Projekt ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego powstał kilka miesięcy temu w Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Od 5 maja trwają konsultacje publiczne dotyczące jego rozwiązań. Projektowane zmiany zakładają m.in. uregulowanie warunków pracy artystycznej i zapewnienie najsłabiej zarabiającym twórcom minimum bezpieczeństwa socjalnego w postaci dostępu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. W tym celu rozszerzona miałaby zostać opłata reprograficzna na urządzenia typu tablety, komputery, laptopy czy telewizory smart.

W poniedziałek debatę na temat proponowanych przez MKDNiS rozwiązań organizuje w Sejmie klub Koalicji Obywatelskiej. Inicjatorkami konferencją są: wicemarszałek Sejmu Małgorzata Kidawa-Błońska, wiceprzewodnicząca sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu Iwona Śledzińska-Katarasińska oraz przewodnicząca Komisji Kultury i Środków Przekazu Senatu Barbara Zdrojewska.

Zaproszenia wystosowano zarówno do organizacji reprezentujących twórców, jak i branżę cyfrową. "Chcielibyśmy posłuchać opinii osób najbardziej zainteresowanych projektem tej ustawy" - powiedziała PAP Małgorzata Kidawa-Błońska. Jak podkreśliła, większość środowiska twórców popiera proponowane rozwiązania. "Uważają, że taka ustawa jest potrzebna, ale w niektórych kwestiach mają trochę inne zdanie niż resort kultury, więc warto posłuchać ich zdania, zanim przystąpimy do prac nad ustawą tu, w Sejmie" - dodała wicemarszałek Sejmu, która sama związana jest ze środowiskiem kultury (w przeszłości była producentem filmowym i jest żoną reżysera Jana Kidawy-Błońskiego).

Iwona Śledzińska-Katarasińska podkreśliła, że jest zwolenniczką proponowanych zmian, choć ma zastrzeżenia do szczegółów projektu. "System ubezpieczenia dla twórców jest potrzebny, natomiast uważam, że powinny go zorganizować samodzielnie stowarzyszenia twórcze i organizacje zbiorowego zarządzania" - powiedziała posłanka KO. W jej ocenie projekt MKDNiS zawiera jednak pewne "pułapki". "Nie wiadomo kto miałby nadawać status artysty i dla kogo to tak naprawdę jest" - wskazała Śledzińska-Katarasińska.

Wiceminister kultury Jarosław Sellin przekonywał niedawno, że "zdecydowana większość artystów w Polsce żyje ubogo i biednie". "Ich status zawodowy jest taki, że nie mają możliwości odkładania istotnych składek na ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne" - przekonywał w rozmowie z Radiem Wrocław.

Proponowane jest MKDNiS zmiany budzą kontrowersje - twórcy je chwalą, krytykuje m.in. branża cyfrowa. Podczas majowej konferencji w Warszawie, zatytułowanej "Ustawa dla artystów, artyści o ustawie", reżyserka i scenarzystka Joanna Kos-Krauze podkreślała, że projekt ustawy jest wynikiem spotęgowanej pandemią desperacji środowiska, które nie wie, jak przeżyć i co przyniesie przyszłość. "Ta ustawa - jestem głęboko przekonana, wierzę w to i mówię to w imieniu środowiska - mam nadzieję, że ponad naszymi gustami, podziałami politycznymi (...) zostanie jednogłośnie przyjęta i ten system powstanie i wreszcie zauważy twórców" - mówiła reżyserka.

Pisarz Zygmunt Miłoszewski przypomniał, że prace nad ustawą podjęto po to, aby artystów ująć w systemie ubezpieczeń społecznych. "My w tym systemie nie istniejemy kompletnie ani jako przedsiębiorcy, ani jako pracownicy, ani jako wolne zawody, ani jako bezrobotni. System jest wymyślony tak, aby wesprzeć tych, którzy są najubożsi" - przekonywał Miłoszewski.

Branża cyfrowa uważa jednak, że proponowane zmiany nie pomogą twórcom, za to uderzą po kieszeni przedsiębiorców i konsumentów. Kilka dni temu negatywną opinię do projektu przekazał resortowi kultury Związek Cyfrowa Polska. "Planowane rozszerzenie opłaty reprograficznej na urządzenia jak tablety, komputery, laptopy czy telewizory smart spowoduje wzrost cen elektroniki w Polsce, co uderzy bezpośrednio w konsumentów oraz wpłynie na poszerzenie szarej strefy" - ocenił ZCP.

Zdaniem Związku "wymuszone nową opłatą podniesienie cen będzie miało także swoje konsekwencje dla polskiego biznesu". "Krajowym dystrybutorom trudniej przez to będzie konkurować z chińskimi portalami handlującymi elektroniką, które nie tylko nie płacą opłaty reprograficznej, ale i podatków w Polsce" - wskazał ZCP.

Jak dodał, projekt nowego prawa, który potencjalnie ma służyć twórcom, jest zaprojektowany w sposób niesprawiedliwy w odniesieniu do artystów, gdyż system przewidziany w ustawie nie gwarantuje, iż z planowanego Funduszu Wsparcia będą mogli na równych warunkach korzystać wszyscy uprawnieni.

Projekt ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego definiuje m.in. kategorię artystów zawodowych i ich działalność oraz uprawnienia, umożliwiając precyzyjne dostosowanie rozwiązań do ich potrzeb. Reguluje procedury uzyskania, poświadczania i utrwalania uprawnień artysty zawodowego na podstawie dorobku potwierdzonego przez organizacje reprezentatywne dla środowisk artystycznych lub wykształcenia artystycznego, a także przychodów z działalności artystycznej.

Projektowane zmiany określają ponadto zasady dostępu artystów do systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Tworzą fundusz wsparcia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne dla najmniej zarabiających osób mających uprawnienia artysty (dopłaty od 20 proc. do 80 proc. wysokości składek). Projekt wprowadza również Kartę Artysty (na wzór Karty Dużej Rodziny), umożliwiającą tworzenie pakietów, udogodnień, ulg i ofert adresowanych do tej grupy społecznej.

Projekt przewiduje też powstanie Polskiej Izby Artystów – podmiotu funkcjonującego w formule typu "quango" (ang. "quasi-governmental"). W jej Radzie mieliby zasiąść zarówno przedstawiciele organizacji reprezentujących artystów, jak i resortów: kultury i pracy, a także ZUS. (PAP)

autor: Marta Rawicz

mkr/ mok/