Ekspozycja "Polscy kryptolodzy 1918-1945" prezentuje dokonania najważniejszych polskich kryptologów: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także historię legendarnych ośrodków kryptograficznych m.in.: Biura Szyfrów w Polsce, PC "Bruno" we Francji czy Bletchley Park w Wielkiej Brytanii. Została przygotowana przez Centralną Bibliotekę Wojskową im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Joanna Wójcik z Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości podkreśliła, że dzięki wystawie zainteresowani dowiedzą się, jak polscy kryptolodzy "w 1920 roku złamali bolszewicką +Rewolucję+, zaś w 1932 roku złamali niemiecką +Enigmę+". Przypomniała, że polska służba wywiadowcza powstała niemal równocześnie z dniem odzyskania przez Polskę niepodległości.

"W czasie wojny polsko-bolszewickiej kody szyfrowe Armii Czerwonej zostały złamane przez polski wywiad radiowy pod kierownictwem por. Jana Kowalewskiego. Miało to rozstrzygające znaczenie dla podejmowania decyzji przez Józefa Piłsudskiego. Radiowywiad złamał około 100 kluczy szyfrowych i odczytał około czterech tysięcy szyfrogramów czerwonej i białej Rosji oraz państw sąsiednich. Złamanie rosyjskiego szyfru +Rewolucja+ podczas Bitwy Warszawskiej, pozwoliło uzyskać informacje o planach Armii Czerwonej" – podała.

Jak dodała, gdy w 1926 roku Niemcy wprowadzili do użytku maszyny szyfrowe "Enigma" – powszechnie uważane za nie do złamania dotychczasowymi metodami, opartymi na analizie językowej, polscy kryptolodzy uznali za konieczne zastosowanie w dekryptażu analizy matematycznej. W końcu 1932 roku matematyk Marian Rejewski odtworzył na podstawie obliczeń matematycznych konstrukcję +Enigmy+, złamał jej szyfr i odczytał pierwszą zakodowaną przy jej pomocy depeszę.

Joanna Wójcik podkreśliła też znaczenie Poznania w historii kryptologii.

"Zimą 1929 roku, w stolicy Wielkopolski rozpoczęto kurs szyfrów na Uniwersytecie Poznańskim. Odbywał się on m.in. w budynku dzisiejszego CK Zamek. W konsekwencji specjalnego szkolenia, spośród kilkudziesięciu uczestników wybrano trzech: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego oraz Henryka Zygalskiego, wobec których często używa się określenia: poznańscy kryptolodzy” - podała.

Obecnie trzej kryptolodzy mają w Poznaniu swoje miejsca pamięci: pomnik przed CK Zamek, tablicę pamiątkową w budynku rektoratu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz stałą wystawę w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym.

Latem tego roku pierwsi turyści i mieszkańcy Poznania będą mogli odwiedzić Centrum Szyfrów Enigma. Nowoczesna placówka ma popularyzować i przybliżać sekrety kryptologii, a także przypominać o dokonaniach związanych z miastem matematyków.

Centrum Szyfrów Enigma powstaje w budynku przy skrzyżowaniu ulic Św. Marcin i Kościuszki, w miejscu, w którym niegdyś zlokalizowany był oddział biura szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Pracowali w nim m.in. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. (PAP)

autor: Rafał Pogrzebny

rpo/ mmu/