W 2016 i 2017 roku brytyjski rząd wprowadził przepisy, które zmusiły prawie wszystkie działające w kraju firmy do ujawniania ich prawdziwych właścicieli. Nowymi przepisami nie zostały jednak objęte spółki zarejestrowane w formie English Limited Partnership (ELP), będące odpowiednikami spółek komandytowych w Polsce. Od tego czasu powstało ich ponad 4500, a liczba nowo tworzonych w każdym roku jest średnio o 53 proc. wyższa niż przed wejściem w życie przepisów o ujawnianiu właścicieli.

W przeciwieństwie do większości spółek, ELP nie mają odrębnej tożsamości prawnej, co jak twierdzi rząd, oznacza, że nie mogą one posiadać aktywów, nie mają rzeczywistych beneficjentów (czyli faktycznego właściciela, innego niż formalny) i nie mogą legalnie otwierać rachunków bankowych we własnym imieniu. Ale jak informuje BBC, ministrowie obawiają się, że mogą być one wykorzystywane przez przestępców, a w dochodzeniu BBC i Finance Uncovered odkryto dokumenty identyfikujące rzeczywistych beneficjentów ELP i dowody na ich wykorzystanie do otwierania rachunków bankowych i ułatwiania przestępstw finansowych.

Z dochodzenia wynika, że wśród osób korzystających z ELP są bracia Arkadij i Boris Rotenbergowie, objęci sankcjami oligarchowie z bliskiego otoczenia Putina. W przeprowadzonym w 2020 roku śledztwie Senatu USA stwierdzono, że stworzyli oni globalną sieć spółek fasadowych, aby uniknąć amerykańskich sankcji nałożonych po aneksji Krymu w 2014 roku. Jak ustaliły BBC i Finance Uncovered, jedną z takich spółek była założona w 2017 roku jako ELP firma Sinara, która do czasu jej rozwiązania dwa lata później zarejestrowana była niedaleko Oxford Circus w Londynie. Firma, która formalnie świadczyła usługi turystyczne i biletowe, wysłała w ciągu roku 14 przelewów do doradcy ds. sztuki pomagającego Rotenbergom kupować dzieła sztuki.

BBC wyjaśnia, że większość spółek typu ELP są zakładane przez agencje, które zapewniają im adres oraz wsparcie administracyjne. BBC i Finance Uncovered odkryły, że jedna czwarta z około 4500 ELP powstałych od 2017 roku, została utworzona przez zaledwie pięć agencji z siedzibą w Wielkiej Brytanii. Jak wynika z dokumentów, wiele z tych firm utworzonych zostało dla klientów z Europy Wschodniej i byłego Związku Radzieckiego. Niektóre z tych firm założonych przez te pięć agencji były powiązane z przestępstwami finansowymi, w tym praniem brudnych pieniędzy. Z dokumentów korporacyjnych wynika, że najbardziej płodną z tych agencji jest LAS, prowadzona przez Elenę Dowżyk, angielsko-rosyjską księgową, i jej łotewską partnerkę biznesową Inetę Utinane. Od 2017 roku ich agencja utworzyła ponad 660 firm typu ELP.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)

bjn/ ap/