„Jest to już ostatnia edycja najważniejszego konkursu dla młodych polskich artystek i artystów – poinformowała PAP Olga Gawerska, rzeczniczka prasowa Zachęty - Narodowej Galerii Sztuki.

Konkurs, który przez blisko dwie dekady prezentował najistotniejsze w danym momencie zjawiska w polskiej sztuce, odbędzie się w tym roku po raz ostatni. Dziesiąte, jubileuszowe Spojrzenia będą – zdaniem organizatorów - wyjątkowe pod wieloma względami.

„Konkursy czy festiwalowe selekcje to nie tylko wybory +najlepszych+, ale sposób zwrócenia uwagi na to, co ważne, aktualne, dyskutowane społecznie i polityczne. Od 18 lat każda kolejna edycja konkursu Spojrzenia prowokowała krytykę i spekulacje na temat tego, kto powinien (lub nie) znaleźć się w gronie nominowanych i komu należy się wygrana” — wyjaśniła kuratorka konkursu Magdalena Komornicka.

„Tegoroczne Spojrzenia są nie tylko prezentacją wyjątkowych osobowości artystycznych czy próbą uchwycenia trendów i zjawisk. W praktykach artystycznych wszystkich tegorocznych finalistów i finalistek dostrzegamy przede wszystkim żywe reagowanie na dotkniętą kryzysami współczesność. Wybierać spośród nich to tak, jakby decydować, czy najważniejszy jest kryzys klimatyczny, Wolna Białoruś, wykluczenia, zaburzenia emocjonalne, czy prawa człowieka” – oceniła Komornicka.

Według niej, od pierwszego konkursu w 2003 roku intencją organizatorów było — obok uhonorowania twórców i twórczyń — ukazanie szerokiego i różnorodnego kontekstu młodej sztuki polskiej.

„Dzisiaj jest on tożsamy z kontekstem społeczno-politycznym. Trwające kryzysy uwidoczniły potrzebę zmian i konieczność stosowania nowych narzędzi. W sztuce może to oznaczać rezygnację z rywalizacji i wsparcie konkretnych praktyk artystycznych” — przypomniała kuratorka.

Komitet nominujący - w składzie: Michał Grzegorzek, Magdalena Komornicka, Marta Kudelska, Piotr Lisowski, Ada Piekarska, Michalina Sablik, Gabriela Warzycka-Tutak - nie przyznał w tym roku nagrody głównej. Wszyscy wyłonieni twórcy zostaną jednakowo wyróżnieni - otrzymają po 10 tys. zł, a ich prace zostaną zgłoszone do zakupu do kolekcji Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki.

Spojrzenia 2021 przybiorą formę programu publicznego przygotowanego wspólnie z artystami i artystkami. Publiczność będzie mogła wziąć udział w wycieczkach, warsztatach i działaniach performatywnych. Twórczość nominowanych zostanie zaprezentowana online w formie wywiadów, reportaży i materiałów wideo publikowanych na stronie Zachęty i w mediach społecznościowych.

W finale tegorocznego konkursu znalazł się 18-osobowy kolektyw fotografów i fotografek tworzący Archiwum Protestów Publicznych (https://archiwumprotestow.pl). To - jak wyjaśniła kuratorka - platforma gromadząca wizualne ślady aktywizacji społecznej, oddolnych inicjatyw sprzeciwu wobec decyzji politycznych, łamania zasad demokracji i praw człowieka. Prezentowane tu materiały stanowią ostrzeżenie przed rosnącym populizmem, szeroko rozumianą dyskryminacją i kryzysem klimatycznym.

Prace Krzysztofa Maniaka to - w ocenie Komornickiej - najczęściej dyskretne, proste gesty i interakcje z przyrodą rodzinnego Tuchowa. Do tej pory artysta był doceniany za zwracanie uwagi na lokalność i wieś, obecnie szczególnie wybrzmiewa w jego działaniach odmienny stosunek do czasu i materialności sztuki, spokój i uważność.

Jana Shostak jest autorką pomysłu, by zamiast stygmatyzującego określenia „uchodźca” wprowadzić do przestrzeni publicznej rzeczownik „nowak/nowaczka”. Od ponad roku codziennie, o godz. 18, współtworzy pomnik czasowy „Minuta krzyku dla Białorusi”. W swojej najnowszej pracy, spektaklu „Krzykucha”(For Your Rights) Comedy, ogłasza, że bez śmiechu nie ma rewolucji.

Mikołaj Sobczak porusza temat wykluczeń, pominięć i przemilczeń w odniesieniu do grup społecznie marginalizowanych. Artysta łączący w swej praktyce malarstwo, performans i wideo dotyka zagadnienia współczesnej polityki historycznej. W proponowanym przez siebie współczesnym malarstwie historycznym przedstawia wielkich protagonistów ruchu LGBTQ, queerowych i emancypacyjnych środowisk kontrkulturowych oraz ruchów oporu obok wyimaginowanych postaci i istot rodem z transgresyjnej utopii.

Weronika Wysocka bada m.in., jak media społecznościowe przetwarzają informacje i sterują emocjami i jak w relacji do rozwijającej się technologii powstaje nowa emocjonalność. „Przetwarzanie tych samych treści w social mediach niejako spowodowało synchronizację w odczuwaniu tych samych silnych emocji, które popychały ludzi do działania i wyjścia na ulice. Protesty w 2020 roku w Indiach, Białorusi, Stanach Zjednoczonych czy Polsce nie osiągnęłyby takiej skali bez wiralowej i emocjonalnej mocy social mediów” — wyjaśniła artystka.

Wystawa w Zachęcie-Narodowej Galerii Sztuki potrwa do 15 grudnia. Partnerem Spojrzeń 2021 jest Deutsche Bank Polska. Wydarzenie dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. (PAP)

Anna Bernat

abe/ pat/