Jak poinformował w środę częstochowski magistrat, na ubiegłotygodniową uroczystość odsłonięcia tablicy złożyły się msza św. na Jasnej Górze, przemarsz pod dawną siedzibę dowództwa 7. Dywizji Piechoty przy al. NMP 47, a także konferencja w ratuszu nt. historii generała i częstochowskiej jednostki

Wydarzenie zorganizowała Federacja Organizacji Polskich Pancerniaków wraz z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Inicjatywa wyszła od mieszkającej w Częstochowie córki jednego z żołnierzy 1. Polskiej Dywizji Pancernej. Patronatów udzielili prezydent Częstochowy, Muzeum Częstochowskie, katowicki oddział IPN oraz 11. Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej.

Jak przypomniało miasto, Stanisław Maczek urodził się 31 marca 1892 r. w Szczercu w ówczesnych Austro-Węgrzech. Podczas I wojny światowej walczył na frontach rosyjskim i włoskim. Po kapitulacji państw centralnych przedostał się do Krosna i wstąpił do Wojska Polskiego.

Początkowo dowodził batalionem krośnieńskim kierowanym na ratunek oblężonego Lwowa. W kwietniu 1919 r. otrzymał przydział na dowódcę lotnej kompanii 4. Dywizji Piechoty, która zasłużyła się w walkach o Drohobycz i Stanisławów.

Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej brał udział ze swoim odtworzonym batalionem w obronie Lwowa. Po wojnie uzyskał stopień podpułkownika. Ukończył studia w Wyższej Szkole Wojennej, a potem kierował lwowską ekspozyturą wywiadu wojskowego. Pełnił funkcję zastępcy dowódcy 76. Pułku Piechoty w Grodnie oraz dowodził 81. Pułkiem Strzelców Grodzieńskich.

16 lutego 1935 r. Maczek został mianowany dowódcą stacjonującej w Częstochowie 7. Dywizji Piechoty. W październiku 1938 r. otrzymał dowództwo 10. Brygady Kawalerii, będącej zalążkiem polskich sił pancernych. Podczas wojny obronnej 1939 r. brygada zadała straty niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu; uczestniczyła też w walkach opóźniających postępy agresora.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej 17 września 1939 r. Maczek przekroczył granicę z Węgrami, gdzie został internowany. Stamtąd przedostał się do Francji. Po mianowaniu na generała brygady częściowo odtworzył 10. Brygadę. Za udział w walkach tej jednostki we Francji otrzymał Krzyż Virtuti Militari IV klasy.

Po kapitulacji Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii. Tam dołączył do powstających Polskich Sił Zbrojnych. Powierzono mu dowództwo 1. Dywizji Pancernej, która weszła do walk w początkach sierpnia 1944 r i brała udział w inwazji Aliantów w Normandii, przechodząc szlak bojowy przez Francję, Belgię, Holandię i Niemcy.

W 1945 r. Stanisław Maczek został odznaczony Komandorią Krzyża Legii Honorowej, a później awansował na generała dywizji. Po wojnie osiadł w Szkocji. Ponieważ nie przysługiwała mu emerytura, zarabiał na życie pracami niezwiązanymi z wojskowością.

W 1946 r. warszawski Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej odebrał mu polskie obywatelstwo. Tę decyzję władze PRL uchyliły w 1971 r. – choć wszystkich formalności dopełniono dopiero w marcu 1989 r., a ówczesny premier Mieczysław Rakowski przesłał generałowi prywatny list z przeprosinami za pozbawienie go obywatelstwa polskiego.

W 1990 r. Stanisław Maczek awansował na stopień generała broni. Został kawalerem orderu Orła Białego. Nadano mu też honorowe obywatelstwo Holandii – stało się to na wniosek społeczności miasta Breda, w którego wyzwalaniu – przy entuzjazmie tamtejszych mieszkańców – brała udział 1. Dywizja Pancerna.

Stanisław Maczek zmarł 11 grudnia 1994 r. w Edynburgu w Szkocji. Pochowano go na cmentarzu żołnierzy polskich w holenderskiej Bredzie.(PAP)

autor: Mateusz Babak

mtb/ aszw/