Wystawa będzie prezentowana do 28 stycznia 2022 roku, zaś trzy dni przed jej zakończeniem w Clapham Library odbędzie się dyskusja panelowa o Grupie Ładosia z udziałem Moniki Maniewskiej, badaczki Instytutu Pileckiego i członkini Międzynarodowego Komitetu Grupy Ładosia oraz brytyjskiego historyka Rogera Moorhouse'a, który obecnie pisze książkę na ten temat. Wystawa i wykład są częścią wydarzeń organizowanych przez londyńską gminę Lambeth z okazji Dnia Pamięci o Holokauście 2022 r.

Celem ekspozycji "Passport for Life" jest przybliżenie międzynarodowej publiczności działań Grupy Ładosia. W 2021 roku była ona pokazywana m.in. na Litwie, Łotwie, w Czechach oraz w Holocaust Museum w Los Angeles. Uchwałą Sejmu RP rok 2021 został ustanowiony Rokiem Grupy Ładosia.

"Cieszymy się, że Instytut Pileckiego wraca do Londynu z historią Grupy Ładosia. Tuż przed pandemią Covid-19 prezentowaliśmy tutaj książkę +The Ładoś List+, zawierającą nazwiska europejskich Żydów, których polscy dyplomaci i działacze żydowscy w szwajcarskiej stolicy, Bernie, próbowali ratować z Holokaustu wydając fałszywe paszporty krajów Ameryki Łacińskiej" – oświadczył dr Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego.

"Dziś Ocaleni i ich potomkowie mieszkają na całym świecie, w tym w Wielkiej Brytanii. Wielu z nich dowiaduje się o szczegółach funkcjonowania paszportu dzięki naszym badaniom. Inni pomagają nam uzupełniać wiedzę. Londyn to idealne miejsce do opowiedzenia historii Grupy Ładosia zarówno Brytyjczykom, jak i turystom z całego świata" - dodał.

80 lat temu, w 1941 roku, w Bernie polscy dyplomaci we współpracy ze środowiskami żydowskimi rozpoczęli tzw. akcję paszportową, której celem było ratowanie Żydów przed Holokaustem. Aleksander Ładoś, Stefan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Abraham Silberschein, Chaim Eiss, oraz Juliusz Kühl - którzy tworzyli Grupę Ładosia - wystawiali fałszywe paszporty i poświadczenia obywatelstwa krajów latynoamerykańskich na nazwiska Żydów zagrożonych Zagładą. Była to szansa na internowanie tych osób oraz ewentualną wymianę na niemieckich jeńców wojennych, nie zaś transport do obozów śmierci.

Instytut Pileckiego, we współpracy z partnerami w Polsce i za granicą, prowadzi od kilku lat badania naukowe i kwerendy archiwalne na temat działalności Grupy Ładosia. Zaowocowało to m.in wydaniem w 2019 roku opracowania naukowego Listy Ładosia z nazwiskami ponad 3 tys. osób, dla których zostały wystawione paszporty.

Jak zaznacza Instytut Pileckiego, wysiłki badaczy nie tylko potwierdziły przebieg akcji paszportowej, lecz także dowiodły, że była to jedna z największych przeprowadzonych przez dyplomatów operacji ratowania Żydów z Holokaustu. Wskazuje również, że wyjątkowe było to, iż ratowali oni nie tylko Żydów polskich, lecz także obywateli innych krajów, m.in. Niemiec, Austrii, Holandii czy Czechosłowacji. Tak wielki zasięg operacji nie byłby możliwy, gdyby nie ścisła współpraca polskich dyplomatów i środowisk żydowskich, a to wyróżnia historię Grupy Ładosia na tle innych akcji pomocowych prowadzonych przez dyplomatów różnych państw w czasie Holokaustu - podkreśla Instytut Pileckiego.

Po publikacji Listy Ładosia w języku polskim ukazała się jej angielska wersja językowa, wydana we współpracy ze Światowym Kongresem Żydów. Jej premiera odbyła się w lutym 2020 roku w The Wiener Holocaust Library w Londynie. Publikacja była następnie prezentowana w Hebrew Union College w Nowym Jorku, Mandell JCC Innovation Center w Connecticut i w Instytucie Pileckiego w Berlinie.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)

bjn/ ap/