Instytut będzie działał w Muzeum Pamięci Sybiru, ogólnopolskiej placówki kultury mówiącej m.in. o deportacjach Polaków na Wschód. Oficjalne otwarcie muzeum odbędzie się w piątek.

"Cieszę się, że w przeddzień, w wigilię otwarcia Muzeum Pamięci Sybiru, bardzo ważnej placówki dla nas wszystkich, mogę otworzyć instytut imieniem Seweryna Nowakowskiego" - mówił w czwartek przed podpisaniem aktu założycielskiego instytutu prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski.

Dodał, że instytut będzie miał charakter naukowo-badawczy, będzie popularyzował wiedzę o zsyłkach i deportacjach na Wschód, ale też - jak podkreślił - "będzie przypomniał o tych czasach, a przede wszystkim przestrzegał, żeby one nigdy się nie powtórzyły".

Jak przypomniał Truskolaski, Seweryn Nowakowski przybył do Białegostoku w latach 30. jako komisarz rządowy, a następnie, w 1935 roku, w wyborach został wybrany na prezydenta miasta i został nim do wybuchu II wojny światowej. "Po wkroczeniu sowietów namawiano go, żeby wyjechał, bo zagrożenie było ogromne. Wyjechała żona z dwójką dzieci, natomiast Seweryn Nowakowski został do końca, został aresztowany przez sowietów i od tego momentu ślad po nim zaginął" - mówił prezydent. Dodał, że do dziś nie wiadomo, co się z nim stało.

"To człowiek bohater" - mówił o Sewerynie Nowakowskim Truskolaski. "Żeby zostać w Białymstoku, żeby być do końca z białostoczanami, trzeba było rzeczywiście mieć charakter" - dodał. Mówiąc o zasługach Nowakowskiego dla miasta, Truskolaski wymienił m.in. ustabilizowanie sytuacji w mieście, rozpoczęcie dużych inwestycji, jeśli chodzi m.in. o wodociągi i kanalizację; dzięki niemu powstał największy w mieście Park Planty.

Podkreślił też, że miasto pamięta o byłym prezydencie, w mieście jest ulica i rondo jego imienia, jest pomysł, aby powstał jego pomnik, a w czwartek powołano instytut. "To będą te ślady, które będą kultywowały jego wspaniałe imię" - powiedział Truskolaski.

"Seweryn był dla nas po prostu zwyczajnym, uczciwym człowiekiem" - mówiła synowa Seweryna Nowakowskiego, Krystyna Nowakowska. Mówiła, że pamięć o Sewerynie zaczęła powracać w latach 90. ubiegłego wieku i z czasem rosła, przybywało też miejsc jego imienia.

W jej ocenie ukoronowaniem tej pamięci jest właśnie powołanie instytutu jego imienia. "Za to wszystko serdecznie dziękuję władzom i społeczności Białegostoku" - mówiła i dodała, że mimo iż wciąż nie wiadomo, gdzie zginął, to dla niej "jest tu na każdym kroku".

Mówiąc o Muzeum Pamięci Sybiru Krystyna Nowakowska powiedziała, że dla niej "jest to przede wszystkim pomnik dla wszystkich pomordowanych na Wschodzie". "To jest najwspanialszy pomnik wystawiony tym ludziom" - dodała.

Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru prof. Wojciech Śleszyński mówił, że instytut będzie się zajmował badaniem dziejów Polaków deportowanych na Wschód, zesłanych w XIX wieku, ale w obszarze badań będą też ziemie polskie II RP. "To właśnie z tymi obszarami związany był ostatni (przedwojenny - PAP) prezydent naszego miasta" - dodał.

"Instytut badawczy, wyjątkowa instytucja, która będzie prowadziła zarówno badania, organizowała spotkania, ale - co jest najważniejsze - będzie to miejsce dyskusji, gdzie będziemy rozmawiali o kwestiach historycznych, ale także o kwestiach współczesnych" - powiedział Śleszyński. Podkreślił, że w ramach instytutu będzie dążył, aby dowiedzieć się, gdzie i w którym miejscu zginął Seweryn Nowakowski.

Seweryn Nowakowski urodził się w 1894 roku w Piotrkowie Trybunalskim. Do Białegostoku przyjechał na początku lat 30., gdzie najpierw pełnił funkcję komisarza rządowego, a w 1934 roku został najpierw tymczasowym, a rok później wybranym w wyborach prezydentem Białegostoku, którym zarządzał do wybuchu II wojny światowej. Po wybuchu II wojny światowej, w październiku 1939 roku został aresztowany przez NKWD, a jego dalszy los jest nieznany. Historycy uważają, że został wywieziony w głąb ZSRR.(PAP)

autorka: Sylwia Wieczeryńska

swi/ dki/