15 grudnia w stołecznym kinie "Iluzjon" rozpocznie się przegląd filmów "Nykvist – Bergman | W 100. rocznicę urodzin Svena Nykvista".

"To przegląd, który ma upamiętnić stulecie urodzin Svena Nykvista. Był on, obok Vittorio Storaro i Gregga Tolanda, jednym z kilkunastu najwybitniejszych operatorów w historii światowego kina. Pracował z wybitnymi reżyserami XX wieku, m.in. Andriejem Tarkowskim, Louisem Malle'm, Johnem Hustonem. Gdy słyszymy nazwisko +Nykvist+, natychmiast kojarzy się nam ono z Ingmarem Bergmanem. Wspólnie zrealizowali 21 filmów" - powiedział PAP filmoznawca i autor programu przeglądu dr Robert Birkholc.

Tłumaczy on, że Bergman był dla Nykvista mistrzem, który jako pierwszy zwrócił uwagę na istotną rolę odpowiedniego oświetlenia planu filmowego.

Współpracę rozpoczęli w 1953 r. pracując przy "Wieczorze kuglarzy". Ta współpraca trwała przez kolejne 31 lat.

"Wśród filmów Bergmana i Nykvista są te najsłynniejsze, natomiast my skoncentrowaliśmy się na mniej znanych produkcjach i zdecydowaliśmy, że pokażemy unikaty" - podkreśla Birkholc, dodając, że w programie znalazły się także filmy reżyserowane przez Nykvista oraz dokumenty przybliżające kulisy powstawania filmów Bergmana.

Nykvist i Bergman współpracowali przy tak wybitnych filmach, jak "Milczenie" (1963), "Goście wieczerzy Pańskiej" (1966) i "Szepty i krzyki" (1972). Choć na przeglądzie w kinie "Iluzjon" będą wyświetlone dzieła uznawane powszechnie przez widzów i krytyków za najciekawsze w ich twórczości m.in. "Twarzą w twarz" (1976) i "Fanny i Alexander" z 1982 r. Z kolei szwedzko-amerykański "Dotyk"(1971), został początkowo chłodno przyjęty przez krytykę a obecnie należy do niedocenianych i odkrywanych współcześnie na nowo dzieł reżysera.

Oparty na utworze Wolfganga Amadeusza Mozarta "Czarodziejski flet" (1975) jest uznawany za jedną z najbardziej interesujących prób adaptacji opery na język filmowy w historii światowego kina.

"+Dokument o Fanny i Alexander+ (1983) to making-off i świadectwo o tym, jak ten film powstawał. To także jedyna szansa, aby zobaczyć Bergmana i Nykwista podczas wspólnej pracy na planie. Nigdy nie był on wcześniej w Polsce wyświetlany ani w kinie, ani w telewizji" - tłumaczy filmoznawca, dodając, że widzowie Iluzjonu będą mieli także okazję obejrzeć "Farödokument 1969" (1970) - dokument o wyspie Farö, która stała się dla Bergmana miejscem zamieszkania i bezpieczną przystanią aż do jego śmierci w lipcu 2007 r.

W "Iluzjonie" zostaną zaprezentowane dwa filmy wyreżyserowane przez Nykvista. Pierwszym z nich jest niemal zapomniane "Pojedynczo" (1978), zrealizowane wespół z ulubionym przez Bergmana aktorami Erlandem Josephsonem i Ingrid Thulin. "To wariacja na bergmanowskie tematy" - wyjaśnia autor programu pokazu. Z kolei dramat "Wół" (1991) oparty jest na losach chłopa, który zabił tytułowe, należące do zamożnego dziedzica zwierzę, by nakarmić głodujące dzieci - historii usłyszanej przez reżysera w dzieciństwie. "Ta poruszająca historia wydarzyła się w Szwecji w drugiej połowie XIX wieku bardzo głęboko tkwiła w Nykviście. +Wół+ jest przykładem, że sprawdził się on nie tylko jako operator, lecz także jako reżyser" - ocenił Birkholc.

Przegląd zakończy się pokazem filmu dokumentalnego "Więcej niż Bergman" z 2013 r. przedstawiającego wizytę reżyserów: Martina Scorsese, Francisa Forda Coppoli, Larsa von Trier, Michaela Haneke czy Woody'ego Allena na bergmanowskiej wyspie Farö.

Przed filmem prelekcję wygłosi znawca kina skandynawskiego w Polsce i autor monografii "Zwierciadło Bergmana", prof. Tadeusz Szczepański.

"Sven Nykvist wywarł wielki wpływ na wielu innych operatorów. Był doskonałym portrecistą ludzkiej twarzy i mistrzem oświetlenia. Zrewolucjonizował sztukę operatorską. Pomimo ascetyzmu te filmy nadal zachwycają. Dzięki odpowiedniemu oświetleniu potrafił nadać postaciom wręcz metafizyczny wymiar w filmach, które nie poruszały metafizycznych tematów" - podsumował Birkholc.

Przegląd "Nykvist – Bergman. W 100. rocznicę urodzin Svena Nykvista" w "Iluzjonie" będzie trwał do 19 grudnia. (PAP)

Autor: Maciej Replewicz

mr/ dki/