Otyłość u dzieci i młodzieży została uznana za jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych XXI wieku. „Nastolatki stanowią ważny cel potencjalnych interwencji w zakresie polityki zdrowotnej, ponieważ są w wieku, w którym ewoluują ich zachowania zdrowotne, preferencje i interakcje ze środowiskiem” – wyjaśniła dr Maria J. Prados z Center for Economic and Social Research, University of Southern California Dornsife College of Letters, Arts and Sciences w Los Angeles.

Dr Prados jest autorką korespondencyjną badania, które dostarcza pierwszych quasi-eksperymentalnych dowodów, że środowisko architektoniczne – otoczenie, w jakim żyją młodzi ludzie – wpływa na ich wskaźnik masy ciała (BMI), występowanie nadwagi i otyłości oraz zachowania żywieniowe bardziej niż środowisko społeczne i ekonomiczne.

„Nasze badania sugerują, że strategie walki z otyłością u dzieci i nastolatków powinny koncentrować się na bardziej kompleksowej poprawie środowiska architektonicznego (built environment)” — powiedziała.

Badania, które dają podstawy do rozpatrywania związków przyczynowych, takie jak eksperyment mieszkaniowy Moving to Opportunity i inne quasi- i naturalne badania eksperymentalne, nie oceniały bezpośrednio ani jednocześnie niezależnej roli środowisk architektonicznych, społecznych i ekonomicznych w otyłości. Zamiast tego skupiały się tylko na wąskim zestawie cech środowiskowych, takich jak supermarkety, restauracje i rówieśnicy, albo badały wpływ miejsca jako całości.

Wcześniejsze badania wykorzystywały naturalny eksperyment - przydzielanie osób odbywających służbę wojskową i nastolatków w ich rodzinach do różnych lokalizacji w celu oceny wpływu otoczenia na otyłość i zachowania związane z otyłością. Oceniano rolę wąskiego zestawu czynników środowiskowych, takich jak możliwości aktywności fizycznej w sąsiedztwie lub środowisko żywieniowe, albo też łączny wpływ środowiska jako całości, pokazując, że młodzież, której pełniący służbę wojskową rodzice zostali przydzieleni do okręgów o wyższym wskaźniku otyłości, była bardziej skłonna do nadwagi lub otyłości. Obecne badanie opiera się na poprzedniej pracy i wykorzystuje ten sam eksperyment do jednoczesnej oceny roli środowiska architektonicznego, społecznego i ekonomicznego w otyłości nastolatków i powiązanych zachowaniach.

Teraz naukowcy przeanalizowali dane z badania Military Teenagers Environments, Exercise and Nutrition Study. Chodzi o kohortowe badania nastolatków z rodzin wojskowych. Zebrano dane dotyczące BMI, nadwagi, otyłości oraz zgłaszanej przez nastolatków diety i ćwiczeń fizycznych. 48 proc. analizowanej próby (1111 nastolatków) stanowiły dziewczęta w wieku od 12 do 14 lat; 41 proc. uczestników to osoby rasy białej niebędące Latynosami, 22 proc. - osoby rasy czarnej niebędące Latynosami, 23 proc. osoby pochodzenia latynoskiego i 14 proc. innej rasy. 35 środowisk na poziomie okręgu (county) scharakteryzowano na podstawie 19 wskaźników. Wystąpiła znaczna niejednorodność ekspozycji na środowisko cywilne: 61 proc. rodzin było przydzielonych do obiektów wojskowych przez ponad 2 lata, a 54 proc. nie mieszkało w bazach wojskowych, ale w otaczającej społeczności.

Wyniki wykazały, że narażenie na wyższe (tj. zdrowsze) wyniki indeksu środowiska architektonicznego przez ponad 2 lata wiązało się z niższym prawdopodobieństwem otyłości i niższym statusem nadwagi lub otyłości, ale nie z wynikami BMI. Przy wszystkich pozostałych parametrach bez zmian, po ponad 2 latach ekspozycji prawdopodobieństwo otyłości u nastolatków szacuje się na wyższe o 3,6 punktu procentowego w hrabstwie z niskim wskaźnikiem środowiska architektonicznego w porównaniu z hrabstwem o wysokim wskaźniku. Wyniki były podobne dla młodzieży niemieszkającej w bazach wojskowych. Korzystniejsze środowiska architektoniczne wiązały się również z mniejszym spożyciem niezdrowej żywności, ale nie z aktywnością fizyczną. Środowiska społeczne i ekonomiczne nie były powiązane z żadnymi wynikami.

Interesującym odkryciem jest to, że liczyło się konkretnie środowisko architektoniczne – takie cechy, jak odległość miejsca zamieszkania nastolatka od restauracji typu fast-food w porównaniu z parkiem i obiektami rekreacyjnymi. Mniej ważne były społeczne i ekonomiczne czynniki środowiskowe - jak przestępczość, wsparcie społeczne, dochody gospodarstwa domowego czy edukacja domowa. Chociaż czynniki te są bardzo ważne dla zdrowia nastolatków, nie były bezpośrednio związane z ryzykiem otyłości lub zachowaniami żywieniowymi w tym badaniu, ponadto czynniki te są także trudniejsze do modyfikacji.

Z drugiej strony środowisko architektoniczne można poprawić dzięki zmianie polityki i inwestycjom gospodarczym, takim jak zachęcanie sklepów spożywczych do otwierania placówek w miejscach, gdzie trudno jest kupić żywność, ograniczanie punktów fast food w pobliżu szkół, wprowadzanie regulacji w celu zapewnienia bezpieczeństwa pieszym i rowerzystom na drogach, wspieranie gmin w budowaniu bezpieczniejszych placów zabaw i parków oraz wprowadzanie umów o wspólnym użytkowaniu, aby rodziny mogły w weekendy korzystać z obiektów publicznych, takich jak boiska szkolne i korty - skomentowała dr Amanda Staiano, profesor nadzwyczajny Louisiana State University’s Pennington Biomedical Research Center, która nie była powiązana z badaniami.

Jak dodała Staiano, chociaż niedawne wydanie wytycznych praktyki klinicznej American Academy of Pediatric przypomina nam, że leczenie oparte na dowodach jest kluczowym narzędziem w walce z otyłością dziecięcą, wspólne wysiłki wkładanie w poprawę środowiska architektonicznego również są niezbędne zarówno dla zapobiegania otyłości oraz aby pomóc tym rodzinom, które są otyłe i starają się rozwijać zdrowsze nawyki. Ulepszenie środowiska architektonicznego będzie wymagało wkładu i działań ze strony wielu interesariuszy – urbanistów, wybranych urzędników, naukowców, zainteresowanych członków społeczności – aby stworzyć zdrowsze przestrzenie dla dzieci do zabawy, nauki i życia.

Jak wskazują autorzy, potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć, czy środowiska społeczne i ekonomiczne mogą mieć większe znaczenie wśród nastolatków i dorosłych w populacjach cywilnych.

Badanie zatytułowane „Wpływ środowisk zabudowanych, społecznych i ekonomicznych na otyłość nastolatków i powiązane zachowania zdrowotne” zostanie opublikowane w wydaniu drukowanym z kwietnia 2023 r.(PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ bar/