"Jest rozczarowujące, że UE zdecydowała się na ponowne wszczęcie postępowania prawnego dotyczącego obecnie obowiązujących okresów karencji, które są niezbędne, aby zapobiec pogłębianiu się problemów spowodowanych protokołem. Zjednoczone Królestwo nadal opowiada się za rozwiązaniem wynegocjowanym, ale propozycje przedstawione dziś przez UE są tymi samymi propozycjami, o których dyskutujemy od miesięcy, i nie rozwiążą one problemów; w wielu przypadkach cofają nas w stosunku do obecnych ustaleń" - napisano w oświadczeniu brytyjskiego rządu.

"Protokół podważa porozumienie z Belfastu (wielkopiątkowe), zakłóca handel i prowadzi do tego, że mieszkańcy Irlandii Północnej są traktowani inaczej niż reszty Zjednoczonego Królestwa. UE nadal upiera się, że nie chce zmienić samego protokołu, dlatego jesteśmy zmuszeni sami podjąć działania, aby zmienić te jego części, które powodują problemy. Przepisy, które wprowadziliśmy w tym tygodniu, zapewniają praktyczne, rozsądne rozwiązania, chroniąc również jednolity rynek UE i wspierają handel między Północą a Południem" - podkreślono.

W poniedziałek brytyjski rząd złożył w Izbie Gmin projekt ustawy o protokole północnoirlandzkim, która pozwoli mu na jednostronne wprowadzenie postulowanych przez Londyn zmian do dokumentu, będącego od miesięcy przedmiotem bezowocnych negocjacji z UE.

Chodzi o cztery kluczowe, według Londynu, obszary. Stworzony ma zostać "zielony kanał", który pozwoli, by towary pozostające w granicach Zjednoczonego Królestwa mogły być przewożone bez zbędnej biurokracji, natomiast te przeznaczone do UE będą podlegały pełnym kontrolom zgodnie z prawem UE. Zlikwiduje bariery regulacyjne, tak aby przedsiębiorstwa mogły wprowadzać na rynek Irlandii Północnej towary zgodnie z przepisami obowiązującymi w Zjednoczonym Królestwie lub w UE, i by w efekcie tamtejsi konsumenci nie byli pozbawieni możliwości zakupu towarów zgodnych ze standardami obowiązującymi w Zjednoczonym Królestwie. Zapewni też Irlandii Północnej możliwość korzystania z tych samych ulg podatkowych i polityki wydatkowania środków, co reszta Zjednoczonego Królestwa. Przewiduje, że spory między Londynem a Brukselą będą rozstrzygane przez niezależny arbitraż, a nie Trybunał Sprawiedliwości UE.

W odpowiedzi Komisja Europejska poinformowała w środę o przejściu do drugiego etapu postępowania naruszeniowego rozpoczętego 15 marca 2021 roku. To postępowanie zostało wszczęte z powodu niewłaściwego - zdaniem KE - "wdrożenia przez Zjednoczone Królestwo Protokołu, zwłaszcza w odniesieniu do wymogów certyfikacyjnych w przepływie produktów rolno-spożywczych". Postępowanie zawieszono w zeszłym roku. Londyn ma teraz dwa miesiące na udzielenie odpowiedzi. Jeśli to nie nastąpi KE rozważy wniesienie sprawy do TSUE.

Po drugie, KE podjęła decyzję o wszczęciu dwóch nowych postępowań. Pierwsze dotyczy niewypełniania przez Wielką Brytanię zobowiązań wynikających z przepisów sanitarnych i fitosanitarnych (SPS) UE. W szczególności, Wielka Brytania - zdaniem KE - "nie przeprowadza niezbędnych kontroli i nie zapewnia odpowiedniego personelu i infrastruktury w punktach kontroli granicznej w Irlandii Północnej". Kolejne ma związek z niedostarczeniem przez Zjednoczone Królestwo "pewnych danych statystycznych dotyczących handlu w odniesieniu do Irlandii Północnej, zgodnie z wymogami Protokołu".

Protokół północnoirlandzki jest częścią umowy o warunkach brexitu, a stworzono go, aby utrzymać otwartą granicę między Irlandią Północną a należącą do UE Irlandią, gdyż brak kontroli granicznych uznano za warunek niezbędny do kontynuowania procesu pokojowego w Irlandii Północnej. W celu utrzymania otwartej granicy Irlandia Północna pozostała w jednolitym rynku UE w zakresie obrotu towarami. To oznacza, że niektóre towary wysyłane z pozostałej części Zjednoczonego Królestwa do Irlandii Północnej, muszą podlegać kontrolom w północnoirlandzkich portach, niezależnie od tego, czy prowincja jest ich miejscem przeznaczenia, czy też przejeżdżają one tylko przez nią w drodze do Irlandii. Ponadto Irlandia Północna musi się dostosowywać do unijnych standardów towarowych. W praktyce oznacza to, że powstała granica celna między Irlandią Północną a pozostałą częścią Zjednoczonego Królestwa.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)

bjn/ ap/