W środę sejmowa komisja zdrowia rozpatrzyła informację Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli dostępności profilaktyki i leczenia dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami metabolicznymi wynikającymi z otyłości i chorób cywilizacyjnych.

Do raportu NIK podczas komisji odniósł się wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski, który podkreślił, że przed resortem jest jeszcze dużo pracy, tym bardziej, że raport został sporządzony jeszcze przed pandemią COVID-19. Jednocześnie ocenił, że problem wzrastającej liczby osób dotkniętych nadwagą i otyłością nie dotyczy tylko Polski, ale ma charakter powszechny w państwach wysoko uprzemysłowionych.

"Planujemy w Ministerstwie Zdrowia w przyszłym roku przejść na dokumentację elektroniczną realizacji bilansów zdrowia dzieci. To jest kompleksowa informacja, którą chcemy wykorzystywać do monitorowania stanu zdrowia, żeby mieć na bieżąco diagnozę - jak wygląda faktyczny stan. Dopiero po tej informacji będziemy mieć możliwość analizowania szczegółowo trendów" - zapowiedział Miłkowski.

Odnosząc się do informacji przedstawionej przez NIK mówiącej, że tylko 60 proc. dzieci miało wykonany bilans zdrowia, podkreślił, że jest to element, nad którym resort będzie pracować.

Wiceminister wskazał, że od 2016 roku wdrażany jest Narodowy Program Zdrowia i obecnie trwa jego druga edycja na lata 2021-2025. W programie zaplanowano realizację zadania z zakresu zdrowia publicznego pod nazwą "Monitorowanie, wczesna diagnoza i interwencja w zakresie występowania nadwagi i otyłości oraz podwyższonego ciśnienia tętniczego krwi w populacji dzieci". Ocenił, że wartością dodaną projektu jest przeprowadzenie badań z uwzględnieniem zmian behawioralnych wynikających z epidemii COVID-19. Jak dodał, zostanie również przeprowadzona kampania edukacyjna.

"Bardzo istotnym elementem jest żywienie. Nawyki prozdrowotne związane ze stylem życia utrwalone w tym okresie są ważnym elementem dla późniejszego, dorosłego życia. W związku z tym, należy zaznaczyć, że żywienie w jednostkach systemu oświaty jest znaczące, ponieważ dzieci spędzają dużą część dnia w szkołach" - wyjaśnił.

Miłkowski przypomniał również, że resort zdrowia współpracuje z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie bezpłatnej dystrybucji owoców, warzyw oraz produktów mlecznych, a także w zakresie prowadzonych działań edukacyjnych.

"Naszym głównym zadaniem jest zinformatyzowanie dokumentacji bilansowej i na tej podstawie będziemy mogli przeprowadzić istotne interwencje i monitorować ich efektywność" - zakończył.

Raport NIK ukazał się w grudniu 2021 roku. Kontrola wykazała, że działania Ministra Zdrowia, mające związek z prewencją i leczeniem otyłości wśród dzieci i młodzieży, nie doprowadziły do spadku, ani nawet do zahamowania tempa wzrostu liczby dzieci i młodzieży z nadmierną masą ciała. Dolegliwości te wystąpiły u 21,7 proc. dzieci. Aż 1/3 cierpiała na otyłość a 2/3 miało nadwagę.

"W ocenie NIK, w latach 2018–2020, Minister nie stworzył adekwatnych do rodzaju i skali potrzeb, warunków zapewniających kompleksową opiekę profilaktyczną i leczniczą dla dzieci i młodzieży dotkniętych nadmierną masą ciała" - podano. Z ustaleń NIK wynika, że w kontrolowanych placówkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) i Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej (AOS) do redukcji masy ciała doszło jedynie w przypadku kilkunastu procent pacjentów do 18. roku życia, u których zdiagnozowano problem (w POZ - 15 proc., w AOS - 13 proc.).

NIK wykazała brak spójnego systemu monitorowania tego, jak sprawowana jest opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w zakresie walki z nadwagą i otyłością, jej efektami, dostępnością świadczeń gwarantowanych i jakością świadczonych usług. Izba podała, że obowiązkowymi badaniami bilansowymi, będącymi głównym źródłem informacji o stanie zdrowia, umożliwiającymi także wczesne wykrywanie nadwagi albo otyłości, objęto w 2018 r. i 2019 r. tylko nieco ponad 60 proc. dzieci i młodzieży, podczas gdy jeszcze w 2013 r. nawet 90 proc.

NIK zaalarmowała, że skala zjawiska systematycznie rośnie i przytacza dane Instytutu Żywienia i Żywności z 2018 r., z których wynika, że polskie dzieci są zaliczane do najszybciej tyjących w Europie. Przypomina, że w latach 70. ubiegłego wieku nadmierną masę ciała notowano w Polsce u mniej niż 10 proc. uczniów, podczas gdy w ostatnich latach u ponad 22 proc. Natomiast z raportów opracowanych na zlecenie ministra zdrowia wynika, że w 2018 r. nadwagę miało nawet 30,5 proc. dzieci w wieku szkolnym.

NIK we wnioskach zaapelowała do ministra zdrowia o podjęcie działań legislacyjnych mających na celu wprowadzenia do koszyka świadczeń gwarantowanych świadczeń z zakresu poradnictwa żywieniowego i leczenia dietetycznego, świadczeń gwarantowanych zespołów interdyscyplinarnych gwarantujących opiekę lekarza, psychologa, dietetyka i rehabilitanta/fizjoterapeuty oraz aktualizację warunków realizacji badań bilansowych. NIK apeluje też o zintensyfikowanie prac nad przygotowaniem projektu ustawy regulującej zawód dietetyka.

NIK zaapelowała też m.in. o podjęcie skutecznych działań w celu zapewnienia odpowiedniej liczby lekarzy specjalistów w dziecięcych dziedzinach medycyny, np. poprzez zwiększenie liczby miejsc rezydenckich i zachęcanie do specjalizowania się w tej dziedzinie, a także o zwiększenie liczby wykonywanych badań bilansowych u dzieci i młodzieży.(PAP)

Autorka: Aleksandra Kiełczykowska

ak/ mir/