Radio Opole » Kraj i świat
2021-09-17, 10:10 Autor: PAP

Instytut Pileckiego odnalazł zaginiony film "Europa" Franciszki i Stefana Themersonów

Berliński oddział Instytut Pileckiego odnalazł w niemieckim archiwum uznany dotąd za zaginiony awangardowy film „Europa” Franciszki i Stefana Themersonów – poinformował PAP berliński oddział IP.

Odkrycie miało miejsce w ramach szeroko zakrojonych prac badawczych berlińskiego oddziału Instytutu Pileckiego, który – współpracując z Bundesarchiv od 2019 r. – przeprowadził digitalizację już ponad 32 000 sygnatur i milionów dokumentów archiwalnych.


Jak powiedziała wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin, "to pokazuje, jak bardzo potrzebne było powstanie Instytutu Pileckiego i jego placówki w Berlinie". "Właśnie w ten sposób chcemy budować długofalową politykę historyczną, która w tym wypadku nie tylko uzupełnia luki ciągłości historycznej Polski, ale także odkrywa i przywraca do międzynarodowego obiegu dobra kultury, bardzo cenne z perspektywy ogólnoeuropejskiej" – podkreśliła.


O +Europie+ Franciszki i Stefana Themersonów krążyły legendy - ten film niemy jest bowiem świadectwem polskiej i światowej kultury. Powstał w latach 1931-1932 na podstawie poematu Anatola Sterna +Europa+ z 1929 r., czyli jednego z najważniejszych dzieł międzywojennej awangardy literackiej. Czytaniem tego poematu była także poprzedzona projekcja tego filmu.


W aktualnej wersji, odrestaurowanej cyfrowo przez warszawski Fixafilm, film został wzbogacony o ścieżkę dźwiękową autorstwa kompozytora Lodewijka Munsa.


"Europa" zaginęła w zawierusze wojennej. Stefan Themerson mówił o filmie, że "prawie na pewno nie istnieje". Negatyw miał być bowiem w Warszawie w domu przy ul. Królewskiej, który się spalił, natomiast druga kopia w laboratorium w Paryżu, z którego Niemcy wszystko wywieźli.


Na początku lat siedemdziesiątych na prośbę Józefa Robakowskiego Themersonowie odtworzyli listę montażową filmu. Kilkanaście lat później Piotr Zarębski, operator i reżyser związany wówczas z Wytwórnią Filmów Oświatowych, dokonał ponownej ekranizacji utworu. Oryginalnego filmu co prawda nie było, ale wciąż był obecny w świadomości ludzi kultury.


Dzięki pracom archiwalnym Instytutu Pileckiego w Niemczech można obejrzeć oryginał. Dr Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego, zauważył, że +sukces odnalezienia filmu +Europa+ był tylko możliwy dzięki mozolnej i systematycznej pracy w Niemczech". Jak zastrzegł, "jest tutaj jeszcze bardzo dużo archiwów i dokumentów, które tylko czekają na to, by je odkryć i opracować". "Właśnie dlatego jest potrzebna stała placówka Instytutu Pileckiego w Berlinie” – podkreślił.


Zabiegi reżyserskie - takie jak wykorzystywanie odwróconych zdjęć poklatkowych, negatywów, zdjęć archiwalnych, animacji przedmiotów i wielokrotnej ekspozycji - czynią z "Europy" dzieło wyraziście reprezentujące awangardę artystyczną lat dwudziestych. Zresztą sami Franciszka i Stefan Themersonowie byli czołowymi postaciami polskiej awangardy międzywojennej, którzy stworzyli oryginalną koncepcję filmu eksperymentalnego, który, jak pisał Paweł Polit, "łączył poetykę i surrealizm fotomontażu z lirycznym wymiarem kadru filmowego".


Instytut Pileckiego poinformował także, że w filmie – oprócz warstwy estetycznej – ważną rolę odgrywa również wymiar społeczno-polityczny. Themersonowie trafnie przeczuwali bowiem pojawiające się na horyzoncie przyszłe kataklizmy. Za czasów III Rzeszy film doczekał się zresztą wymownej recenzji, w której film określono jako "propagandowy".


"Bardzo nas cieszy ten sukces, to wynik ciężkiej pracy naszych badaczy, który nie byłby możliwy bez naszej obecności w Berlinie" - pokdreśliła Hanna Radziejowska, dyrektor oddziału berlińskiego. "Współpracujemy z Bundesarchiv, mamy szeroko zakrojony program badań archiwalnych na terenie całych Niemiec. Digitalizujemy je, omawiamy, opowiadamy zawarte w nich historie w sposób niezwykły – w formie komiksów w ramach programu „Living Archive” i organizujemy spotkania wokół nich w ramach serii +Twierdza Archiwum+" - wyjaśniła. Radziejowska wskazała również, że w przyszłości, tak jak dotychczas, berliński oddział Instytut Pileckiegochce "jak najwięcej mikrohistorii wydobyć na wierzch wzbogacając powszechną świadomość historyczną w Niemczech i w Polsce" .


Premierowy pokaz "Europy" odbędzie się 6 października podczas 65. BFI London Film Festival, we współpracy z Jasią Reinhardt – spadkobierczynią Themersonów oraz Themerson Estate. Partnerem wydarzenia jest Instytut Pileckiego.


Pierwszy polski pokaz odnalezionego filmu odbędzie się 15 października w Kinie Iluzjon. (PAP)


autorka: Anna Kruszyńska


akr/ dki/


Kraj i świat

2024-06-15, godz. 15:50 ME 2024 - Węgry - Szwajcaria 0:2 (do przerwy) Grupa A: Węgry - Szwajcaria 0:2 do przerwy. Bramki: 0:1 Kwadwo Duah (12), 0:2 Michel Aebischer (45). Żółta kartka - Szwajcaria: Silvan Widmer. Sędzia:… » więcej 2024-06-15, godz. 15:30 Synoptyk IMGW: ostrzeżenia przed silnymi deszczami z burzami dla kilku regionów (aktl.) Dla województw opolskiego, dolnośląskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego oraz kujawsko-pomorskiego wydano ostrzeżenia meteorologiczne pierwszego stopnia… » więcej 2024-06-15, godz. 15:30 ME w pływaniu - Węgrzy ze złotem w sztafecie mieszanej na otwartym akwenie Węgrzy zdobyli złoty medal w sztafecie mieszanej 4x1500 m na otwartym akwenie w mistrzostwach Europy w pływaniu w Belgradzie. Polacy nie startowali. » więcej 2024-06-15, godz. 15:20 Ekstraklasa piłkarska - Korona rozpoczęła przygotowania do nowego sezonu Piłkarze Korony Kielce rozpoczęli w sobotę przygotowania do nowego sezonu ekstraklasy. Na pierwszym treningu pojawiło się 26 zawodników, w tym siedmiu j… » więcej 2024-06-15, godz. 15:20 ME 2024 - Węgry - Szwajcaria 0:1 (bramka) Grupa A: Węgry - Szwajcaria 0:1 w 14. min. Bramki: 0:1 Kwadwo Duah (14). Żółta kartka - Szwajcaria: Silvan Widmer. Sędzia: Slavko Vincic (Słowenia).(PAP)… » więcej 2024-06-15, godz. 15:20 ME 2024 - niechlubny epizod trenera Holendrów związany z Hamburgiem Za każdym razem, gdy Ronald Koeman - obecny trener piłkarzy Holandii, którzy w niedzielę będą pierwszymi rywalami Polaków w mistrzostwach Europy - wraca… » więcej 2024-06-15, godz. 15:10 ME 2024 - Grembocki: oby cały turniej był taki jak mecz otwarcia Jacek Grembocki był pod wrażeniem postawy niemieckich piłkarzy, którzy w piątek pokonali Szkocję 5:1. „Gospodarze Euro 2024 rozegrali być może najlepsze… » więcej 2024-06-15, godz. 15:00 Płock/ Uczczono pamięć biskupów męczenników w 25. rocznicę ich beatyfikacji Głęboko wierzymy, że orędują za nami, że są dla nas wzorem i przykładem - powiedział w sobotę biskup płocki Szymon Stułkowski podczas mszy świętej… » więcej 2024-06-15, godz. 15:00 PŚ w wioślarstwie - siedem polskich osad wystąpi w finałach A Siedem polskich osad wystąpi w finałach A Pucharu Świata w wioślarstwie rozgrywanym w Poznaniu. W sobotę awans wywalczyli m.in. dwójka podwójna wagi lekkiej… » więcej 2024-06-15, godz. 14:50 Opolskie/ Zlikwidowano nielegalny salon gier Funkcjonariusze opolskiego oddziału KAS zlikwidowali nielegalny salon gier w powiecie brzeskim. Jak poinformowała Izba Administracji Skarbowej w Opolu, zarekwirowano… » więcej
3456789
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »