31 lipca

--------

- Komendant Główny Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski "Bór" wydał dowódcy Okręgu AK Warszawa płk. Antoniemu Chruścielowi "Monterowi" rozkaz o rozpoczęciu 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 zbrojnej walki z Niemcami w Warszawie.

1 sierpnia

----------

- O godz. 17.00 (godzina "W") wybuchło Powstanie Warszawskie. Do pierwszych walk z Niemcami doszło na Żoliborzu już ok. godz. 14.00; na Woli i w Śródmieściu Północ - ok. 16.00.

- "Polacy! Od dawna oczekiwana godzina wybiła. Oddziały Armii Krajowej walczą z najeźdźcą niemieckim we wszystkich punktach Okręgu Stołecznego" - napisano w pierwszej powstańczej odezwie, rozklejonej na ulicach stolicy.

- Siły Armii Krajowej liczyły 40-45 tys. żołnierzy, zorganizowanych w ośmiu obwodach podległych Komendzie Okręgu Warszawskiego AK (Śródmieście, Żoliborz, Wola, Ochota, Mokotów, Praga, Powiat i Okęcie) oraz w oddziałach wydzielonych. Powstańcy dysponowali ok. 2,5 tys. pistoletów, 1475 karabinami, 420 pistoletami maszynowymi, 94 ręcznymi karabinami maszynowymi, 20 ciężkich karabinami maszynowymi.

- Powstańcy zdobyli hotel "Victoria" przy ul. Jasnej - miejsce to wybrano następnie na kwaterę płk. Chruściela "Montera".

- Żołnierze AK opanowali gmach Towarzystwa Ubezpieczeń "Prudential" (najwyższy wówczas budynek w Warszawie - 68 m wysokości) przy Placu Napoleona (obecnie Plac Powstańców Warszawy); na jego dachu zawieszono polską flagę.

- Do polskiej niewoli trafił mjr Max Driske, najwyższy stopniem niemiecki oficer przetrzymywany przez powstańców.

- W reakcji na wybuch powstania w Warszawie Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler powiedział: "Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy".

2 sierpnia

----------

- Powstańcy zdobyli Pocztę Główną, Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych, Pałac Krasińskich, fabrykę Monopolu Tytoniowego oraz Elektrownię Warszawską na Powiślu.

- W wyniku ran zmarła Krystyna Krahelska "Danuta" - poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek powstańczych "Hej chłopcy, bagnet na broń!".

- Ukazał się pierwszy powstańczy numer pisma AK "Biuletyn Informacyjny".

- Niemcy dokonali egzekucji ponad 600 osób przetrzymywanych w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej.

3 sierpnia

----------

- Niemieckie bombowce po raz pierwszy od wybuchu powstania zbombardowały Warszawę.

- Powstańcy opanowali Dworzec Pocztowy, Pałace Blanka i Mostowskich oraz Arsenał.

- Icchak Cukierman, jeden z przywódców Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), wydał odezwę do bojowników żydowskiego ruchu oporu z apelem o wstępowanie w szeregi powstańcze i walkę z Niemcami. "Od trzech dni lud Warszawy prowadzi walkę orężną z okupantem niemieckim. Bój ten jest i naszym bojem (...). Przez bój do zwycięstwa do Polski wolnej, niepodległej, silnej i sprawiedliwej" - głosiła odezwa.

4 sierpnia

----------

- Początek trwającej do 25 sierpnia fali masowych rozstrzeliwań, grabieży, podpaleń i gwałtów na warszawskiej Ochocie.

- Zarządzenie Komendy Okręgu Warszawa AK wzywające mieszkańców stolicy do budowy barykad.

- Powstańczy sztab dowodzenia opuścił hotel "Victoria" i przeniósł się do budynku PKO przy ul. Jasnej.

- Niemcy zrzucili z samolotów datowane na 2 sierpnia ulotki do żołnierzy AK, wzywające do zaprzestania działań zbrojnych przeciw Niemcom, rzekomo podpisane przez gen. Komorowskiego "Bora".

- Poległ Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, czołowy przedstawiciel tzw. Pokolenia Kolumbów, żołnierz Batalionów AK "Zośka" i "Parasol".

- Załogi polskich i brytyjskich samolotów dokonały pierwszych zrzutów nad walczącą Warszawą.

5 sierpnia

----------

- Powstańcy zdobyli "Gęsiówkę" - niemiecki obóz koncentracyjny (KL Warschau) przy ul. Gęsiej, uwalniając 348 Żydów.

- Brygada SS dowodzona przez SS-Oberfuehrera Oskara Dirlenwangera zamordowała na Woli około 20 tys. ludzi. W ciągu następnych dni liczba ofiar wzrosła do 40 tys.

- Zakończyła się niemiecko-sowiecka bitwa na przedpolach Pragi.

6 sierpnia

----------

- Niemcy uruchomili w Pruszkowie obóz przejściowy (Dulag 121) dla ludności cywilnej Warszawy. Ogółem przeszło przez niego ok. 550 tys. mieszkańców stolicy.

- Utworzenie Wojskowej Służby Społecznej (WSS), podlegającej Biurze Informacji i Propagandy Komendy Okręgu Warszawa AK. Do zadań WSS należała pomoc powstańcom oraz cywilom.

- Rozpoczęła działalność Harcerska Poczta Polowa.

7 sierpnia

----------

- Walki Zgrupowania "Radosław" na cmentarzach kalwińskim i ewangelickim.

8 sierpnia

----------

- Pierwsza audycja powstańczej radiostacji AK "Błyskawica - nadana z gmachu PKO. "Halo, tu mówi +Błyskawica+! Stacja nadawcza Armii Krajowej w Warszawie, na fali 32, 8 oraz 52, 1 m. Duch Warszawy jest wspaniały" - to pierwsze słowa, jakie na falach "Błyskawicy" popłynęły w eter.

- W wydawanym przez Referat Prasowy Okręgowej Delegatury Rządu RP na m.st. Warszawę "Komunikacie Informacyjnym" ukazało się obwieszczenie o powszechnym obowiązku pracy.

9 sierpnia

----------

- W trakcie ewakuacji Niemców z Pałacu Bruehla, siedziby gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, zginął jego zastępca - dr Herbert Hummel.

- Ukazały się pisma "Kurier Stołeczny" i "Barykady Powiśla".

11 sierpnia

-----------

- Rozkaz płk. Chruściela "Montera" regulujący zasady posługiwania się bronią oraz przepisy dotyczące wyposażenia i umundurowania.

- Wojska niemieckie opanowały Wolę i Ochotę.

- Odwrót Zgrupowania "Radosław" w kierunku Starego Miasta; z funkcji dowódcy zgrupowania ustąpił ciężko ranny ppłk Jan Mazurkiewicz "Radosław".

- Powstańcom przyznano pierwsze krzyże Virtuti Militari za udział w walkach z Niemcami.

12 sierpnia

-----------

- Niemcy odbili z rąk polskich gmachy Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji, Starostwa Grodzkiego Śródmiejsko-Warszawskiego, a także Wojskowy Instytut Geograficzny, Miejski Instytut Higieny i Dom Turystyczny.

- Ukazał się pierwszy numer pisma "Barykada"

13 sierpnia

-----------

- Niemcy zajęli Stawki, co spowodowało zamknięcie pierścienia wokół Starego Miasta.

- Na ul. Kilińskiego przy Podwalu eksplodował niemiecki transporter z ładunkami wybuchowymi, zdobyty przez powstańców; w wyniku eksplozji śmierć poniosło co najmniej 300 osób, wśród nich 67 żołnierzy Batalionu "Gustaw".

- W kinie "Palladium" przy ul. Złotej odbył się dziennikarski pokaz kroniki filmowej "Warszawa walczy".

14 sierpnia

-----------

- Walki o Uniwersytet Warszawski: powstańcy zdobyli transporter opancerzony z Dywizji SS "Wiking", nazywany "Jasiem" oraz "Szarym Wilkiem".

- Ewakuacja Szpitala Maltańskiego z ul. Senatorskiej na ul. Zgoda.

15 sierpnia

-----------

- Uroczystości w oddziałach powstańczych z okazji Święta Żołnierza Polskiego, obchodzonego na pamiątkę Bitwy Warszawskiej 1920 r.

16 sierpnia

-----------

- Komunikat Radia Berlin o zdławieniu polskiego powstania w Warszawie.

- W walkach na Starym Mieście polegli żołnierze AK: Tadeusz Gajcy - poeta, prozaik, krytyk literacki, redaktor konspiracyjnego pisma "Sztuka i Naród" oraz Zdzisław Stroiński - poeta, również związany z pismem "Sztuka i Naród".

17 sierpnia

-----------

- Polskie Radio nadało pierwszą słyszalną w Londynie audycję z powstańczej Warszawy.

18 sierpnia

-----------

- Niemcy utworzyli Grupę "Dirlenwanger", ok. 6,5 tys. oddział dowodzony przez SS-Oberfuehrera Oskara Dirlenwangera, którego żołnierze zasłynęli ze szczególnego okrucieństwa wobec polskich cywilów w czasie tzw. rzezi Woli.

- Wojska niemieckie zajęły Zamek Królewski.

19 sierpnia

-----------

- Niemcy opanowali Politechnikę Warszawską.

20 sierpnia

-----------

- Po zaciętych walkach powstańcy zdobyli budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y) przy ul. Zielnej.

- Oddziały powstańcze wycofały się z Muranowa na Stare Miasto.

21 sierpnia

-----------

- Nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Kampinosu i Żoliborza na Stare Miasto. W ciągu dwóch dni zaciętych walk (do 22 sierpnia) straty Polaków wyniosły ok. 400 zabitych i rannych.

- Niemcy wysadzili w powietrze Pawiak oraz pobliskie więzienie dla kobiet - nazywane Serbią.

- Projekcja drugiej kroniki filmowej "Warszawa walczy" w kinie "Palladium".

22 sierpnia

-----------

- Powstańcy zdobyli gmach tzw. Małej PAST-y (podstacji telefonów) przy ul. Piusa XI (obecnie ul. Piękna).

23 sierpnia

-----------

- Powstańcy odbili z rąk niemieckich kościół św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu i pobliską Komendę Policji.

- Polskie natarcie na Uniwersytet Warszawski.

25 sierpnia

-----------

- Powstańcy opanowali "Cafe Club" przy ul. Nowy Świat.

26 sierpnia

-----------

- Sztab Komendy Głównej AK ewakuował się kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia.

27 sierpnia

-----------

- Powstańcy zostali wyparci z Katedry św. Jana przy ul. Świętojańskiej. Niemcy wkroczyli również do Szpitala św. Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.

- Ppłk Mazurkiewicz ponownie objął dowództwo nad Zgrupowaniem AK "Radosław", zastępując ciężko rannego mjr. Wacława Janaszka "Bolka".

28 sierpnia

-----------

- Niemcy zajęli gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.

- Okręgowy Delegat Rządu na Warszawę Marceli Porowski podpisał zarządzenie o powszechnym obowiązku pracy dla mężczyzn (od 17 do 50 lat) i kobiet (od 17 do 40 lat).

29 sierpnia

-----------

- USA i Wielka Brytania ogłosiły deklaracje, na mocy których żołnierzom AK przyznano pełnię praw kombatanckich.

30 sierpnia

-----------

- Niemcy zamordowali ok. 300 pacjentów szpitala św. Jana Bożego. Podobna liczba chorych zginęła lub została ranna w wyniku bombardowania Szpitala Ujazdowskiego przy ul. Chełmskiej.

31 sierpnia

-----------

- Nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Grupy "Północ" AK ze Starego Miasta do Śródmieścia; ok. 300 rannych i zabitych.

- W kościele Sakramentek na Nowym Mieście w wyniku nalotu zginęło ok. 1000 osób; 300 ofiar bombardowania Pasażu Simonsa, u zbiegu ulic Długiej i Nalewki.

- Niemcy wywieźli do KL Stutthof ponad 3100 więźniów obozu w Pruszkowie, wśród nich m.in. powstańców warszawskich.

1 września

----------

- Rozkaz Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego do żołnierzy AK, zawierający ostrą krytykę postawy zachodnich aliantów wobec Powstania Warszawskiego i Polski.

2 września

----------

- Kapitulacja sił powstańczych na Starym Mieście - łącznie podczas walk poległo ok. 7 tys. żołnierzy AK, co stanowiło ok. 40 proc. całości strat w powstaniu. Zniszczeniu od niemieckiego pocisku uległa Kolumna Zygmunta III Wazy na Placu Zamkowym.

- Niemcy zamordowali ok. 1300 osób na opuszczonym przez powstańców Starym Mieście.

- Poczta Polowa AK wyemitowała pierwszy powstańczy znaczek, według projektu Stanisława Tomaszewskiego "Miedzy".

- Niemcy zajęli Sadybę.

- Zmasowany atak bombowy niemieckich samolotów na Warszawę.

- Powstańcy opanowali gmach Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej (YMCA) przy ul. Konopnickiej.

3 września

----------

- Niemcy uznali prawa kombatanckie żołnierzy AK.

4 września

----------

- Rozwiązanie Grupy "Północ" AK.

- Ppłk Mazurkiewicz "Radosław" został mianowany dowódcą odcinka Czerniaków.

- Bombardowanie gmachu PKO przy ul. Jasnej i elektrowni na Powiślu.

5 września

----------

- Powstańcy wycofują się z elektrowni na Powiślu.

6 września

----------

- Padły ostatnie punkty polskiego oporu na Powiślu.

7 września

----------

- Rozmowy delegacji powstańczej, w składzie m.in. z wiceprzewodniczącą Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża Marią Tarnowską, z głównodowodzącym wojsk niemieckich gen. SS i Policji Erichem von dem Bachem-Zelewskim w sprawie ewakuacji ludności cywilnej z Warszawy.

- Władze powstańcze wprowadziły na Żoliborzu godzinę policyjną, obowiązującą od godz. 20.

8 września

----------

- Ewakuacja 5 tys. cywilów z terenów ogarniętych walkami do części Śródmieścia zajmowanej przez Niemców.

10 września

-----------

- Natarcie Armii Czerwonej na przedmoście warszawskie.

- Polskie Radio ogłosiło listę 28 niemieckich dowódców, którzy byli odpowiedzialni za zrujnowanie Warszawy. Oprócz gen. von dem Bacha-Zelewskiego znaleźli się na niej m.in. generałowie Rainer Stahel i Heinz Reinefarth.

11 września

-----------

- Odezwa gen. von dem Bacha-Zelewskiego do mieszkańców Warszawy, zrzucająca odpowiedzialność za fiasko polsko-niemieckich pertraktacji na dowództwo AK.

13 września

-----------

- Niemcy zniszczyli mosty: Poniatowskiego, Kierbedzia, Gdański i Średnicowy.

14 września

-----------

- Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Kazimierz Sosnkowski awansował płk. Chruściela "Montera" do stopnia generała brygady "za wybitne dowodzenie i przykład osobistego męstwa w walkach o Warszawę".

- Józef Stalin podpisał w Moskwie rozkaz o zdobyciu Pragi.

- W walkach o Pragę zginęło, zostało rannych lub zaginęło 1792 żołnierzy 1. Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki.

- Sowieckie zrzuty broni i żywności; samoloty sowieckie odbyły 282 loty nad walczącą stolicą.

- Natarcie wojsk niemieckich na Górny Czerniaków.

15 września

-----------

- Pierwsze oddziały 1. Dywizji Piechoty LWP wylądowały na przyczółku czerniakowskim.

16 września

-----------

- Początek walk 3 Dywizji Piechoty LWP o przyczółki warszawskie na lewym brzegu Wisły (16-23 września).

- Niemieckie lotnictwo zbombardowało budynek kina "Helgoland", w którym powstańcy stworzyli obóz dla jeńców niemieckich.

17 września

-----------

- Część oddziałów 2 Dywizji Piechoty LWP przedostało się na Żoliborz.

- Nieudane próby nawiązania łączności telefonicznej dowództwa AK ze sztabem Armii Czerwonej.

18 września

-----------

- Nad Warszawą pojawiło się ponad 100 amerykańskich samolotów B-17, które dokonały zrzutów.

19 września

-----------

- Gen. Komorowski "Bór" w odezwie do powstańców wezwał do dalszego oporu zbrojnego przeciw Niemcom.

20 września

-----------

- Kolejne oddziały 2. Dywizji Piechoty LWP przeprawiły się przez Wisłę na przyczółek czerniakowski.

- Dowodzony przez ppłk. Mazurkiewicza "Radosława" oddział ok. 200 powstańców przedostał się kanałami z Czerniakowa na Mokotów.

- Gen. Komorowski "Bór" wydał rozkaz o utworzeniu Warszawskiego Korpusu AK - regularnych oddziałów Wojska Polskiego złożonych z sił powstańczych. Dowódcą korpusu mianowano gen. Chruściela "Montera".

21 września

-----------

- Alianckie lotnictwo dokonało ostatnich zrzutów zaopatrzenia nad Warszawą.

- Walki 6 pułku piechoty LWP z Niemcami na Żoliborzu.

22 września

-----------

- Wydawany przez Niemców w języku polskim "Nowy Kurier Warszawski" napisał: "Zgliszcza i ruiny na ulicach - takie owoce wydawał szaleńczy pomysł generała Bora urządzenia powstania w Warszawie, przypłaconego życiem dziesiątek tysięcy niewinnych ofiar oraz gehenną setek tysięcy uchodźców".

- Gen. Chruściel "Monter" wysłał do marszałka ZSRS Konstantego Rokossowskiego pismo, w którym zaoferował pomoc wojskową w planowanym sowieckim szturmie na Warszawę.

- Niemcy zdobyli przyczółek czerniakowski, broniony przez powstańców i żołnierzy LWP, mordując następnie ok. 200 rannych.

26 września

-----------

- Komendant Obwodu Mokotów AK ppłk Józef Rokicki "Karol" przeprowadził ewakuację swych wojsk z Mokotowa do Śródmieścia. Nie dotarł do niego rozkaz gen. Chruściela "Montera" nakazujący dalszą obronę Mokotowa.

- Niemcy rozstrzelali 98 powstańców, którzy wychodzili z kanału przy ul. Chocimskiej.

27 września

-----------

- Kapitulacja oddziałów powstańczych (ok. 2 tys. żołnierzy) na Mokotowie.

28 września

-----------

- Pertraktacje polsko-niemieckie w sprawie zakończenia walk w Warszawie.

29 września

-----------

- Do KL Stutthof trafił transport 1258 mieszkańców Warszawy i powstańców.

- Na Żoliborzu powstańcy wycofali się z Twierdzy Zmartwychwstanek przy ul. Krasińskiego.

- W bitwie pod Jaktorowem Niemcy rozbili Grupę AK "Kampinos"

30 września

-----------

- Prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz zwolnił ze stanowiska Naczelnego Wodza PSZ gen. Sosnkowskiego i powołał na to stanowisko gen. Komorowskiego "Bora".

- Za tłumienie powstania Adolf Hitler nadał dowódcom wojsk niemieckich w Warszawie wysokie odznaczenia wojskowe: gen. von dem Bach-Zelewski i SS-Oberfuehrer Dirlenwanger otrzymali Krzyże Rycerskie Żelaznego Krzyża, a gen. Reinefarth - Liście Dębowe do Krzyża Rycerskiego Żelaznego Krzyża.

- Kapitulacja oddziałów powstańczych na Żoliborzu; do niewoli trafiło 1490 żołnierzy AK.

1 października

--------------

- Gen. Komorowski "Bór" zapowiedział na 2 października wszczęcie rozmów kapitulacyjnych z Niemcami.

2 października

--------------

- W nocy z 2 na 3 października (o godz. 2.00) w kwaterze gen. von dem Bacha-Zelewskiego w Ożarowie przedstawiciele Komendy Głównej AK płk Kazimierz Iranek-Osmecki "Jarecki" i ppłk Zygmunt Dobrowolski "Zyndram" podpisali "Układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie", przewidujący przerwanie walki o godz. 21.00 czasu warszawskiego.

- Rozpoczęła działalność komisja łącznikowa (jej organem wykonawczym był tzw. batalion osłonowy złożony z żołnierzy AK), której głównym celem było utrzymanie porządku w mieście oraz zabezpieczenie ewakuacji powstańców i cywilów.

3 października

--------------

- Prezydent Raczkiewicz zarządził dwutygodniową żałobę w Polskich Siłach Zbrojnych.

- Gen. Komorowski "Bór" wydał pożegnalny rozkaz do żołnierzy AK. "Z wiarą w ostateczne zwycięstwo naszej słusznej sprawy, z wiarą w Ojczyznę umiłowaną, wielką i szczęśliwą, pozostajemy wszyscy nadal żołnierzami obywatelami Niepodległej Polski, wierni sztandarowi Rzeczypospolitej" - wyjaśnił nowy Naczelny Wódz.

- Mianowanie gen. Leopolda Okulickiego "Kobry" Komendantem Głównym AK.

4 października

--------------

- Powstańcze Polskie Radio i radiostacja "Błyskawica" nadały ostatnie audycje.

5 października

--------------

- Do niewoli niemieckiej trafiło 11 668 żołnierzy broniących Śródmieścia, a także członkowie naczelnego dowództwa powstania z gen. Komorowskim "Borem" na czele. (PAP)

https://dzieje.pl/

wmk/ mjs/ ls/ skp /