List prezydenta do prezes Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej i uczestników Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK odczytała w czwartek sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Małgorzata Paprocka. Andrzej Duda zwraca w nim uwagę, że Trybunał Konstytucyjny wyróżnia się jako organ o silnych prerogatywach, rozpatrujący sprawy o największym znaczeniu dla państwa i obywateli, a ustrojodawca powierzył mu orzekanie o zgodności prawa z Konstytucją.

"Kompetencja ta ma fundamentalne znaczenie dla ochrony zasady nadrzędności polskiej Konstytucji" - podkreśla i wskazuje, że jest to zarówno kontrola ustaw, ale też umów międzynarodowych wiążących Polskę, umów międzynarodowych stanowiących podstawę przystąpienia do UE.

Jak zaznaczył Duda, "ta wyjątkowa pozycja Trybunału Konstytucyjnego nie sprzeciwia się demokratycznemu charakterowi systemu władzy w Rzeczypospolitej, zakładającemu dyskusję i gotowość do kompromisu w poszukiwaniu rozwiązań optymalnych".

"Konstytucja zobowiązuje organy państwa, w tym organy władzy sądowniczej, do współdziałania" - przypomniał prezydent i wskazał na dialog między sądami a TK, a także możliwość usuwania wątpliwości poprzez wnioski kierowane do TK przez pierwszego prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Inny, niezbędny warunek dialogu, to - w ocenie prezydenta - wzajemne poszanowanie pozycji ustrojowej poszczególnych organów państwa oraz ich kompetencji. Przypomniał przy tym, że wyłącznie TK może ostatecznie orzekać o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją.

Prezydent zwracał uwagę, że wśród tematów obrad będą orzeczenia w postępowaniach inicjowanych przez obywateli w drodze skargi konstytucyjnej. "Skarga ta stanowi ważne i skuteczne narzędzie ochrony wolności i praw podstawowych jednostki przed bezprawną ingerencją ze strony władz publicznych" - ocenił. "Trudno przecenić doniosłość i merytoryczny ciężar gatunkowy wielu z tych orzeczeń – tym bardziej, że prowadzące do nich argumenty i toki rozumowania są cenną wskazówką dla innych sądów oraz prawodawców" - dodał.

Podkreślał też wagę jaką ma niezawisłość sędziów Trybunału. "Granice działań sędziego Trybunału wyznaczają zasady określone w Konstytucji, jednocześnie chroniące tego sędziego przed naciskami ze strony innych organów władzy publicznej oraz uczestników życia publicznego" - dodał.

Jak zaznaczył, "kwestionowanie gwarantowanej w taki sposób niezależności sędziów Trybunału jest równoznaczne z podważaniem autorytetu i mocy samej obowiązującej Konstytucji".

"Suwerenność państwa oraz rządy prawa z ich głównym filarem – czyli sprawną, kompetentną, niezawisłą i powszechnie respektowaną władzą sądowniczą – to wartości, których w mojej ocenie nie można składać na ołtarzu nawet najwspanialszych, pełnych rozmachu wizji politycznych czy historiozoficznych" - napisał Duda. "Tym bardziej nie można ich poświęcać dla doraźnych korzyści jakiegokolwiek stronnictwa aktywnego na forum publicznym, tak krajowym, jak i unijnym" - dodał. "Nigdy dość przypominania, iż sądy konstytucyjne państw członkowskich Unii Europejskiej dopuszczają kontrolę prawa unijnego. Uznają one swoją właściwość w sprawach tożsamości konstytucyjnej w procesie integracji europejskiej, w tym w zakresie dotyczącym orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej" - dodał.

Przypomniał także, że takie stanowisko wyrażone zostało w orzecznictwie sądów konstytucyjnych m.in. Niemiec, Czech, Danii i Francji. "Również kompetencje polskiego Trybunału Konstytucyjnego obejmują orzekanie w sprawach wzajemnych relacji dwóch porządków prawnych – polskiego i unijnego" - podkreślił.

"Zasady ukształtowane w orzecznictwie Trybunału, począwszy od wyroku z roku 2005 w sprawie zgodności z Konstytucją traktatu akcesyjnego, służą ochronie nadrzędności polskiej Konstytucji" - napisał Duda. "Umożliwiają one wykonywanie przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej w sposób oparty na wzajemnym poszanowaniu obu porządków prawnych. Co więcej, można argumentować, że poszanowanie zasady nadrzędności Konstytucji sprzyja przestrzeganiu i społecznej aprobacie wobec obowiązujących w naszym kraju unormowań prawa międzynarodowego" - dodał.

Przypomniał, że rozgraniczenie kompetencji przekazanych UE i przysługujących państwu członkowskiemu wyznacza granice stosowania zasady pierwszeństwa prawa UE. "Zgodnie z Konstytucją prawo Unii Europejskiej jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami, jedynie w ramach kompetencji przekazanych przez Rzeczpospolitą Polską" - wskazuje i dodał, że kompetencje przekazane muszą być wykonywane z poszanowaniem zasad proporcjonalności i subsydiarności. "Nie ma tu żadnej sprzeczności z zasadą poszanowania przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej" - zaznacza.

"Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące wzajemnych relacji prawa unijnego i prawa polskiego nie zmienia zasad członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Podstawą tego członkostwa było i jest poszanowanie wynikających z niego zobowiązań traktatowych" - podkreślał prezydent.

Zgodnie z ustawą o organizacji i trybie postępowania przed TK "prezes Trybunału corocznie zwołuje publiczne posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego, podczas którego są omawiane istotne problemy wynikające z działalności i orzecznictwa Trybunału".(PAP)

autor: Grzegorz Bruszewski

gb/ itm/