Na potrzebę zmian przepisów w obszarze praw człowieka, w tym kwestię zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia, minister sprawiedliwości Adam Bodnar wskazywał w połowie maja, gdy wręczał nominacje członkom komisji kodyfikacyjnej prawa cywilnego przy MS. Bodnar już we wcześniejszych latach - gdy sprawował urząd Rzecznika Praw Obywatelskich - kilkukrotnie poruszał problem konieczności zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia.

Jak wskazano w poniedziałek w informacji zawartej w wykazie na stronie rządu projektowane przepisy mają być dostosowaniem zapisów Kodeksu cywilnego do standardów międzynarodowych i stanowić również realizację krajowej Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030.

"W strategii przewidziano wprowadzenie w miejsce instytucji ubezwłasnowolnienia modelu wspieranego podejmowania decyzji, zapewniającego każdej osobie możliwość podejmowania decyzji we własnych sprawach w maksymalnie możliwym zakresie. Zastrzeżono jednocześnie, że formy zastępczego podejmowania decyzji będą stosowane jedynie w przypadkach całkowitego braku możliwości ustalenia woli danej osoby" - przypomniano.

Obecnie w myśl Kodeksu cywilnego, ubezwłasnowolnienie może zostać orzeczone wobec osoby, która wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych np. pijaństwa lub narkomanii nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Przepisy przewidują dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia - całkowite i częściowe, gdy osoba ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych i ustanawia się dla niej kuratora.

Jak zapisano sądowy instrument wsparcia ma zostać oparty na instytucji kuratora, a propozycja będzie przewidywała dwa typy kuratorów. "Kurator wspierający będzie ustanawiany dla osób wymagających lżejszej formy wsparcia, a kurator reprezentujący dla osób wymagających intensywniejszej formy wsparcia" - zaznaczono.

"Rolą kuratora wspierającego będzie wsparcie osoby pełnoletniej w prowadzeniu wszelkich spraw, spraw określonego rodzaju albo doraźnej pomocy w załatwieniu konkretnej sprawy. Osoba potrzebująca wsparcia zachowa pełną autonomię decyzyjną co do swoich spraw" - przewidziano.

Z kolei w przypadku kuratora reprezentującego - w sprawach, wynikających z czynności, których kurator może dokonywać w imieniu konkretnej osoby - osoba potrzebująca wsparcia nie będzie miała zdolności procesowej. "W tych sytuacjach osoba ta straci całkowicie autonomię decyzyjną na rzecz kuratora reprezentującego. Przyznanie prawa reprezentacji przez sąd ograniczone będzie jednak wyłącznie do określonego rodzaju spraw lub czynności wskazanych w postanowieniu sądu o powołaniu kuratora" - zastrzegło MS.

"Dopełnieniem modelu wspieranego podejmowania decyzji, który stanowi formę wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, jest instytucja pełnomocnictwa rejestrowego, jako alternatywna forma samostanowienia przez osoby posiadające zdolność do czynności prawnych na wypadek przyszłej niepełnosprawności" - zapowiedziano kolejny z istotnych punktów projektu.

Jak uzasadniono "liczba osób cierpiących na choroby takie jak demencja starcza lub choroba Alzheimera rośnie w całej Europie". Określono zatem, że celem zaprojektowanej regulacji "jest uwzględnienie praw wszystkich obywateli, którzy na podstawie udzielonego pełnomocnictwa rejestrowego mogą zabezpieczyć się na przyszłość przed ewentualnym upośledzeniem swoich zdolności fizycznych lub umysłowych".

W projekcie ma zostać także przewidziany "szczególny rodzaj pełnomocnictwa rejestrowego, obejmujący swoim zakresem kwestie dotyczące zdrowia człowieka, który nazywa je mianem pełnomocnictwa medycznego".

Za przygotowanie projektu odpowiedzialna jest wiceminister sprawiedliwości Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, zaś propozycje mają być przyjęte przez rząd w drugim kwartale 2025 r. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ godl/