27 września

-----------

1271 - W Pradze urodził się Wacław z dynastii Przemyślidów, władca Czech, książę krakowski, w latach 1300-1305 król Polski.

1331 - Pod Płowcami wojska króla Władysława Łokietka pokonały oddziały Zakonu Krzyżackiego.

1387 - We Lwowie hospodar Mołdawii Piotr I Muszatowicz złożył hołd lenny królowi Władysławowi Jagielle i Jadwidze Andegaweńskiej.

1422 - Nad jeziorem Melno koło Grudziądza Polska i Litwa zawarły pokój z Zakonem Krzyżackim.

1533 - W siedmiogrodzkim zamku Somlyo urodził się Stefan Batory, król Polski w latach 1576-1586.

1605 - Pod Kircholmem w okolicach Rygi polsko-litewskie wojska dowodzone przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza pokonały armię szwedzką króla Karola IX Sudermańskiego.

1612 - W Krakowie zmarł Piotr Skarga, jezuita, teolog, pisarz, nadworny kaznodzieja króla Zygmunta III Wazy; pierwszy rektor Akademii Wileńskiej (1579-1584); zdecydowany przeciwnik reformacji, współtwórca unii brzeskiej z 1596 r.; autor "Kazań sejmowych" i "Żywotów świętych".

1858 - W Skomacku Wielkim urodził się Michał Kajka, poeta ludowy, działacz mazurski.

1885 - W Komborni koło Krosna urodził się Stanisław Pigoń, historyk literatury, edytor; profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, w latach 1927-1928 jego rektor; od 1931 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim; zajmował się m.in. epoką romantyzmu i twórczością Adama Mickiewicza.

1919 – Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej podjęła decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu narodowościowego na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie, który nie doszedł do skutku z powodu fatalnej sytuacji na froncie wojny z bolszewikami.

1928 - Ustanowiono Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości przyznawany obywatelom, którzy w okresie od 11 listopada 1918 roku do 11 listopada 1928 roku pełnili nienagannie służbę państwową.

1939 - W Warszawie powstała konspiracyjna Służba Zwycięstwu Polski, na czele której stanął gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski; SZP stanowiła zalążek przyszłego Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.

1939 - W Warszawie powołano Szare Szeregi, konspiracyjną organizację Związku Harcerstwa Polskiego; Szare Szeregi były najliczniejszą młodzieżową organizacją konspiracyjną, która w połowie 1944 r. skupiała ponad 15 tys. członków, w tym ok. 7 tys. harcerek.

1939 - Kampania polska: Dowództwo obrony Warszawy podjęło decyzję o poddaniu miasta.

1940 - Niemcy, Włochy i Japonia podpisały pakt trójstronny, w którym Japonia uznała prawo Niemiec i Włoch do budowy nowego ładu w Europie; z kolei Niemcy i Włochy zaakceptowały prawo Japonii do ustanowienia nowego ładu w Azji.

1940 - Bitwa o Anglię: Zginął por. Ludwik Witold Paszkiewicz, pilot Dywizjonu 303, as myśliwski.

1942 - Delegatura Rządu powołała z inicjatywy Zofii Kossak i Wandy Krahelskiej-Filipowicz Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, przekształcony 4 grudnia 1942 r. w Radę Pomocy Żydom "Żegota".

1944 - Kapitulacja powstańców warszawskich walczących na Mokotowie.

1956 - Początek procesów uczestników Poznańskiego Czerwca '56.

1959 - Premiera filmu "Lotna" w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1971 - W Szczecinie urodziła się Agata Kulesza, aktorka; znana m.in. z kreacji w filmach "Róża" Wojciecha Smarzowskiego oraz "Ida" Pawła Pawlikowskiego, za które w 2012 i 2014 r. otrzymała Polską Nagrodę Filmową - Orła w kategorii najlepsza główna rola kobieca.

1975 - W Warszawie zmarł Kazimierz Moczarski, żołnierz AK, więzień stalinowski, dziennikarz; autor "Rozmów z katem" opisujących 255 dni, które spędził w jednej celi z Juergenem Stroopem, niemieckim zbrodniarzem, oprawcą warszawskiego getta.

1981 - W Grudziądzu w wypadku samochodowym zginął Bronisław Malinowski, lekkoatleta, mistrz olimpijski z Moskwy.

1983 - Prokuratura Wojskowa skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko członkom Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR": Jackowi Kuroniowi, Adamowi Michnikowi, Zbigniewowi Romaszewskiemu i Henrykowi Wujcowi.

1987 - Przebywający w Polsce z oficjalną wizytą wiceprezydent USA George Bush spotkał się z Lechem Wałęsą.

1988 - Mieczysław F. Rakowski objął stanowisko prezesa Rady Ministrów.

1990 - Sejm dokonał nowelizacji Konstytucji i przyjął ustawę o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; zgodnie z ustawą wybór prezydenta odbywa się w głosowaniu powszechnym.

1991 - W Warszawie zmarł Stefan Kisielewski, pisarz, kompozytor, krytyk muzyczny i felietonista m.in. "Tygodnika Powszechnego".

1991 - W Warszawie zmarł Eryk Lipiński, grafik, karykaturzysta, współzałożyciel i redaktor tygodnika "Szpilki", organizator Muzeum Karykatury w Warszawie.

2002 - Janusz Śniadek został wybrany na nowego przewodniczącego NSZZ "Solidarność", zastępując na tym stanowisku Mariana Krzaklewskiego.

2015 - W Warszawie odbyły się uroczystości odsłonięcia Panteonu-Mauzoleum na Łączce na Wojskowych Powązkach, poświęconego Żołnierzom Wyklętym i innym ofiarom powojennego reżimu komunistycznego.

28 września

-----------

1466 - Wojna trzynastoletnia: wojska polskie zdobyły Chojnice.

1651 - Po bitwie pod Białą Cerkwią podpisana została krótkotrwała ugoda pomiędzy Rzeczpospolitą i Kozakami.

1864 - W Londynie utworzono Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, nazwane I Międzynarodówką.

1865 - W Operze Warszawskiej odbyła się prapremiera "Strasznego Dworu" Stanisława Moniuszki, która zakończyła się manifestacją patriotyczną.

1873 - W Warszawie urodził się Wacław Berent, powieściopisarz, eseista, tłumacz.

1878 - W Krakowie w sali ratuszowej zaprezentowano publiczności obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem".

1883 - Władze carskie aresztowały Ludwika Waryńskiego, działacza rewolucyjnego, założyciela i przywódcę I Proletariatu.

1884 - W Lublinie urodził się Wacław Kostek-Biernacki, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, pułkownik WP; od 1930 r. komendant twierdzy brzeskiej; wojewoda nowogródzki (1931) i poleski (1932-1934); organizator obozu w Berezie Kartuskiej; w 1939 r. internowany w Rumunii; od 1945 r. więziony przez władze komunistyczne, skazany na karę śmierci, zamienioną na 10 lat więzienia.

1896 - W Łodzi urodził się Wacław Lipiński, historyk, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, działacz piłsudczykowski; w czasie II wojny światowej współorganizator Konwentu Organizacji Niepodległościowych (1942); po wojnie założyciel i przewodniczący podziemnego Stronnictwa Niezawisłości Narodowej (1946), członek Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej (1946-1947); aresztowany przez władze komunistyczne w 1947 r. i skazany na karę śmierci, zamienioną na dożywocie; zmarł w więzieniu we Wronkach w 1949 r., niewykluczone, że został zamordowany.

1901 - W Łodzi uroczyście otwarto Teatr Wielki, wśród gości honorowych byli m.in. Henryk Sienkiewicz i Henryk Siemiradzki.

1929 - W Warszawie urodził się Jan Matyjaszkiewicz, aktor teatralny, radiowy i telewizyjny; przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum.

1930 - W Lublinie urodził się Mieczysław Czechowicz, aktor, znany z występów w Kabarecie Starszych Panów, komediowych ról w filmach "Poszukiwana, poszukiwany", "Nie ma róży bez ognia", a także serialu "Janosik"; swojego głosu użyczył serialowej postaci Misia Uszatka.

1931 - W Warszawie urodził się Ryszard Kulesza, trener piłkarski, w latach 1978-1980 selekcjoner reprezentacji Polski, a następnie reprezentacji Tunezji (1981-1983).

1936 - W Rouvroy we Francji urodziła się Stenia Kozłowska, piosenkarka.

1937 - W Muzeum Narodowym w Warszawie otwarto pierwszą wystawę wykopalisk ekspedycji polskich w Egipcie.

1939 - Kampania polska: o godz. 13.15 podpisany został akt kapitulacji Warszawy.

1939 - Kampania polska: W Zakroczymiu Niemcy dokonali zbrodni na wziętych do niewoli żołnierzach polskich z Twierdzy Modlin oraz ludności cywilnej.

1939 - Kampania polska: rozpoczęła się trzydniowa bitwa pod Szackiem. Grupą KOP gen. Wilhelma Orlika-Rueckemanna odniosła w niej zwycięstwo nad wojskami sowieckimi i przeszła za Bug.

1939 - Gen. Władysław Sikorski objął dowództwo Armii Polskiej we Francji.

1939 - W Moskwie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec Joachim von Ribbentrop i ZSRS Wiaczesław Mołotow podpisali niemiecko-sowiecki układ "o granicy i przyjaźni", ustalający linię graniczną na obszarze Polski wzdłuż linii: Pisa-Narew-Bug-San (tzw. II pakt Ribbentrop-Mołotow).

1939 - Armia Czerwona przejęła od Niemców Przemyśl.

1944 - W Moskwie rozpoczęły się rozmowy delegacji KRN i PKWN z władzami sowieckimi.

1953 - Biskupi, pod naciskiem władz komunistycznych, wybrali nowego przewodniczącego Episkopatu Polski, został nim ordynariusz łódzki biskup Michał Klepacz.

1954 - Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa i Głos Ameryki rozpoczęły nadawanie relacji Józefa Światły, byłego wicedyrektora X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, który uciekł na Zachód.

1956 - W Zakopanem urodził się Waldemar Dziki, reżyser, producent filmowy.

1958 - W katedrze wawelskiej Karol Wojtyła otrzymał sakrę biskupią z rąk arcybiskupa krakowskiego Eugeniusza Baziaka.

1986 - W Warszawie zmarła Ewa Szelburg-Zarembina, pisarka, autorka utworów dla dzieci.

1987 - W Poznaniu zmarł Roman Brandstaetter, poeta, dramaturg, tłumacz.

2001 - Premiera filmu "Cześć Tereska" w reżyserii Roberta Glińskiego.

2007 - W Lusace w Zambii zmarł kardynał Adam Kozłowiecki, jezuita, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Dachau; od 1946 r. przebywał w Rodezji Północnej (obecnie Zambia), gdzie jako misjonarz, a następnie pierwszy metropolita Lusaki, spędził ponad 60 lat.

2019 – W Warszawie zmarł Jan Kobuszewski, wybitny aktor teatralny i filmowy, komik, reżyser, wykonawca skeczy i piosenek. Największą popularność zdobył dzięki występom w kabarecie "Dudek" i Kabarecie Olgi Lipińskiej. Wystąpił m.in. w "Wojnie domowej", "Alternatywach 4" "Poszukiwany, poszukiwana", "Nie ma róży bez ognia" i "Hallo Szpicbródka". W 2012 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski "za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej".

29 września

-----------

1484 - We Lwowie zmarł Jan z Dukli, teolog, kaznodzieja, franciszkanin; patron Polski; kanonizowany przez Jana Pawła II w 1997 r.

1609 - Wojska polskie i litewskie rozpoczęły oblężenie Smoleńska.

1669 - W katedrze na Wawelu odbyła się koronacja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski.

1747 - W Będominie koło Kościerzyny urodził się Józef Wybicki, polityk, pisarz, publicysta; konfederat barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego; współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; autor "Mazurka Dąbrowskiego", który stał się polskim hymnem narodowym.

1760 - W Wierzei w województwie poznańskim urodził się Michał Sokolnicki, generał, inżynier, uczestnik wojny z Rosją w 1792 r., Powstania Kościuszkowskiego oraz wojen napoleońskich.

1804 - W Halczyńcu w okolicach Berdyczowa urodził się Michał Czajkowski, Sadyk Pasza, pisarz, uczestnik Powstania Listopadowego; po 1831 r. na emigracji we Francji; działacz niepodległościowy związany z Hotelem Lambert; od 1850 r. w armii tureckiej; przeszedł na islam; uczestnik wojny krymskiej (1853-1856); autor "Wernyhory" i "Powieści kozackich".

1823 - W Smolhowie na Białorusi urodził się Władysław Syrokomla, poeta, tłumacz.

1837 - W Krakowie urodził się Michał Bałucki, komediopisarz, prozaik.

1861 - W Warszawie zmarła Tekla Bądarzewska-Baranowska, pianistka, kompozytorka popularnych miniatur muzycznych.

1882 - W Krakowie ukazało się pierwsze wydanie dziennika "Nowa Reforma".

1887 - W warszawskim "Kurierze Codziennym" ukazał się pierwszy odcinek powieści "Lalka" Bolesława Prusa.

1899 - W Warszawie urodził się Jan Rzepecki, szef Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, komendant Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość".

1904 - W Kowlu urodził się Michał Waszyński, reżyser i scenarzysta filmowy; jeden z najpopularniejszych twórców międzywojennego kina polskiego; autor filmów "Jego ekscelencja subiekt", "Pieśniarz Warszawy", "Antek policmajster", "Bohaterowie Sybiru", "Znachor", "Dybuk", "Włóczęgi", "Wielka droga".

1911 - W Warszawie urodził się Stanisław Jankowski "Agaton", architekt, urbanista, cichociemny, oficer AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca plutonu "Agaton"; po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM.

1916 - Austriackie władze wojskowe przyjęły dymisję Józefa Piłsudskiego z Legionów; decyzją władz austriackich Legiony Polskie zostały przekształcone w Polski Korpus Posiłkowy.

1932 - W Warszawie urodził się Michał Pawlicki, aktor, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów "Zaklęte rewiry", "Nad Niemnem", a także "Vabank 2, czyli riposta".

1933- Ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów powołujące Polską Akademię Literatury.

1935 - Otwarcie stadionu Ruchu Chorzów.

1938 - Na konferencji w Monachium przywódcy Niemiec, Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii podpisali układ upoważniający III Rzeszę do zajęcia tzw. obszaru Sudetów, należącego do Czechosłowacji.

1939 - Kampania polska: Do Warszawy wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie.

1939 - Kampania polska: Kapitulacja załogi Twierdzy Modlin.

1939 – Kampania polska: grupa Korpusu Ochrony Pogranicza gen. Wilhelma Orlika-Rückemanna zwyciężyła w bitwie z oddziałami Armii Czerwonej pod Szackie na Wołyniu.

1943 - W Popowie (powiat Lipno) urodził się Lech Wałęsa, członek Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ "Solidarność"; prezydent RP w latach 1990-1995; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 r.

1943 - II wojna światowa: Marszałek Pietro Badoglio podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji wojsk włoskich.

1944 - Pod Jaktorowem wojska niemieckie rozbiły Grupę Armii Krajowej "Kampinos"; w walkach poległo około 100 żołnierzy AK, wśród nich dowódca mjr Alfons Kotowski "Okoń", około 200 zostało rannych; straty niemieckie: około 200 zabitych i rannych.

1947 - W Poznaniu urodził się Piotr Mroczyk, dziennikarz, działacz opozycji antykomunistycznej; dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1989-1994.

1951 - W więzieniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Racławickiej w Warszawie zmarł ppłk Aleksander Krzyżanowski "Wilk", dowódca Okręgu Wileńskiego AK; aresztowany przez UB i torturowany w czasie śledztwa; formalnego procesu w jego sprawie nigdy nie przeprowadzono.

1967 - Premiera filmu "Jowita" w reżyserii Janusza Morgensterna.

1976 - Ukazał się pierwszy numer "Komunikatu KOR" informujący m.in. o represjach władz komunistycznych wobec uczestników protestów z 25 czerwca 1976 r.

1976 - Powołano Centrum Badań Kosmicznych PAN.

1977 - Komitet Obrony Robotników został przekształcony w Komitet Samoobrony Społecznej "KOR".

1984 - Zmarł Jerzy Wasowski, aktor, kompozytor, dziennikarz; wspólnie z Jeremim Przyborą stworzył "Kabaret Starszych Panów".

1986 - Lech Wałęsa powołał Tymczasową Radę NSZZ "Solidarność".

1989 - Premiera filmu "Jeniec Europy" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

1993 - W Łodzi zmarł Włodzimierz Skoczylas, aktor, pedagog, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau.

2000 - W Warszawie zmarł Michał Pawlicki, aktor, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów "Zaklęte rewiry", "Nad Niemnem", a także "Vabank 2, czyli riposta".

2001 - W Warszawie na placu Bankowym odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego.

2017 - W Warszawie zmarł Wiesław Michnikowski, aktor, artysta kabaretowy, wykonawca słynnych przebojów Kabaretu Starszych Panów, m.in. "Wesołe jest życie staruszka", "Addio pomidory" czy "Jeżeli kochać", odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego.

30 września

-----------

1288 - W Krakowie zmarł Leszek Czarny, książę krakowski i sandomierski.

1632 - Wojska moskiewskie przekroczyły granicę Rzeczypospolitej rozpoczynając wojnę polsko-rosyjską, tzw. wojnę smoleńską (1632-1634).

1700 - W Żarczycach w powiecie chęcińskim urodził się Stanisław Konarski, pedagog, reformator szkolnictwa, poeta, dramaturg, pisarz polityczny, pijar; założyciel Collegium Nobilium w Warszawie.

1773 - Obradujący w Warszawie Sejm ratyfikował traktaty rozbiorowe.

1849 - W Krakowie urodził się Michał Bobrzyński, historyk, przywódca konserwatystów krakowskich (stańczyków).

1854 - W Krakowie zmarł gen. Józef Chłopicki, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 r., wojen napoleońskich; wódz naczelny wojsk polskich i dyktator w czasie Powstania Listopadowego.

1863 - Powstanie Styczniowe: podczas bitwy pod Mełchowem stracił nogę i dostał się do niewoli Adam Chmielowski, późniejszy brat Albert.

1908 - W Krakowie zmarł Karol Estreicher, bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru.

1921 - Pierwszy powszechny spis ludności przeprowadzony w II RP wykazał, że na jej terenie (bez części Górnego Śląska i Wileńszczyzny) żyje 25 mln 694 tys. osób, w tym prawie 17,8 mln osób narodowości polskiej, 3,9 mln ludności ukraińskiej i ponad 2 mln Żydów.

1922 - W Warszawie urodził się Janusz Warmiński, aktor, reżyser, wieloletni dyrektor Teatru Ateneum.

1928 - W Warszawie przy ulicy Konwiktorskiej otwarto stadion Polonii Warszawa.

1931 - W Zakopanem urodził się Franciszek Gąsienica Groń, narciarz, pierwszy polski medalista zimowych igrzysk olimpijskich - w 1956 r. w Cortina d'Ampezzo zdobył brązowy medal w kombinacji norweskiej.

1938 - Polskie ultimatum wobec Czechosłowacji z żądaniami terytorialnymi.

1939 - Ignacy Mościcki zrzekł się urzędu prezydenta RP; jego następcą, rezydującym na uchodźstwie, został Władysław Raczkiewicz. Nowy szef państwa przyjął dymisję rządu gen. Felicjana Sławoja Składkowskiego i powierzył misję utworzenia nowego gabinetu gen. Władysławowi Sikorskiemu.

1939 - Kampania polska: Zwycięstwo Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga nad sowietami w starciu pod Parczewem.

1944 - Prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz zwolnił ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego i powołał na to stanowisko gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego.

1944 - Kapitulacja powstańców warszawskich walczących na Żoliborzu.

1949 - Rząd polski zerwał stosunki dyplomatyczne z Jugosławią.

1954 - W Jaworznie urodziła się Barbara Trzetrzelewska, wokalistka, wykonująca utwory łączące w sobie jazz, pop i brzmienia latynoskie.

1968 - W Gdańsku urodził się Tymon Tymański, muzyk, kompozytor.

1979 - W Warszawie odbył się pierwszy w Polsce masowy bieg maratoński - Maraton Pokoju.

1982 - Stan wojenny: W Nowej Hucie w czasie manifestacji zorganizowanej przez podziemną Solidarność doszło do gwałtownych starć z milicją.

1986 - W Telewizji Polskiej wyemitowano pierwszy odcinek serialu komediowego "Alternatywy 4" w reżyserii Stanisława Barei.

1987 - Premiera filmu "Kobieta samotna" w reżyserii Agnieszki Holland.

2004 - W Warszawie zmarł Zygmunt Kałużyński, krytyk filmowy, eseista i publicysta.

2006 - W Polsce zlikwidowano Wojskowe Służby Informacyjne; ówczesny wiceszef MON Antoni Macierewicz ocenił, że WSI dopuszczały się bezprawnych działań wobec świata mediów, polityki i gospodarki.

2019 – W Warszawie zmarł Kornel Morawiecki, działacz opozycji demokratycznej w PRL, przywódca „Solidarności Walczącej”, marszałek senior Sejmu VIII kadencji, poseł VIII kadencji; odznaczony Orderem Orła Białego.

1 października

--------------

1326 – Doradca króla Władysława Łokietka Jan Grot został mianowany biskupem krakowskim.

1608 - Na pokładzie statku Mary and Margaret przybyło do kolonii Jamestown w Wirginii pięciu pierwszych polskich imigrantów do Ameryki Północnej.

1798 - W Warszawie założono tajne Towarzystwo Republikanów Polskich; jego członkowie za swego przywódcę uznawali Tadeusza Kościuszkę.

1808 – W Warszawie została założona Szkoła Prawa Księstwa Warszawskiego, w 1816 roku wcielona do Uniwersytetu Warszawskiego.

1810 - Rodzina Chopinów przeprowadziła się z Żelazowej Woli do Warszawy.

1817 - Na Uniwersytecie Wileńskim powstało tajne Towarzystwo Filomatów, którego założycielami byli m.in. Józef Jeżowski, Tomasz Zan, Adam Mickiewicz i Jan Czeczot.

1859 - W Warszawie ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Ilustrowanego".

1869 - W wielkopolskiej wsi Polonisz urodziła się Stefania Sempołowska, działaczka społeczna i oświatowa, pedagog, publicystka, pisarka.

1901 - W Myślenicach urodziła się Stanisława Przybyszewska, autorka dramatów historycznych związanych z historią rewolucji francuskiej, m.in. "Sprawy Dantona", malarka.

1928 - W Warszawie zmarł Stanisław Noakowski, architekt, malarz, historyk sztuki, profesor Politechniki Warszawskiej.

1936 - W stoczni Cowes w Anglii zwodowany został niszczyciel ORP "Błyskawica".

1938 - Wojska niemieckie wkroczyły do Czechosłowacji, zajmując tzw. Kraj Sudecki.

1938 - Rząd Czechosłowacji przyjął polskie ultimatum dotyczące odstąpienia części Śląska Cieszyńskiego, tzw. Zaolzia.

1938 - W Krasnymstawie urodził się Andrzej Paczkowski, historyk, badacz najnowszych dziejów Polski; członek Kolegium IPN (1999-2011), przewodniczący Rady IPN (2011-2012); w latach 1974-1995 prezes Polskiego Związku Alpinizmu.

1939 - Kampania polska: W Grand Hotelu w Sopocie kmdr Marian Majewski i kpt. Antoni Kasztelan podpisali akt kapitulacji Rejonu Umocnionego Hel.

1939 - Kampania polska: Zgrupowanie gen. Wilhelma Orlik-Ruckemanna zostało rozbite przez wojska sowieckie w bitwie pod Wytycznem.

1941 - W Wilnie Niemcy rozpoczęli trwającą do grudnia 1942 r. akcję eksterminacyjną, w czasie której zamordowano około 33,5 tys. Żydów.

1942 - Niemieckie władze okupacyjne otworzyły w warszawskiej Zachęcie Dom Niemieckiej Kultury.

1943 - Oddział dywersji bojowej AK "Agat" dokonał w Warszawie udanego zamachu na Ernsta Weffelsa, znanego z okrucieństwa kierownika zmiany oddziału kobiecego na Pawiaku.

1945 - Urodził się Wiesław Wójcik, aktor, wystąpił w filmach "Człowiek z marmuru", "Party przy świecach", "Kornblumenblau", a także w serialu "Z biegiem lat, z biegiem dni ".

1946 - Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze ogłosił wyroki na zbrodniarzy wojennych III Rzeszy, których oskarżono o popełnienie czterech rodzajów zbrodni: uczestnictwo w spisku w celu popełnienia zbrodni międzynarodowej, zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości.

1946 - W Warszawie urodziła się Anna Bojarska, pisarka.

1947 - Dekret Rady Ministrów o planowej gospodarce narodowej.

1951 - Izba Reprezentantów Kongresu USA powołała komisję do zbadania sprawy Zbrodni Katyńskiej.

1951 - W Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie odbyła się inauguracja pierwszego roku akademickiego.

1978 - W Londynie zmarł Adam Ciołkosz, publicysta, jeden z czołowych działaczy PPS.

1985 - W Warszawie rozpoczął się XI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

1989 - W Warszawie zmarł Witold Rowicki, dyrygent, pedagog, wieloletni dyrektor artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie.

1990 - W Warszawie rozpoczął się XII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

1995 - W Warszawie rozpoczął się XIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

2000 - W Sydney zakończyły się XXVII Letnie Igrzyska Olimpijskie; reprezentacja Polski zdobyła na nich 14 medali, wśród nich sześć złotych.

2003 - W Warszawie zmarł Zbigniew Lengren, rysownik, satyryk, karykaturzysta, autor aforyzmów i fraszek, twórca postaci Profesora Filutka, którego przygody zamieszczał przez ponad 50 lat w "Przekroju".

2006 - Rozpoczęła działalność Służba Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służba Wywiadu Wojskowego w miejsce zlikwidowanych Wojskowych Służb Informacyjnych.

2010 - W Poznaniu zmarł prof. Gerard Labuda, historyk, mediewista, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w latach 1962-1965, członek Polskiej Akademii Umiejętności oraz Polskiej Akademii Nauk.

2013 - W Jerozolimie zmarł Israel Gutman, członek Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestnik powstania w getcie warszawskim; więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych na Majdanku, Auschwitz i Mauthausen-Gusen; historyk Holokaustu; w 1961 r. był świadkiem w procesie jednego z autorów Holokaustu Adolfa Eichmanna.

2014 - Sejm udzielił rządowi Ewy Kopacz wotum zaufania.

2015 - W Warszawie zmarł Stanisław Kociołek, działacz komunistyczny, I sekretarz KW PZPR w Warszawie (1964-1967), a następnie I sekretarz KW w Gdańsku (1967-1970); w latach 1968-1971 członek Biura Politycznego KC PZPR; wicepremier PRL od czerwca do grudnia 1970 r.; po 1989 r. sądzony za przyczynienie się do masakry robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 r.

2016 – W miejsce Akademii Obrony Narodowej utworzono Akademię Sztuki Wojennej.

2019 – W Krakowie zmarł Karol Tendera, były więzień niemieckiego obozu KL Auschwitz-Birkenau, który walczył z używanym przez niemieckie media kłamliwym określeniem "polskie obozy koncentracyjne".

2 października

--------------

1413 - W Horodle nad Bugiem zawarta została unia polsko-litewska.

1493 – Biskup krakowski Fryderyk Jagiellończyk został ogłoszony arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski.

1515 - W Krakowie zmarła Barbara Zapolya, od 1512 r. żona Zygmunta I Starego, polska królowa i wielka księżna litewska; matka Jadwigi Jagiellonki (1513-1573) i Anny Jagiellonki (1515-1520).

1794 - Insurekcja Kościuszkowska: Wojska dowodzone przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego pokonały wojska pruskie w bitwie pod Bydgoszczą.

1851 - W Tarbes urodził się Ferdinand Foch, marszałek Francji, w czasie I wojny światowej naczelny dowódca sił sprzymierzonych (1918), sojusznik niepodległego państwa polskiego; w 1923 r. dekretem prezydenta RP mianowany marszałkiem Polski.

1876 - W okolicach Mińska urodził się Gabriel Czechowicz, prawnik, minister skarbu w latach 1926-1929; w marcu 1929 r. Sejm uchwalił wniosek o postawienie go przed Trybunałem Stanu.

1889 - W Jadowie koło Wołomina urodził się Gustaw Orlicz-Dreszer, żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w czasie zamachu majowego dowodził wojskami wiernymi marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu; w latach 1930-1936 inspektor armii, od 1930 r. prezes ZG Ligi Morskiej i Kolonialnej; w 1936 r. objął stanowisko inspektora obrony powietrznej państwa; zginął w katastrofie lotniczej nad Bałtykiem w okolicy Orłowa w 1936 r.

1902 - W Radogoszczu, obecnie w granicach Łodzi, urodził się Jerzy Zawieyski, pisarz, publicysta i działacz katolicki.

1914 - W Berlinie urodził się Jan Nowak Jeziorański, żołnierz Armii Krajowej, legendarny "kurier z Warszawy", wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, dziennikarz, pisarz, publicysta.

1925 - W Brwinowie koło Warszawy urodził się Hubert Drapella, reżyser, scenarzysta, autor filmów "Samochodzik i templariusze", "Soból i panna" oraz serialu "Znak orła".

1926 - Józef Piłsudski objął funkcję premiera RP.

1927 - W Komorowie, w powiecie Ostrów Mazowiecka, urodził się Bronisław Dembowski, biskup, filozof, uczestnik obrad Okrągłego Stołu.

1934 - W Warszawie urodził się Wojciech Pokora, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów komediowych, znany m.in. z filmu "Poszukiwany, poszukiwana" oraz seriali "Czterdziestolatek", "Kariera Nikodema Dyzmy" i "Alternatywy 4".

1936 - W Warszawie urodził się Stanisław Brejdygant, aktor, reżyser, scenarzysta, pisarz.

1938 - Wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Śląsk" pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego wkroczyły na Zaolzie.

1939 - Kampania polska: Kapitulacja Rejonu Umocnionego Hel - zakończenie walk na Wybrzeżu.

1939 - Kampania polska: W rejonie Kocka rozpoczęła się ostatnia bitwa kampanii polskiej, toczona przez Samodzielną Grupę Operacyjną "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga z niemieckim zmotoryzowanym XIV Korpusem Armijnym.

1940 - Niemiecki gubernator Ludwig Fischer podpisał "Zarządzenie o utworzeniu dzielnicy żydowskiej w mieście Warszawie".

1944 - Powstanie Warszawskie: W Ożarowie w kwaterze SS-Obergruppenfuehrera Ericha von dem Bacha-Zelewskiego przedstawiciele KG Armii Krajowej płk Kazimierz Iranek-Osmecki "Jarecki" i ppłk Zygmunt Dobrowolski "Zyndram" podpisali układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie.

1946 - W Versoix koło Genewy zmarł Ignacy Mościcki, prezydent RP w latach 1926-1939; w 1993 r. jego szczątki przewieziono do Polski i złożono w bazylice archikatedralnej św. Jana w Warszawie.

1952 - We Wrocławiu urodził się Janusz Olejniczak, pianista, laureat Konkursu Chopinowskiego w 1970 r., znany w kraju i zagranicą interpretator muzyki Chopina.

1956 - Władze sowieckie przekazały Polsce ponad 12 tys. dzieł sztuki, które od czasu II wojny światowej znajdowały się na terenie ZSRS.

1957 - Na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ minister spraw zagranicznych PRL Adam Rapacki przedstawił plan utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej.

1958 - W Krynicy urodził się Maciej Dutkiewicz, reżyser, scenarzysta, autor filmu "Nocne graffiti".

1962 - W Telewizji Polskiej wyemitowano pierwszą dobranockę - "Jacek i Agatka".

1964 - Premiera filmu "Upał" w reżyserii Kazimierza Kutza.

1965 - W Londynie zmarł Oskar Lange, ekonomista, statystyk; ambasador Polski w USA (1945-1948); członek Rady Naczelnej PPS (1945-1948); od 1948 r. w Komitecie Centralnym PZPR; wiceprzewodniczący Rady Państwa od 1957 r.; w latach 1938-1945 profesor uniwersytetu w Chicago, po wojnie wykładowca i rektor SGPiS, następnie na Uniwersytecie Warszawskim.

1970 - Początek emisji 2 Programu TVP.

1970 - Premiera filmu "Abel twój brat" w reżyserii Janusza Nasfetera.

1974 - W Sosnowcu urodziła się Magdalena Piekorz, reżyserka filmów fabularnych i dokumentalnych, scenarzystka; autorka filmu "Pręgi", który w 2004 r. zdobył Złote Lwy na 29. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

1980 - W Warszawie rozpoczął się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

1981 - Lech Wałęsa wybrany został przewodniczącym NSZZ "Solidarność".

1988 - W Seulu zakończyły się XXIV Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 16 medali: dwa złote, pięć srebrnych i dziewięć brązowych.

1992 - W Konstancinie zmarł prof. Bohdan Suchodolski, filozof, historyk nauki i kultury, pedagog.

1997 - Państwa Unii Europejskiej parafowały Traktat Amsterdamski.

1998 - W Krakowie zmarł Jerzy Bińczycki, aktor przez wiele lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie; w pamięci widzów zapisał się przede wszystkim jako Bogumił Niechcic w ekranizacji "Nocy i dni" Jerzego Antczaka, znany także z ról w filmach "Znachor" i "Pan Tadeusz".

2005 - W Warszawie rozpoczął się XV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

2007 - W Warszawie zmarł Janusz Rzeszewski, reżyser, autor filmów "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy", "Miłość ci wszystko wybaczy" i "Lata dwudzieste, lata trzydzieste".

2008 - W Krakowie zmarł Józef Wolski, historyk starożytności, aresztowany przez Gestapo podczas Sonderaktion Krakau w listopadzie 1939 r.; po zwolnieniu z obozu w 1942 r. podjął działalność w tajnym nauczaniu; po wojnie powrócił do pracy na UJ, pracował także na Uniwersytecie Łódzkim i Uniwersytecie Wrocławskim, który przyznał mu doktorat honoris causa.

2009 - W Warszawie zmarł Marek Edelman, ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie kardiolog, opozycjonista, działacz Komitetu Obrony Robotników.

2010 - W Warszawie rozpoczął się XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

3 października

--------------

1458 - W Krakowie urodził się Kazimierz Jagiellończyk, syn króla Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki; kanonizowany w 1602 r.; patron Korony i Litwy.

1882 - W Tymoszówce na Ukrainie urodził się Karol Szymanowski, kompozytor, pianista, krytyk muzyczny, przedstawiciel Młodej Polski; uznawany obok Fryderyka Chopina za najwybitniejszego polskiego kompozytora.

1896 - W Biórkowie Wielkim w Małopolsce urodził się Stanisław Tatar, generał WP; w latach 1940-1943 szef Oddziału III Operacyjnego KG ZWZ-AK, od 1943 r. zastępca Komendanta Głównego; w 1951 r. skazany w "procesie generałów" na dożywotnie więzienie; w 1956 r. zwolniony i zrehabilitowany.

1905 - W Tuchowie urodził się Władysław Czapliński, historyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego; badacz dziejów XVII-wiecznej Rzeczpospolitej.

1910 - We Lwowie powołano tajną organizację Armia Polska, która powstała w miejsce Polskiego Związku Wojskowego; Armia Polska utworzona została z inicjatywy Organizacji Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie".

1921 - W Warszawie zmarł gen. Józef Leśniewski, dowódca 3 Dywizji Strzelców I Korpusu Polskiego w Rosji (1917-1918); w latach 1919-1920 minister spraw wojskowych i członek Rady Obrony Państwa.

1923 - We Lwowie urodził się Stanisław Skrowaczewski, dyrygent, kompozytor.

1924 - W Kórniku zmarł Władysław Zamoyski, działacz społeczny; inicjator budowy linii kolejowej Chabówka-Zakopane; uratował od całkowitego zniszczenia zdewastowane przez poprzednich właścicieli lasy tatrzańskie; zaangażowany w spór graniczny z Królestwem Węgier o Morskie Oko; wszystkie swoje dobra wielkopolskie oraz zakopiańskie przekazał na cele społeczne i narodowe.

1950 - W Gdańsku urodził się Andrzej Szarmach, piłkarz, napastnik reprezentacji Polski, która dwukrotnie zajęła trzecie miejsce w mistrzostwach świata (1974, 1982); zdobywca srebrnego medalu w 1976 r. na igrzyskach olimpijskich w Montrealu, gdzie został królem strzelców.

1957 - Początek kilkudniowych manifestacji w Warszawie wywołanych zamknięciem przez władze komunistyczne tygodnika "Po prostu".

1958 - Premiera filmu "Popiół i diament" w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1978 - W Watykanie odbył się pogrzeb papieża Jana Pawła I.

1980 - W wielu zakładach pracy na wezwanie Solidarności odbył się jednogodzinny strajk, będący protestem przeciwko opieszałości władz komunistycznych we wprowadzaniu w życie Porozumień Sierpniowych.

1980 - W Warszawie zmarł Jerzy Żurawlew, pianista, pedagog, inicjator Konkursu Chopinowskiego; w latach 1923-1939 profesor warszawskiej Wyższej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina, a od 1949 r. Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.

1981 - W Warszawie zmarł prof. Tadeusz Kotarbiński, wybitny polski filozof, logik, etyk, twórca prakseologii, czyli teorii sprawnego działania.

1982 - Premiera serialu telewizyjnego "Jan Serce" w reżyserii Radosława Piwowarskiego.

1996 - Wisława Szymborska została laureatką literackiej Nagrody Nobla.

2000 - W Łodzi zmarł Wojciech Jerzy Has, reżyser, autor filmów "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Lalka", "Sanatorium pod Klepsydrą".

2007 - Wojna w Iraku: Trzy osoby zginęły w zamachu na konwój dyplomatyczny w Bagdadzie, wśród nich funkcjonariusz BOR; ranny został ambasador RP Edward Pietrzyk.

2015 - W Gdyni zmarł Franciszek Walicki, dziennikarz muzyczny, autor tekstów piosenek, publicysta. (PAP)

szuk /