06-15, godz. 12:30 Euro 2024 - Anglia pod presją, bo kibice i media oczekują wreszcie triumfu Niewiele spośród 24 zespołów uczestniczących w Euro 2024 czuje na sobie równie duża presję jak piłkarska reprezentacja Anglii. W opinii dużej części… » więcej 2024-06-15, godz. 12:20 Kosowo/ Policja: na północy kraju odkryto znaczne ilości nielegalnej broni W dwóch punktach Północnej Mitrowicy, największego większościowo serbskiego miasta Kosowa, odnaleziono znaczne ilości broni, w tym karabinki, pistolety… » więcej 2024-06-15, godz. 12:20 ME 2024 - trening kadry przed wyjazdem do Hamburga, Lewandowski indywidualnie Piłkarze reprezentacji Polski wzięli udział w Hanowerze w ostatnim treningu przed wyjazdem do Hamburga, gdzie w niedzielę o godz. 15 - meczem z Holandią -… » więcej 2024-06-15, godz. 12:20 LN siatkarek - Polska - Tajlandia 3:0 (wynik) Polskie siatkarki pokonały w Hongkongu Tajlandię 3:0 (25:15, 25:23, 25:17) w kolejnym meczu Ligi Narodów. To dziesiąte zwycięstwo drużyny Stefano Lavariniego… » więcej 2024-06-15, godz. 12:20 Rumunia/ Zakończyła się operacjonalizacja drugiego systemu Patriot na uzbrojeniu armii W czasie zakończonych manewrów Ramstein Legacy24 nad Morzem Czarnym poświadczona została gotowość operacyjna drugiego systemu Patriot w Rumunii - powiadomiła… » więcej 2024-06-15, godz. 12:10 Zmarł 26-letni bramkarz reprezentacji Czarnogóry W wieku 26 lat zmarł bramkarz reprezentacji Czarnogóry Matija Sarkic - poinformował w sobotę angielski klub drugiej ligi Millwall, w którym grał piłkarz… » więcej
12131415161718
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »