Radio Opole » Kraj i świat
2021-09-17, 10:10 Autor: PAP

Instytut Pileckiego odnalazł zaginiony film "Europa" Franciszki i Stefana Themersonów

Berliński oddział Instytut Pileckiego odnalazł w niemieckim archiwum uznany dotąd za zaginiony awangardowy film „Europa” Franciszki i Stefana Themersonów – poinformował PAP berliński oddział IP.

Odkrycie miało miejsce w ramach szeroko zakrojonych prac badawczych berlińskiego oddziału Instytutu Pileckiego, który – współpracując z Bundesarchiv od 2019 r. – przeprowadził digitalizację już ponad 32 000 sygnatur i milionów dokumentów archiwalnych.


Jak powiedziała wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin, "to pokazuje, jak bardzo potrzebne było powstanie Instytutu Pileckiego i jego placówki w Berlinie". "Właśnie w ten sposób chcemy budować długofalową politykę historyczną, która w tym wypadku nie tylko uzupełnia luki ciągłości historycznej Polski, ale także odkrywa i przywraca do międzynarodowego obiegu dobra kultury, bardzo cenne z perspektywy ogólnoeuropejskiej" – podkreśliła.


O +Europie+ Franciszki i Stefana Themersonów krążyły legendy - ten film niemy jest bowiem świadectwem polskiej i światowej kultury. Powstał w latach 1931-1932 na podstawie poematu Anatola Sterna +Europa+ z 1929 r., czyli jednego z najważniejszych dzieł międzywojennej awangardy literackiej. Czytaniem tego poematu była także poprzedzona projekcja tego filmu.


W aktualnej wersji, odrestaurowanej cyfrowo przez warszawski Fixafilm, film został wzbogacony o ścieżkę dźwiękową autorstwa kompozytora Lodewijka Munsa.


"Europa" zaginęła w zawierusze wojennej. Stefan Themerson mówił o filmie, że "prawie na pewno nie istnieje". Negatyw miał być bowiem w Warszawie w domu przy ul. Królewskiej, który się spalił, natomiast druga kopia w laboratorium w Paryżu, z którego Niemcy wszystko wywieźli.


Na początku lat siedemdziesiątych na prośbę Józefa Robakowskiego Themersonowie odtworzyli listę montażową filmu. Kilkanaście lat później Piotr Zarębski, operator i reżyser związany wówczas z Wytwórnią Filmów Oświatowych, dokonał ponownej ekranizacji utworu. Oryginalnego filmu co prawda nie było, ale wciąż był obecny w świadomości ludzi kultury.


Dzięki pracom archiwalnym Instytutu Pileckiego w Niemczech można obejrzeć oryginał. Dr Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego, zauważył, że +sukces odnalezienia filmu +Europa+ był tylko możliwy dzięki mozolnej i systematycznej pracy w Niemczech". Jak zastrzegł, "jest tutaj jeszcze bardzo dużo archiwów i dokumentów, które tylko czekają na to, by je odkryć i opracować". "Właśnie dlatego jest potrzebna stała placówka Instytutu Pileckiego w Berlinie” – podkreślił.


Zabiegi reżyserskie - takie jak wykorzystywanie odwróconych zdjęć poklatkowych, negatywów, zdjęć archiwalnych, animacji przedmiotów i wielokrotnej ekspozycji - czynią z "Europy" dzieło wyraziście reprezentujące awangardę artystyczną lat dwudziestych. Zresztą sami Franciszka i Stefan Themersonowie byli czołowymi postaciami polskiej awangardy międzywojennej, którzy stworzyli oryginalną koncepcję filmu eksperymentalnego, który, jak pisał Paweł Polit, "łączył poetykę i surrealizm fotomontażu z lirycznym wymiarem kadru filmowego".


Instytut Pileckiego poinformował także, że w filmie – oprócz warstwy estetycznej – ważną rolę odgrywa również wymiar społeczno-polityczny. Themersonowie trafnie przeczuwali bowiem pojawiające się na horyzoncie przyszłe kataklizmy. Za czasów III Rzeszy film doczekał się zresztą wymownej recenzji, w której film określono jako "propagandowy".


"Bardzo nas cieszy ten sukces, to wynik ciężkiej pracy naszych badaczy, który nie byłby możliwy bez naszej obecności w Berlinie" - pokdreśliła Hanna Radziejowska, dyrektor oddziału berlińskiego. "Współpracujemy z Bundesarchiv, mamy szeroko zakrojony program badań archiwalnych na terenie całych Niemiec. Digitalizujemy je, omawiamy, opowiadamy zawarte w nich historie w sposób niezwykły – w formie komiksów w ramach programu „Living Archive” i organizujemy spotkania wokół nich w ramach serii +Twierdza Archiwum+" - wyjaśniła. Radziejowska wskazała również, że w przyszłości, tak jak dotychczas, berliński oddział Instytut Pileckiegochce "jak najwięcej mikrohistorii wydobyć na wierzch wzbogacając powszechną świadomość historyczną w Niemczech i w Polsce" .


Premierowy pokaz "Europy" odbędzie się 6 października podczas 65. BFI London Film Festival, we współpracy z Jasią Reinhardt – spadkobierczynią Themersonów oraz Themerson Estate. Partnerem wydarzenia jest Instytut Pileckiego.


Pierwszy polski pokaz odnalezionego filmu odbędzie się 15 października w Kinie Iluzjon. (PAP)


autorka: Anna Kruszyńska


akr/ dki/


Kraj i świat

2024-06-24, godz. 11:00 Aidan Gillen i polskie gwiazdy na nowych zdjęciach z historycznego filmu „Pojedynek” Pod Warszawą trwają zdjęcia do polskiej superprodukcji zatytułowanej 'Pojedynek', w obsadzie której znaleźli się m.in. Bogusław Linda, Jakub Gierszał… » więcej 2024-06-24, godz. 11:00 ME 2024 - de Ligt z psychologiem przepracowuje rolę rezerwowego Piłkarz reprezentacji Holandii Matthijs de Ligt przyznał, że współpracuje z psychologiem, żeby łatwiej 'przetrawić' rolę rezerwowego w mistrzostwach Europy… » więcej 2024-06-24, godz. 10:50 Motyka: we wtorek na klubie PSL-TD dyskusja nt. związków partnerskich (wideo) Trwają rozmowy o projekcie ws. związków partnerskich, we wtorek na klubie PSL-TD będzie dyskusja na ten temat. Kwestia tzw. przysposobienia dzieci jest dla… » więcej 2024-06-24, godz. 10:50 ME 2024 – węgierskie media: szaleńczy atak po kontuzji napastnika dał zwycięstwo nad Szkocją Po poważnej kontuzji napastnika Barnabasa Vargi w meczu ze Szkocją, reprezentacja Węgier przeprowadziła szaleńczy atak, który dał bramkę i przedłużył… » więcej 2024-06-24, godz. 10:40 Rybnik/ Pożar w kopalni Jankowice; wycofano dziewięciu górników Pożar 700 metrów pod ziemią w kopalni Jankowice zlokalizowano w poniedziałek około godz. 5:15. Rzeczniczka Polskiej Grupy Górniczej poinformowała, że z… » więcej 2024-06-24, godz. 10:40 Poznań/Naukowcy UAM chcą zastąpić zwykły plastik materiałem z fusów kawowych Dać kawowym fusom drugie życie i stworzyć materiały, które mogłyby zastąpić lub zmniejszyć zużycie tworzyw sztucznych wytwarzanych z ropy naftowej -… » więcej 2024-06-24, godz. 10:30 Chiny/ Prezydent Duda: martwi nas wojna, którą Rosja prowadzi przeciwko Ukrainie Polskie dążenie jest jednoznaczne: chcielibyśmy pokoju na świecie; bardzo martwi nas wojna, którą Rosja prowadzi przeciwko Ukrainie; ona przeszkadza także… » więcej 2024-06-24, godz. 10:30 "Financial Times": UE ma sposób na obejście weta Węgier w sprawie broni dla Ukrainy Unia Europejska opracowała prawne obejście, aby ominąć weto Węgier w sprawie zakupu broni dla Ukrainy z zysków wygenerowanych w tym roku przez zamrożone… » więcej 2024-06-24, godz. 10:20 Ujawniono nowe szczegóły dotyczące aresztowania Justina Timberlake’a. Gwiazdor zignorował ostrzeżenie policjanta Na początku zeszłego tygodnia słynny amerykański piosenkarz trafił do nowojorskiego aresztu z powodu prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu. Teraz zagraniczne… » więcej 2024-06-24, godz. 10:20 Kujawsko-pomorskie/ Pięć osób poszkodowanych w wypadku autobusu Pięć osób zostało poszkodowanych w poniedziałek w wypadku podmiejskiego autobusu w Kusowie koło Bydgoszczy. Pojazd uderzył w drzewo - poinformował oficer… » więcej
2345678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »