Radio Opole » Tak było naprawdę - Lokalne kalendarium historyczne - artykuły
2012-09-18, 01:35 Autor: Radio Opole

Płomienny kaznodzieja z Kluczborka

324 lata temu 18 września 1610 r. prawdopodobnie zmarł Adam Gdacjusz zwany„ płomiennym kaznodzieją z Kluczborka”. Prawdopodobnie, bo informacje o jego śmierci funkcjonują także pod datą 7 kwietnia. Także jego data urodzenia waha się między rokiem 1609 i 1610.

Jedno jest pewne Adam Gdacjusz występujący także pod nazwiskiem Gdak, urodził się i zmarł w Kluczborku. W swoim blisko 80-letnim życiu zasłynął jako charyzmatyczny ewangelicki pastor oraz polski poeta i publicysta. Historycy literatury chętnie nazywają go śląskim Rejem. Dlaczego? Bo pisał po polsku i to całkiem zgrabnie.

Pisał nie tylko po polsku, ale także jak na duchownego przystało po łacinie. Tworzył głównie literaturę moralizatorsko-kaznodziejską i wiersze. Zasłynął także kilkoma błyskotliwymi sentencjami, czy jakbyśmy to dziś nazwali bon-motami. Jak np. „Głupstwo przywiązane jest do serca młodego, ale rózga karności oddali je od niego.”

Urodził się w zubożałej kluczborskiej rodzinie mieszczańskiej. Edukację pobierał prawdopodobnie w Brzegu i Wrocławiu. W roku 1633 wstąpił do gimnazjum w Toruniu, ale już rok później objął stanowisko kantora i nauczyciela w Podgrodziu na Spiszu. W roku 1937 znów widzimy go jako ucznia gimnazjum tym razem w Elblągu, skąd wywędrował do Wilna, by tam zostać kantorem w szkole ewangelickiej, a potem jej rektorem. Od 1641 r. ponownie zamieszkał w Kluczborku, gdzie w roku 1644 został diakonem, a w dwa lata później ewangelickim proboszczem. W roku 1642 ożenił się z córką pastora z Nagodowic Marianną Scopius.

Jego najważniejszym dziełem jest zbiór kazań o Ewangeliach pt. „Postilla popularis” wydane około roku 1650 w Lesznie. Gdacjusz dał w nich interesujące świadectwo epoki – opisał trudne życie mieszkańców Śląska, a także upadek moralności tuż po wojnie trzydziestoletniej.

Był przeciwnikiem germanizacji ludności Śląska i pierwszym autorem, który wprowadził śląską gwarę do utworów literackich. Jego twórczość przyczyniła się do umocnienia języka polskiego na Śląsku a szczególnie w środowisku protestanckim. Na jego publikacjach polskojęzyczni nauczyciele uczyli dzieci i dorosłych czytania i pisania. Był jednym z nielicznych autorów, którzy w okresie, kiedy ruch ewangelicki w Polsce osłabł i przestano wydawać druki protestanckie, prowadzili działalność literacką w języku polskim, a fakt, że prowadził tę pracę na oderwanym od reszty Polski Śląsku tym bardziej zasługuje na uznanie. Jako pastor kluczborski czynił starania o dostarczenie wyznawcom polskim książek w języku ojczystym.

Wydał około 25 książek, a ich tytuły, takie jak „Appendix, tj. Przydatek do dyszkursu o pańskim i szlacheckim albo rycerskim stanie”, „Kwestyja o pojedynkach”, „Dyszkurs o pijaństwie”, „Kwestyja o polygamijej albo wielożeństwie”, wskazują z jakimi problemami musiał mierzyć się w połowie XVII wieku duchowny na Śląsku. W „Kwestyjej o Pannie Maryjej” w posłowiu napisał "we dwu skrypcikach dowodniem pokazał, że się Panna Maryja słusznie i niezdrożnie najświętszą nazywa Panną".

Niewątpliwie postać Adama Gdacjusza jest niedostatecznie eksponowana w śląskiej historiografii w stosunku do zasług, jakie położył dla kultury i dziedzictwa naszego regionu. W swojej ostatniej pracy zatytułowanej „Dyszkurs o dobrych uczynkach...” napisał w przedmowie "ona nielitościwa kosiarka ostrą swoją kosą do mnie się gotuje i w krotce w nawiedziny przyjść obiecuje”. Adam Gdacjusz zmarł w Kluczborku i prawdopodobnie został pochowany w sąsiedztwie ewangelickiego kościoła.

Posłuchaj:

Tak było naprawdę - Lokalne kalendarium historyczne - artykuły

2013-03-13, godz. 03:55 Błogosławiony z Tworkowa Trzy dni temu minęła 125 rocznica urodzin księdza Emila Szramka - kaznodziei, publicysty, błogosławionego męczennika Kościoła Katolickiego. » więcej 2013-03-13, godz. 03:53 Harcerz i powstaniec 34 lata temu w Londynie zmarł Adam Witold Maria Ciołkosz, ps. Kremerowski, polityk, instruktor harcerski, poseł na Sejm II Rzeczpospolitej, powstaniec śl… » więcej 2013-03-13, godz. 03:50 Królewskie gwarancje dla Śląska We wrześniu 1575 roku królem Czech koronowany został Rudolf II, późniejszy cesarz i wystawca tzw. Listu majestatycznego gwarantującego swobodę wyznaniową… » więcej 2013-03-13, godz. 03:48 Elżbietanki powstały w Nysie 27 września 1842 r. powstało w Nysie zgromadzenie sióstr świętej Elżbiety. Dziś elżbietanki obchodzą 170 rocznicę istnienia zakonu. » więcej 2013-03-13, godz. 03:45 Osław uczeń Cyryla i Metodego 1149 lat temu przebywający właśnie w słowackiej Nitrze święci Cyryl i Metody rozesłali swoich uczniów z misją chrystianizacyjną po wszystkich zakątkach… » więcej 2013-03-13, godz. 03:41 Opolszczyzna dla Prus We wrześniu 1745 r. wojska pruskie w toku drugiej wojny śląskiej ostatecznie zdobyły Opolszczyznę. » więcej 2012-12-06, godz. 17:12 Otyły ale szybki Kto nie chciałby zostać królem? Każdy by chciał, a już szczególnie ten, kto należy do panującej dynastii i obraca się stosunkowo blisko tronu. W tej… » więcej 2012-09-18, godz. 11:50 Chrześniak kontra chrzestny 21 września 1382 roku zmarł Bolesław III strzelecki. Nad jego małoletnimi synami objął opiekę stryj Władysław II Opolczyk. To kolejny krok w budowie mogącego… » więcej 2012-09-18, godz. 11:47 Prawdziwa historia Frankensteina 20 września 1606 roku w nazywających się wówczas Frankenstein Ząbkowicach Śląskich spalono na stosie skazanych w tzw. aferze grabarzy. Oto prawdziwa historia… » więcej 2012-09-18, godz. 11:43 Rodzina literatów 19 września 1917 r. zmarł Jan Ligoń, syn Juliusza Ligonia i ojciec Stanisława Ligonia. Wszyscy trzej byli polskimi działaczami narodowymi » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »