Jan Józef Baranowski urodził się 7 września 1805 r. w Śmiłowiczach (obecnie Białoruś). Był jednym z najwybitniejszych polskich konstruktorów i wynalazców tworzących na emigracji. Znalazł się tam za sprawą udziału w Powstaniu Listopadowym. Posiadał wiele zdolności, nie tylko związanych z techniką. Był bardzo aktywny pod względem naukowym i społecznym.

Wychowywał się Śmiłowiczach koło Mińska. W latach 1821–1825 studiował na wydziale matematyczno-fizycznym uniwersytetu wileńskiego, a w latach 1825–1828 na wydziale prawnym tej uczelni. Dzięki gruntownemu wykształceniu został zatrudniony w Banku Polskim w Warszawie. Walczył w Powstaniu Listopadowym, a po jego upadku wyemigrował do Francji.

Interesował się wszystkim, co miało związek z techniką. Wychodził z założenia, że żadne urządzenie nie jest na tyle doskonałe, by nie dało się go jeszcze poprawić. Ponadto twierdził, że każdy wynalazek jest wart włożonego wysiłku, jeśli choć trochę ułatwi pracę człowiekowi.

Jego najważniejszymi wynalazkami były: gazomierz, urządzenie do kopiowani listów, automatyczny sygnalizator kolejowy, maszyna księgowa służąca do kontroli rachunków i maszyna do drukowania biletów o wydajności 5000 biletów na godzinę. Za maszynę do drukowania biletów Baranowski otrzymał medal na I Wystawie Światowej w Londynie (1851 r.). Był również wynalazcą ręcznego kasownika do biletów, podobnego do tych, jakie jeszcze 30 lat temu można było spotkać w autobusach i tramwajach.

Jeden z jego wynalazków - maszyna do liczenia głosów w wyborach - przyczynił się do rozwoju demokracji. Urządzenie to było wykorzystywane w całej Europie.

"Jan Józef Baranowski był jednym z najwybitniejszych polskich wynalazców tworzących w XIX wieku. Na każde rozwiązanie techniczne patrzył przez pryzmat możliwości ulepszenia go. Widział problemy z dystrybucją gazu – wynalazł gazomierz. Widział kontrolerów mozolnie wypisujących bilety przejazdu – wynalazł ręczny kasownik biletów. Niejako przy okazji skonstruował maszynę, która je drukowała. W połowie XIX wieku coraz popularniejsze stawały się głosowania publiczne, więc Baranowski wynalazł maszynę do liczenia głosów" – powiedział PAP Jerzy Lemański z Narodowego Muzeum Techniki.

Wspólną cechą wynalazków Baranowskiego była ponadczasowość i funkcjonalność. Kasownik ręczny był używany przez ponad 150 lat. Inny jego wynalazek – gazomierz – ma zastosowanie do dziś.

Odbiór społeczny jego wynalazków był czasem odmienny od intencji twórcy. Automatyczny sygnalizator kolejowy pomysłu Baranowskiego był początkowo sabotowany przez francuskich kolejarzy, gdyż obawiali się oni utraty pracy. Innowacyjne rozwiązanie pozwalało na ograniczenie liczby osób zatrudnionych na każdej stacji rozrządowej. Ze względu na swój osobisty interes francuscy kolejarze nie dostrzegali idei Baranowskiego. "Wynalazek ten jest tym ważniejszy, że ma na celu nie tę czy ową korzyść w ludzkim życiu społecznym, ale ocalenie od okropnej śmierci tysięcy i milionów ofiar z powodu kolizji pociągów dróg żelaznych w różnych krajach" - tak opisywał urządzenie w jednej z publikacji.

W ciągu 17 lat pobytu we Francji Baranowski opatentował 17 różnych wynalazków. Zyskał ogromne uznanie nad Sekwaną, cieszył się też uznaniem w całej Europie. W 1872 r., rozczarowany Francją, Baranowski przeprowadził się do Londynu, gdzie skupił się na pracy nad językami. Był również poliglotą, biegle znał język: francuski, niemiecki, rosyjski i angielski. W 1884 r. opublikował jeden z pierwszych słowników polsko-angielskich i opracował nowatorski podręcznik dla Anglików do nauki języka polskiego.

Jan Józef Baranowski zmarł 30 marca 1888 r. w Londynie.(PAP)

Autor: Tomasz Szczerbicki

szt/ zan/