Na początku czerwca Senat zgłosił poprawki do ustawy o ochronie sygnalistów. Regulacja wróciła do Sejmu w celu ich rozpatrzenia.

W środę poprawkami zajęła się sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny. Choć posłowie nie mieli wątpliwości, co do zmian o charakterze redakcyjnym, to dyskusje wywołało wykreślenie przez Senat prawa pracy z katalogu obszarów, w ramach których będzie można dokonać zgłoszenia naruszeń.

Ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk przypomniała, że ustawa z Senatu wyszła w kształcie, który "bardziej chroni trzodę chlewną niż polskiego pracownika".

"Ochrona osób, które zgłoszą naruszenia dotyczące dobrostanu zwierząt albo które zgłoszą naruszenia dotyczące bezpieczeństwa pasz, zgodnie z ustawą w kształcie, która wyszła z Senatu będzie zapewniona. Ochrona pracownika, który zgłosi naruszenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, naruszenia dotyczące braku środków do dezynfekcji, braku zabezpieczenia na budowie, zepsutych maszyn - już nie" - powiedziała ministra.

Dodała, że "to oczywista i ewidentna próba wypaczenia znacznej części sensu ochrony sygnalistów". Dziemianowicz-Bąk zaapelowała o odrzucenie poprawki Senatu.

Z szefową MRPiPS zgodził się poseł PiS Jan Mosiński. "Wpisanie prawa pracy do katalogu naruszeń było istotą rzeczy zgłoszoną również przez stronę społeczną" - wskazał.

Jak dodał, mówienie, że "Kodeks pracy wyczerpuje możliwości sygnalizowania nieprawidłowości jest nie do końca adekwatny do rzeczywistości".

Piotr Kandyba (KO) przypomniał, że Senat "pominął tę gałąź prawa nieprzypadkowo". "Unijny prawo pracy, w tym również polski Kodeks pracy zawiera szereg gwarancji chroniących pracownika ujawniającego naruszenie prawa, a także osobę mu pomagającą przed samowolą pracodawcy" - powiedział Kandyba, akcentując stanowisko Senatu.

Zdaniem posła KO pozostawienie prawa pracy w ustawie stworzy dualizm w systemie prawnym.

Ostatecznie komisja pozytywnie zaopiniowała poprawkę Senatu. Za wykreśleniem prawa pracy z ustawy opowiedziało się 12 posłów, 9 było przeciw, wstrzymało się dwóch. Los poprawek rozstrzygnie Sejm podczas piątkowego głosowania.

Kwestia prawa pracy od początku budziła największe kontrowersje w omawianej regulacji. Przedsiębiorcy wyrażali obawy, że ustawa w kształcie przyjętym przez rząd skupi się na zupełnie innych sprawach niż jej pierwotny cel. Podnosili, że od kontroli prawa pracy jest Państwowa Inspekcja Pracy.

O odrzucenie poprawki Senatu apelowała z kolei strona społeczna m.in. Fundacja im. Stefana Batorego, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, czy Helsińska Fundacja Praw Człowieka.

We wspólnym stanowisku organizacje wskazywały, że do ujawnienia nadużyć w miejscu pracy najczęściej dochodzi dopiero po tragicznych wydarzeniach, jako że presja przełożonych i współpracowników skutkuje "zmową milczenia". "Zapewnienie ochrony osobom zgłaszającym naruszenia prawa pracy lub ich ryzyko jest jedynym sposobem, żeby spróbować tę zmowę złamać i zapobiec nieszczęściu" - podkreślono.

Ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE. Dokument ten miał być wprowadzony przez kraje unijne do 17 grudnia 2021 r.

Zgodnie z ustawą ochroną zostaną objęte osoby zgłaszające naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie prawa za pomocą wewnętrznych kanałów zgłoszeń, które zostaną utworzone przez podmioty prywatne i publiczne, zewnętrznych kanałów zgłoszeń do odpowiednich organów państwa i za pomocą ujawnienia publicznego (w szczególnie określonych przypadkach).

Ustawa przewiduje możliwość przyjmowania wspólnej procedury zgłoszeń wewnętrznych w ramach grupy kapitałowej. Warunkiem będzie zapewnienie zgodności wykonywanych czynności z ustawą.

Sygnalistą z przysługującą mu ochroną będzie mógł zostać pracownik, ale też były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz.

Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich. Ten urząd zajmie się też przyjmowaniem zgłoszeń zewnętrznych od sygnalistów, jeśli chodzi o konstytucyjne prawa oraz wolności człowieka i obywatela.

W katalogu obszarów, w ramach których będzie można dokonać zgłoszenia lub ujawnienia publicznego znalazło się m.in.: prawo pracy, korupcja, zamówienia publiczne; usługi, produkty i rynki finansowe; przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu; bezpieczeństwo produktów i ich zgodności z wymogami; bezpieczeństwo transportu; ochrona środowiska; ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe; bezpieczeństwo żywności i pasz; zdrowie i dobrostan zwierząt; zdrowie publiczne; ochrona konsumentów; ochrona prywatności i danych osobowych; bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych; konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela.(PAP)

autorka: Karolina Kropiwiec

kkr/ jann/