W publikacji na łamach „Nature Mental Health” (http://dx.doi.org/10.1038/s44220-024-00251-z) poinformowali oni, że co drugie dziecko z ADHD wykazuje oznaki rozregulowania emocjonalnego, a Ritalin – powszechnie przepisywany lek na takie przypadłości – wydaje się być mniej skuteczny niż sądzono.

ADHD dotyka około 1 na 14 osób w wieku poniżej 18 lat i w około połowie tych przypadków utrzymuje się do wieku dorosłego. Wiąże się z licznymi problemami z funkcjami wykonawczymi, w tym nadpobudliwością, impulsywnością i trudnościami w skupieniu uwagi itp.

W ostatnich latach coraz więcej doniesień naukowych sugeruje, że niektóre osoby z ADHD mają również duże problemy z samokontrolą, co wpływa na ich zdolność do regulowania emocji. Badania pokazują, że 1 na 50 (2,1 proc.) dzieci z rozpoznaniem ADHD cierpi równolegle na zaburzenia nastroju (np. depresję), a więcej niż 1 na 4 (27,4 proc.) na zaburzenia lękowe. Wiele zdiagnozowanych osób doświadcza również wybuchów agresji werbalnej lub fizycznej z powodu niemożności kontrolowania swoich emocji.

Do tej pory uważano, że problemy te są wynikiem innych objawów związanych z ADHD, takich jak zaburzenia funkcji poznawczych i motywacji. Jednak nowe badanie naukowców z Uniwersytetu Fudan w Szanghaju i Uniwersytetu w Cambridge pokazuje, że rozregulowanie emocjonalne występuje niezależnie od nich.

Naukowcy przeanalizowali dane zebrane od ponad 6000 amerykańskich dzieci z objawami wskazującymi na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, spośród których 350 wykazywało objawy o bardzo dużym nasileniu. Rodzice lub opiekunowie uczestników wypełniali szereg kwestionariuszy zawierających pytania związane z zachowaniami emocjonalnymi swoich podopiecznych, np. „kiedy moje dziecko jest zdenerwowane, ma trudności z kontrolowaniem swojego zachowania”, „kiedy moje dziecko jest zdenerwowane, wie, że może znaleźć sposób, aby w końcu poczuć się lepiej”, „kiedy moje dziecko jest zdenerwowane, zaczyna być złe na siebie”.

Okazało się, że ponad połowa (51,4 proc.) dzieci z grupy z ciężkimi objawami wykazywała oznaki rozregulowania emocji, niezależne od problemów poznawczych i motywacyjnych.

Wśród dzieci z lekkimi objawami ADHD, ale takich, u których występowało duże rozregulowanie emocji, ryzyko wystąpienia silnych objawów ADHD rok później było 2,85 razy większe niż u tych, u których rozregulowania emocjonalnego nie obserwowano lub było ono niewielkie.

Kiedy naukowcy przeanalizowali obrazy mózgów uczestników badania, odkryli, że jeden z obszarów mózgu, zwany pars orbitalis, był wyraźnie mniejszy wśród dzieci, które uzyskały wysokie wyniki w zakresie problemów emocjonalnych. Pars orbitalis jest częścią płata czołowego i odgrywa ważną rolę w rozumieniu, przetwarzaniu emocji oraz komunikacji, a także w hamującej kontroli nad zachowaniem.

„Jeśli pars orbitalis nie rozwinie się prawidłowo, może utrudniać kontrolowanie emocji i właściwe komunikowanie się z innymi, zwłaszcza w sytuacjach społecznych” - wyjaśnia prof. Barbara Sahakian, jedna z autorek badania.

Dlatego - dodaje - dzieci z ADHD, gdy napotykają trudności emocjonalne, mogą mieć problemy z kontrolą emocji i reagować wybuchowo zamiast racjonalnie komunikować się z rodzicem, nauczycielem lub innym dzieckiem.

Badaczka ma nadzieję, że uznanie rozregulowania emocji za kluczową część ADHD pomoże ludziom lepiej zrozumieć problemy, jakich doświadczają dotknięte tym zespołem dzieci. Uważa, że odkrycia jej zespołu są cenną wskazówką na temat sposobów pomocy najmłodszym w zarządzaniu emocjami, na przykład poprzez stosowanie technik poznawczo-behawioralnych, tak, aby nauczyły się zatrzymywać na chwilę zanim zareagują i wyrażać swoje uczucia werbalnie.

Skuteczne techniki rozładowujące napięcie emocjonalne są tym bardziej ważne, że - jak odkrył ten sam zespół - Ritalin, czyli lek stosowany w leczeniu objawów zespołu nadpobudliwości ruchowej, nie łagodzi objawów rozregulowania emocji.

„Problemy z kontrolowaniem emocji mogą prowadzić do zaburzenia interakcji społecznych, co jeszcze bardziej zaostrza stany depresyjne lub lękowe - tłumaczy współautor publikacji prof. Qiang Luo. - Takie osoby często mówią lub robią rzeczy, które zaogniają sytuację, zamiast ją uspokajać. Dlatego uczenie dzieci od najmłodszych lat, jak radzić sobie z emocjami i wyrażać siebie, może pomóc im w przezwyciężeniu takich problemów w przyszłości”.

Chociaż nie jest jasne, co dokładnie powoduje opisywane problemy, naukowcy odkryli ich powiązania z możliwą dysfunkcją układu odpornościowego - u osób, które wykazywały objawy rozregulowania emocjonalnego, wykryto wyższy odsetek niektórych typów komórek odpornościowych.

„Wiemy już, że problemy z układem odpornościowym można powiązać z depresją. Teraz zaobserwowaliśmy podobne wzorce u osób z ADHD, u których występuje rozregulowanie emocji” - podsumowuje prof. Sahakian.(PAP)

Katarzyna Czechowicz

kap/ agt/