Laureatem Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta w 2024 r. został mieszkający w Berlinie chiński poeta Yang Lian, reprezentant Grupy "Mglistych Poetów", którzy od lat 70. - czytamy na stronie internetowej Fundacji Zbigniewa Herberta - "pisząc w modernistycznej poetyce, przemycali w swojej twórczości to, co oficjalnie było zakazane po Chińskiej Rewolucji Kulturanej". "To ogromna wizja, poezja tak gęsta i bogata, że budzi poczucie obcości. To cenne uczucie i wyzwanie, spotkać się z obcą wrażliwością, zanurzyć się w nowy świat. To wielka wartość międzynarodowych nagród, że możemy zetknąć się ze sztuką inną niż ta z dobrze nam znanego świata kultury anglosaskiej" – zauważyła członkini jury konursowego, poetka Krystyna Dąbrowska.

Tegoroczna gala Nagrody im. Zbigniewa Herberta, która odbyła się w czwartek w Warszawie, stanowi część obchodów stulecia urodzin poety odbywających się w Polsce i na świecie pod auspicjami UNESCO. W uroczystości udział wzięli poeci Tomasz Różycki i Ryszard Krynicki, którzy przeczytali wybrane wiersze Herberta.

Laudację na cześć laureata wygłosił przewodniczący Jury Aleš Šteger: "Poezja Liana ucieleśnia równomierny przepływ rzeki – mocnej, niezmiennej i silnie związanej z korzeniami i krajobrazami jego życia. Jego wiersze wiją się przez nurty historii i ludzkich doświadczeń, ukształtowane przez burzliwe wydarzenia, które naznaczyły jego podróż. Zabierając głos przeciwko totalitaryzmowi Lian opowiadał się za marginalizowanymi i uciskanymi. Swoją poezją rzuca światło na wiele problemów, od wyzysku po erozję wolności słowa".

Yang Lian, chiński poeta urodzony w 1955 roku, mieszka w Berlinie. Należy do najważniejszych reprezentantów tzw. Mglistych Poetów, twórców, którzy od lat 70. pisząc w modernistycznej poetyce, przemycali w swojej twórczości to, co oficjalnie było zakazane po Chińskiej Rewolucji Kulturalnej. Jego poezja jest bliska Herbertowskiemu rozumieniu sztuki poprzez twórcze nawiązania do tradycji i nieustanny dialog z dawną poezją. Jak pisał Ai Weiwei o poezji Yang Liana "jest rygorystycznie i precyzyjnie przemyślana: łączy historię i rzeczywistość z metafizycznymi rozważaniami, warstwa po warstwie schodzi coraz głębiej, aż przekracza tradycję". Wychowany w Pekinie już we wczesnej młodości zrozumiał siłę opresji ustroju totalitarnego, gdy jako młody człowiek był zmuszony przerwać naukę, gdyż wysłano go na reedukację poprzez pracę fizyczną na prowincji. Po krwawym stłumieniu protestów na Placu Tian'anmen w 1989 roku zdecydował się na emigrację, ale nadal jest poetą chińskiego języka. Jego wiersze na polski tłumaczyli Joanna Krenz oraz Grzegorz Murzewicz.

"Kataklizmy przychodzą i odchodzą, pozostawiając nas w sytuacji, która jest zarówno znajoma, jak i całkowicie obca. Co możemy wobec tego zrobić? Co może zrobić poezja? Czy istnieją w ogóle odpowiedzi na te pytania? Jeśli nie ma odpowiedzi, dokąd prowadzą nas te pytania? W tym miejscu chcę nawiązać do żyjącego 2300 lat temu Qu Yuana – pierwszego znanego z nazwiska poety w chińskiej tradycji literackiej oraz do jego wspaniałego poematu "Pytania do nieba". W tym utworze jest blisko dwieście pytań, które wędrując przez mitologię i historię, docierają w końcu do samego poety, jednak wchodząc coraz głębiej, nie znajdują odpowiedzi. […] Gdyby autor "Pana Cogito" usłyszał o "Pytaniach do nieba", myślę, że uśmiechnąłby się ze zrozumieniem. Bo źródłem wszelkiego myślenia jest zadawanie pytań. Pytanie świata i pytanie siebie" - powiedział laureat w swoim przemówieniu.

Yang Lian nie doczekał się jeszcze tomu po polsku jednak jego wiersze pojawiają się w sieci w tłumaczeniu Joanny Krenz oraz Grzegorza Murzewicza. "To ogromna wizja, poezja tak gęsta i bogata, że budzi poczucie obcości. To cenne uczucie i wyzwanie, spotkać się z obcą wrażliwością, zanurzyć się w nowy świat. To wielka wartość międzynarodowych nagród, że możemy zetknąć się ze sztuką inną niż ta z dobrze nam znanego świata kultury anglosaskiej" – tłumaczyła członkini jury, poetka Krystyna Dąbrowska.

Tłumaczka Joanny Krenz uważa, że Herberta i Liana wiele łączy - ich poezja "przenosi ciężar przekazywania narracji i wartości tożsamości zbiorowych, który został rozdzielony między epos i dramat. Zarówno Herbert, jak i Yang Lian przenoszą ten ciężar do poezji".

Decyzję o wyborze laureata tegorocznej, 12. edycji Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta podjęło jury w skład którego wchodzą: polska poetka i tłumaczka Krystyna Dąbrowska, amerykański poeta i eseista Edward Hirsch, niemiecki poeta i prozaik Michael Krueger, hiszpańska tłumaczka i badaczka literatury Mercedes Monmany, słoweński poeta i pisarz Ales Steger oraz redaktor i historyk sztuki Mikołaj Nowak-Rogoziński. Decyzje jury ogłosił Michael Krueger. „Laureat przyjął wiadomość o przyznaniu mu nagrody, porywając żonę do tańca” – powiedział.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej przyznawane za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne, nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta: niezależności, umiłowania wolności, oporu wobec kłamstwa, nierówności i przemocy. Jej celem jest także podkreślenie wkładu kultury polskiej XX wieku w rozwój literatury światowej. Nagroda przyznawana jest w uznaniu całokształtu twórczości poetyckiej.

Po raz pierwszy przyznano ją w 2013 r., gdy wyróżniono amerykańskiego poetę, tłumacza i dramaturga Williama Stanleya Merwina. W kolejnych latach laureatami zostawali Charles Simic, Ryszard Krynicki, Lars Gustafsson, Breyten Breytenbach, Nuala Ni Dhomhnaill, Agi Miszol, Durs Gruenbein, Yusef Komunyakaa, Marianna Kijanowska i Tomas Venclova. (PAP)

aszw/