Na rozprawie TK, które trwało ok. 30 minut, stawił się wyłącznie przedstawiciel wnioskodawców, poseł PiS Paweł Jabłoński. Nie stawili się przedstawiciele Prokuratora Generalnego oraz Sejmu. Kancelaria Sejmu podała 3 kwietnia, że marszałek Sejmu nie przedstawi stanowiska w TK, argumentując, że trybunał oddalił wnioski Sejmu o wyłączenie sędziów Krystyny Pawłowicz i Stanisława Piotrowicza z tej sprawy, nie uznając braku ich bezstronności w tym konkretnym postępowaniu.

"Niestawiennictwo uczestników postępowania, prawidłowo zawiadomionych o terminie dzisiejszej rozprawy, wedle prawa nie tamuje biegu rozprawy" - zwrócił uwagę prowadzący rozprawę sędzia Piotrowicz, który - w związku z potrzebą zapoznania się przez trybunał z dokumentami przedstawionymi przez posła Jabłońskiego - zarządził przerwę w postępowaniu do 14 maja do godz. 11.

Sprawa dotycząca wydawania poleceń Morawieckiego w okresie pandemii została zainicjowana wnioskiem grupy posłów złożonym na początku grudnia 2023 r. Wniosek dotyczy przepisu z ustaw "antycovidowych" z 2020 r., według którego "Prezes Rady Ministrów, z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody, po poinformowaniu ministra właściwego do spraw gospodarki może, w związku z przeciwdziałaniem Covid-19, wydawać polecenia obowiązujące inne (...) osoby prawne i jednostki organizacyjne (...) oraz przedsiębiorców".

Wniosek kwestionuje rozumienie tego przepisu polegające na tym, że miałby on nie odnosić się "do poleceń wydanych w związku z przygotowaniem wyborów w stanie epidemii". W ocenie posłów, którzy sformułowali wniosek, w sytuacji pandemii ograniczanie zakresu zastosowania wskazanego przepisu (...) jest niezgodne z zasadą współdziałania władz wynikającą z preambuły konstytucji".

Tło sprawy stanowi decyzja ówczesnego premiera Morawieckiego z 16 kwietnia 2020 r., który polecił Poczcie Polskiej działania w zakresie przeciwdziałania Covid-19, polegające na podjęciu i realizacji czynności niezbędnych do przygotowania przeprowadzenia wyborów powszechnych na Prezydenta RP w 2020 r., które z powodu pandemii miały się odbyć w trybie korespondencyjnym.

Poseł Jabłoński - jak podał w czwartek na rozprawie - przekazał do akt postępowania TK kopie postanowienia Sądu Rejonowego w Warszawie dotyczące umorzenia śledztwa prokuratorskiego w sprawie wyborów korespondencyjnych, orzeczenia WSA w Warszawie, wystąpienie pokontrolne Najwyższej Izby Kontroli, które zainicjowało postępowanie prokuratorskie, które zostało umorzone, a także wyrok Sądu Rejonowego w Wągrowcu dotyczący zarzutu udostępnienia danych osobowych w Poczcie Polskiej bez należytej podstawy prawnej.

Pytany przez sędzią Julię Przyłębską, czy to jest całość dokumentacji, która stanowiła podstawę do sformułowania wniosku, Jabłoński odpowiedział, że wyroków, zwłaszcza sądów rejonowych, było w tej sprawie kilkadziesiąt. Poseł zapewnił też, że przedstawione przez niego dokumenty są reprezentatywne, choć różnią się od siebie i zarówno co do samej treści, jak i co do uzasadnień. "Tym niemniej odzwierciedlają pewnego rodzaju rzeczywisty sposób stosowania tych przepisów, które są przedmiotem niniejszego wniosku" - dodał.

Poseł PiS był też pytany przez sędziego Bartłomieja Sochańskiego, czy premier Mateusz Morawiecki wydawał także inne polecenia w okresie pandemii - nie tylko w sprawie wyborów korespondencyjnych - na podstawie przepisu, który jest badany przez TK. "Wedle mojej wiedzy tych poleceń było wydawanych bardzo dużo, one dotyczyły szeregu działań związanych z przeciwdziałaniem pandemii. Były to zarówno polecenia skierowane do podmiotów publicznych, jak i do spółek, do podmiotów, które w obliczu walki z tą pandemią były na tej podstawie zobowiązywane do podejmowania działań mających zmniejszać ryzyko zakażeń" - odpowiedział Jabłoński.

Sędzia TK dopytywał też posła PiS o to, czy badany przepis pozwalający premierowi na wydawanie poleceń w szczególnych sytuacjach w okresie pandemii powoduje - jego zdaniem - trudności interpretacyjne. "Mówiąc generalnie powoduje takie trudności interpretacyjne, choć nie u mnie. Ja interpretuję ten przepis w sposób dość jednoznaczny, wskazany też we wniosku" - odpowiedział Jabłoński.

W tej sprawie pytanie zadała także sędzia Pawłowicz, która chciała poznać opinię posła PiS na temat istoty różnicy - jak mówiła - między stronami licznych sporów, które miały miejsce w postępowaniach sądowych. "Wedle mojej oceny, zasadnicza różnica polegała na tym, że z niejasnych dla mnie powodów część organów władzy publicznej i innych instytucji stwierdziła, że określony rodzaj poleceń nie może być uznany za polecenia wydane w związku z przygotowaniem wyborów" - odpowiedział Jabłoński.

Dodał też, że zasadniczą sytuacją kryzysową, która miała być powstrzymywana przez działania władzy publicznej w oparciu o badane przepisy, było rozprzestrzenianie się choroby. "Ta główna sytuacja kryzysowa, czyli rozprzestrzenianie się pandemii, to było przedmiotem zasadniczej walki władz publicznych wówczas. Żeby się ta choroba nie rozprzestrzeniała" - mówił.

Sprawę rozpatruje pięcioosobowy skład TK. Posiedzeniom przewodniczy sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sprawozdawcą jest sędzia TK Krystyna Pawłowicz. Ponadto, w składzie są: prezes TK Julia Przyłębska oraz sędziowie Bartłomiej Sochański i Rafał Wojciechowski. We wtorek informowano, że TK oddalił wnioski Sejmu o wyłączenie sędziów Pawłowicz i Piotrowicza z tej sprawy.

We wrześniu 2020 r. WSA w Warszawie orzekł, że decyzja premiera zobowiązująca Pocztę Polską do przygotowania wyborów prezydenckich w trybie korespondencyjnym rażąco naruszyła prawo.

Według WSA decyzja Morawieckiego naruszyła m.in. konstytucję, Kodeks wyborczy, ustawę o Radzie Ministrów i Kodeks postępowania administracyjnego. WSA stwierdził, że konstytucja ani inne ustawy nie przyznają Prezesowi Rady Ministrów uprawnień w zakresie zmierzającym do organizacji wyborów powszechnych. Wyrok ten pozostaje nieprawomocny. NSA nie rozpoznał jeszcze skargi kasacyjnej.

W grudniu ub.r. Sejm podjął uchwałę ws. powołania komisji śledczej do zbadania legalności wyborów Prezydenta RP w 2020 roku w formie głosowania korespondencyjnego; jej powstanie posłowie poparli jednogłośnie. Ta komisja prowadzi już swoje prace, odbywają się przesłuchania świadków.

Natomiast w początkach marca br. Sejm przyjął uchwałę w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023 w kontekście działalności TK. "Sejm RP stoi na stanowisku, że uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu przez te organy" - stanowi uchwała. Sejm zaapelował w niej do sędziów TK o rezygnację, a "tym samym o przyłączenie się do procesu demokratycznych przemian". (PAP)

nno/ itm/