Ekspozycja odbywa się w ramach ogólnopolskiego projektu wystawienniczego, koordynowanego przez Muzeum Narodowe w Poznaniu. Jego głównym celem jest zaprezentowanie szerokiemu gronu odbiorców srebrnych pamiątek, pozyskanych wśród społeczeństwa polskiego przez polskie władze państwowe w ramach ogólnonarodowej zbiórki prowadzonej w latach 1936-1939 w ramach Funduszu Obrony Narodowej (FON).

"Na warszawskiej odsłonie tej wystawy prezentowane będą wybrane obiekty, które są związane z Warszawą. To głównie elementy serwisów stołowych - łyżki, cukiernice, solniczki, papierośnice ze zbiorów Funduszu Obrony Narodowej, czyli tego, co społeczeństwo podarowało przed II wojną światową na uzbrojenie polskiej armii" - powiedział PAP kurator wystawy Michał Zawadzki.

FON utworzono na mocy dekretu Prezydenta RP z 9 kwietnia 1936 r. w celu pozyskania dodatkowych środków na dozbrojenie armii w obliczu zagrożenia bytu państwa ze strony hitlerowskich Niemiec. Gromadził on m.in. środki ze składki społecznej, na którą złożyły się dary i zapisy osób prywatnych oraz instytucji społecznych, politycznych, kulturalnych i gospodarczych. Polacy niezwykle ofiarnie zasilili fundusz zarówno gotówką, jak i w formie rzeczowej – nieruchomościami, kosztownościami, a nawet zbożem i zwierzętami rzeźnymi.

Po niemieckiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 r. niewykorzystane dary rzeczowe wywieziono za granicę. W ambasadzie polskiej w Bukareszcie podzielono je na część "srebrną" i "złotą". 61 skrzynek ze srebrem przewieziono z Rumunii do Francji, gdzie przetrwały II wojnę światową – najpierw trafiły do skarbca oddziału Banku Francji w Marsylii, a po wojnie przeniesiono je do Tuluzy.

"Srebrny" Fundusz udało się Polsce odzyskać w 1976 r. W latach 1978–1988 ponad 18 tys. przedmiotów z tych zbiorów zostało zinwentaryzowanych przez pracowników Muzeum Narodowego w Poznaniu. Z tego względu, a także dla symbolicznego choćby wyrównania wojennych strat w zbiorach, decyzją dysponenta skarbu Ministerstwa Kultury i Sztuki do kolekcji poznańskiego muzeum trafiło najpierw 1840 spośród tych obiektów, a 23 stycznia 2023 r. cała reszta, czyli ponad 16 tys. sreber. Obecnie w ramach projektu "Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej" wystawy obiektów z tego zespołu prezentowane są w muzeach i instytucjach kultury w całej Polsce.

Wystawa w Zamku Królewskim prezentuje varsaviana – najcenniejsze wyroby warszawskiego złotnictwa. Wśród nich znajdują się elementy serwisów stołowych, świeczniki, papierośnice i inne przedmioty ze srebra, wykonane przez najlepszych stołecznych rzemieślników: Karola Filipa Malcza, Gustawa Radke, Macieja Nowakowskiego, Ludwika Nasta, Władysława Krupskiego i Jana Matulewicza.

Na ekspozycji będzie prezentowana także broń. Jest to ręczny karabin maszynowy "Browning" wz. 28, będący w czasie II wojny na wyposażeniu armii polskiej – jeden z nielicznych zachowanych do dziś egzemplarzy podarowanych przez społeczeństwo – nauczycieli i uczennice Szkół Handlowych J. Statkowskiej w Warszawie.

Wystawę będzie można oglądać do 10 września w Galerii Arcydzieł Zamku Królewskiego.(PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ skp/