Radio Opole » Kraj i świat
2021-07-31, 07:50 Autor: PAP

Mieszkaniec Warszawy Marian Grabowski o Powstaniu Warszawskim: Byłem świadkiem wielu egzekucji

Gdy wybuchło powstanie, miałem dziesięć lat. Widziałem wiele egzekucji zwykłych mieszkańców. W Hali Mirowskiej zginęli wszyscy moi sąsiedzi, mężczyźni - opowiada w rozmowie z PAP Marian Grabowski.

Nasz rozmówca przez całą okupację mieszkał w Warszawie, na Powiślu przy Furmańskiej 5, róg Karowej. Jego ojciec - Władysław Grabowski ps. Wróbel - był powstańcem. Walczył na Woli i na Starówce. Przeżył, trafił do armii amerykańskiej i po wojnie odszukał rodzinę.


Marian Grabowski został w domu z matką i dwoma braćmi. Gdy wybuchło Powstanie Warszawskie, miał 10 lat. "Mieliśmy świetną orientację co się dzieje w czasie wybuchu Powstania. Nad słynnym ślimakiem Karowej był budynek Gestapo i tam siedział snajper. Niemcy mieli stamtąd bardzo dobre pole do ostrzału" - wspomina. "Widzieliśmy, że bez przerwy ktoś tam padał trafiony kulą. Bo tym przeskokiem przez Karową ludzie chcieli się dostać do swoich domów, a powstańcy do oddziałów" - dodaje.


"Próbowaliśmy nawet zrobić podkop pod ulicą Karową, ale liczyłby przynajmniej 50 metrów, więc z tego zrezygnowaliśmy" - wspomina. Przez pierwsze dni powstania mieszkańcy siedzieli głównie w piwnicy. Jedzenia wtedy nie brakowało, bo - jak opowiada pan Marian - każdy miał jeszcze jakieś zapasy.


"Gdzieś chyba koło 7 sierpnia usłyszeliśmy ogromny wybuch od strony Mostu Kierbedzia, straszny huk. I w tym momencie zaczęli pacyfikować między innymi naszą dzielnicę. Do nas doszli 8 sierpnia. Wtedy wkroczył do nas oddział niemiecki i dał nam 15 minut, żebyśmy się spakowali, bo będziemy ewakuowani" - snuje opowieść pan Marian.


Najpierw mieszkańcy, do których dołączyli sąsiedzi z innych budynków trafili w rejon Hotelu Europejskiego. "Wprowadzono nas, chyba to było na Ossolińskich, w bramę. Tam były rozstawione karabiny maszynowe, przy których leżeli żołnierze. Postawili nas pod ścianą. Ja jako dziecko nie wiedziałem, stojąc w tym tłumie, że jest to egzekucja. Za chwilę wkroczył jakiś niemiecki oficer, ale w polowym mundurze, który zaczął krzyczeć i rozkazał wypędzić wszystkich. Później dowiedziałem się, że rzeczywiście miały tam miejsce egzekucje" - opowiada pan Marian.


Wraz z innymi warszawiakami pan Marian z matka i braćmi został poprowadzony przez Ogród Saski pod Halę Mirowską. "Tam był jakiś tłumacz, który przez megafony krzyczał: Folksdojcze, rajchsdojcze na prawo, kobiety z dziećmi prosto, mężczyźni na lewo pod Halę Mirowską. Mój starszy brat, który miał 16 lat, chciał iść razem z mężczyznami, ale mama się zorientowała, że to może być kolejna egzekucja. Natychmiast zareagowała. Tłum cały czas gęstniał, bo dochodzili ludzie z innych ulic. Zrobiło się zamieszanie i mama wyciągnęła brata, założyła mu chustkę na głowę i już razem z kobietami on szedł za mną. W tym tłumie zauważyłem, że przede mną szedł mężczyzna w brązowych garniturze. Obok żona z dzieckiem. On też się maskował" - zaznacza nasz rozmówca.


"Co pewien czas stał niemiecki żołnierz i wyławiał takich, co chcieli się ukryć. I w pewnym momencie zorientował się, że ten idący przede mną to mężczyzna. I strzelił mu w głowę, czy w pierś. Mężczyzna upadł pod moje nogi, ale dzięki temu w tym całym zamieszaniu mój brat przeszedł razem z kobietami. Może to go ocaliło? - zastanawia się pan Marian. "Także byłem świadkiem egzekucji w Hali Mirowskiej. W środku zginęli wszyscy moi sąsiedzi, mężczyźni" - dodaje.


Z Hali Mirowskiej rodzina trafiła na Dworzec zachodni, potem do obozu w Pruszkowie, a następnie do obozu w Breslau (Wrocław) oraz obozu pracy w Görlitz. "Jak zbliżał się front rosyjski, to nas ewakuowali i poszliśmy w Marszu Śmierci. Gdy byliśmy w okolicach Drezna, to widziałem płonące miasto (po nalotach dywanowych przeprowadzonych przez amerykańskie i brytyjskie lotnictwo - przyp. PAP). Potem trafili do Bawarii, a stamtąd po uciecze do miejscowości Neumarkt, blisko Norymbergi. Tutaj zostali wyzwoleni przez wojska amerykańskie. Wrócili do Warszawy w sierpniu 1945, gdzie odnalazł ich ojciec. (PAP)


Autorka: Marta Stańczyk


mas/ robs/


Kraj i świat

2024-03-29, godz. 10:10 Siemoniak: z audytu wyłania się obraz służb specjalnych, które popełniały mnóstwo błędów Z szerokiego audytu wyłania się obraz służb specjalnych, które popełniały mnóstwo nieprawidłowości i błędów - powiedział w piątek w TVN24 minister… » więcej 2024-03-29, godz. 10:10 Maria Strutyńska bohaterką kolejnego odcinka cyklu IPN "Nie tylko Ulmowie" Dziesiąty odcinek serii 'Nie tylko Ulmowie' opowiada o Marii Strutyńskiej z Drohobycza, która opiekując się czwórką swoich dzieci, dała schronienie trzynastu… » więcej 2024-03-29, godz. 10:10 Midea prezentuje urządzenia domowe nowej generacji podczas Europejskiej Konferencji Handlowej 2024 w Grecji (MediaRoo… ATENY, Grecja, 29 marca 2024 r. /PRNewswire/ -- Midea, światowy lider w dziedzinie inteligentnych urządzeń domowych, z dumą ogłasza swój udział w Europejskiej… » więcej 2024-03-29, godz. 10:10 Litwa/ Resort obrony: Holandia wyśle do nas na ćwiczenia system Patriot Holandia rozmieści system obrony powietrznej dalekiego zasięgu Patriot na Litwie na kilka tygodni tego lata - poinformował w piątek litewski resort obrony… » więcej 2024-03-29, godz. 10:10 MF: zwolnienie oszczędności z podatku Belki będzie dotyczyć środków w wyodrębnionym pakiecie oszczędnościowym Zwolnienie z podatku Belki będzie dotyczyło dochodów z rachunków terminowych lokat oszczędnościowych oraz z obligacji zapisanych w wyodrębnionym pakiecie… » więcej 2024-03-29, godz. 10:00 Podczas Europejskiej Konferencji Handlowej 2024 w Grecji Toshiba prezentuje najnowszy produkt - kuchenkę mikrofalową… ATENY, Grecja, 29 marca 2024 r. /PRNewswire/ -- Firma Toshiba, legendarna marka o korzeniach sięgających 1875 r., przejęta przez Grupę Midea w 2016 r., z… » więcej 2024-03-29, godz. 10:00 Liga NBA - porażki Celtics i Bucks Liderzy Konferencji Wschodniej koszykarze Boston Celtics przegrali w czwartek z Atlanta Hawks 122:123 po dogrywce, a wiceliderzy zestawienia Milwaukee Bucks ulegli… » więcej 2024-03-29, godz. 10:00 MTS nakazał Izraelowi zwiększenie dostaw pomocy humanitarnej do Strefy Gazy Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) w Hadze nakazał w czwartek Izraelowi umożliwienie bezzwłocznego zwiększenia dostaw pomocy humanitarnej do… » więcej 2024-03-29, godz. 10:00 Sebastian Fabijański zaoferował nagrywanie życzeń za pieniądze. Cel jest szczytny Gwiazdor takich produkcji, jak „Powstaniec”, „Kamerdyner” czy „Kobiety mafii”, opublikował na Instagramie filmik, w którym ujawnił, że jeden z… » więcej 2024-03-29, godz. 09:50 Siemoniak o śledztwie ws. FS: decyzje sądu potwierdzają, że służby działają we właściwym kierunku Decyzje sądu dotyczące aresztowań potwierdzają, że prokuratura i służby działają we właściwym kierunku - powiedział w piątek minister koordynator… » więcej
1234567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »