Celem badania było zobrazowanie, jakie zmiany zachodzą w kultywowania tradycyjnych zwyczajów świątecznych przez Polaków. CBOS co dwa lata sprawdza, jak Polacy obchodzą Wielkanoc i poprzedzający ją okres Wielkiego Postu.

"Tegoroczne badanie ukazuje zahamowanie spadkowych trendów, które obserwowaliśmy w 2022 roku, a które dotyczyły większości badanych praktyk wielkopostnych i wielkanocnych" - podano.

CBOS zapytało, czym są dla badanych święta wielkanocne. Wyjaśniono, że ankietowani mogli wybrać dwie odpowiedzi, dlatego procenty nie sumują się do 100.

Z tegorocznego badania wynika, że dla 65 proc. uczestników badania Wielkanoc to święta rodzinne. 41 proc. ankietowanych traktuje je jako miłą tradycję, a 39 proc. jako przeżycie religijne. Dla 15 proc. Święta Wielkanocne to przerwa w pracy, czas wypoczynku, dla 10 proc. - okazja do spotkań z przyjaciółmi. 4 proc. Polaków uważa Wielkanoc za kłopot i wysiłek związany ze świątecznymi przygotowaniami, dla 3 proc. jest to okazja do jedzenia i picia.

Z sondażu wynika, że postrzeganie Wielkanocy jako świąt rodzinnych jest częstsze niż przeciętnie wśród respondentów praktykujących religijnie 1-2 razy w miesiącu (77 proc.) lub kilka razy w roku (71 proc.). CBOS zauważyło, że częściej niż inni taką odpowiedź wybierają uczniowie i studenci (73 proc.) oraz badani pracujący w spółkach właścicieli prywatnych i państwa (72 proc.).

Podano, że badani, którzy uczestniczą we mszy, nabożeństwie lub spotkaniu religijnym co najmniej raz w tygodniu, częściej deklarują, że Święta Wielkanocne to dla nich przeżycie religijne (72 proc. lub więcej). "Odpowiedź ta jest też częstsza wśród ankietowanych identyfikujących się z prawicowymi poglądami politycznymi (58 proc.) i wśród rolników (58 proc.)" - przekazano.

CBOS poinformowało, że traktowanie Wielkanocy przede wszystkim jako wypoczynku, przerwy w pracy jest częstsze niż w pozostałych grupach wśród badanych identyfikujących się z poglądami lewicowymi (29 proc.) i w ogóle nie uczestniczących w praktykach religijnych (29 proc.). "Wysokie odsetki wskazań na tę odpowiedź notujemy również wśród pracowników usług (29 proc.), osób pracujących na własny rachunek (27 proc.) i badanych w wieku 25-34 lata (27 proc.)" – poinformowano.

"W stosunku do poprzedniego badania z 2022 r. zmniejszył się odsetek wskazań, że Wielkanoc to przede wszystkim święto rodzinne (o 3 pkt. procentowe) oraz przeżycie religijne (o 5 pkt.). Wzrósł natomiast udział osób, dla których święta wielkanocne to miła tradycja (o 3 pkt. proc.) oraz okazja do spotkań z przyjaciółmi (o 2 pkt.)" - podano.

Z sondażu wynika również, że 72 proc. pytanych zachowuje post w Wielki Piątek, a 53 proc. przystępuje do spowiedzi wielkanocnej. "Są to odsetki podobne do odnotowanych dwa lata temu" - podał CBOS. 49 proc. ankietowanych przyznało, że posypuje głowę popiołem w Środę Popielcową (w 2022 r. deklarowało to 54 proc. badanych, a w 2006 r. - 71 proc.).

"Tyle samo osób, co w 2022 r., bierze udział w kościelnych obchodach Triduum Paschalnego (...) – 48 proc. Praktycznie nie zmienił się również odsetek badanych deklarujących, że uczestniczą w nabożeństwie drogi krzyżowej lub gorzki żalów – praktykuje to 42 proc. dorosłych Polaków" - podano. 41 proc. uczestniczy w rekolekcjach wielkopostnych.

"O ile więc w okresie 2020-2022 nastąpiły duże spadki w zachowywanych przez Polaków praktykach wielkopostnych i wielkanocnych o charakterze religijnym, o tyle w ostatnich dwóch latach zmiany są niewielkie, a w przypadku niektórych praktyk w ogóle nie występują" - zaznaczono.

CBOS zwróciło też uwagę, że wraz z wiekiem rośnie odsetek osób, które podejmują wielkopostne i wielkanocne praktyki. "Z kolei im większa miejscowość zamieszkania ankietowanych, tym niższy udział w omawianych zwyczajach. Osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym znacznie częściej podtrzymują wymienione tradycje niż osoby z wykształceniem wyższym" - podano.

W ocenie CBOS "ciekawe jest (...) to, że 27 proc. ankietowanych deklarujących, że w ogóle nie chodzą do kościoła, zachowuje post w Wielki Piątek".

Zapytani o praktykowanie świątecznych zwyczajów w rodzinach, badani przyznali, że dzielą się z najbliższymi święconym jajkiem (89 proc.) i że w ich rodzinach święci się pokarm w Wielką Sobotę (86 proc.). 81 proc. wysyła świąteczne życzenia. Natomiast lany poniedziałek jest kultywowany przez 69 proc. rodzin. Święcenie palemki w Niedzielę Palmową zadeklarowało 70 proc. osób (spadek o 2 pkt. proc. w porównaniu do 2022 r.). W tym roku 66 proc. ankietowanych przyznało, że w ich domach maluje się pisanki (spadek o 3 pkt. procentowe w porównaniu do 2022 r.).

CBOS zwróciło też uwagę, że "ponad połowa badanych w ogóle nieuczestniczących w mszy, nabożeństwie lub spotkaniu religijnym przyznaje, że w ich rodzinach maluje się pisanki, święci pokarmy w Wielką Sobotę, dzieli się święconym jajkiem, obchodzi się śmigusa-dyngusa oraz wysyła życzenia świąteczne, a tylko 9 proc. w tej grupie nie wskazało żadnej z badanych tradycji".

Badanie "Aktualne problemy i wydarzenia" zrealizowano od 7 do 17 marca 2024 r. na próbie liczącej 1089 osób (w tym: 60,8 proc. metodą CAPI, 24,3 proc. – CATI i 14,9 proc. – CAWI) w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. (PAP)

Autorka: Paulina Kurek

pak/ ral/