Wicemarszałek rozpoczęła wizytę na Łowie w niedzielę od odwiedzenia Domu Polskiego w Dyneburgu (łot. Daugavpils). W poniedziałek m.in. złożyła kwiaty przed tamtejszym Krzyżem na Słobódce, na miejscu pochówku polskich żołnierzy, oraz pomnikiem dowódców operacji łatgalskiej. Wraz z reprezentantami łotewskich władz państwowych i lokalnych, polskimi dyplomatami i przedstawicielami polskiej społeczności na Łotwie wzięła udział w odsłonięciu pomnika Ity Kozakiewicz w Jekabpils.

Jak podkreśliła Gosiewska w rozmowie z mediami, Ita Kozakiewicz to „bohaterka przyjaźni polsko-łotewskiej”, „kobieta niezwykle dzielna, która potrafiła rozmawiać z ludźmi i zjednywać sobie ich”. Kozakiewicz odtworzyła i rozwinęła działalność Polaków żyjących na Łotwie: „kierowała nimi tak, by z jednej strony czuli się Polakami, a z drugiej strony - obywatelami Łotwy i pracowali lojalnie wobec państwa łotewskiego” – zauważyła wicemarszałek.

Kozakiewicz była łotewską parlamentarzystką, współpracowała z mniejszościami narodowymi. „Poszła drogą niezależności Łotwy” – kontynuowała wicemarszałek. „Myślę, że gdyby żyła teraz, to walczyłaby słowem, działaniami o wolną Ukrainę” – zaznaczyła Gosiewska. Była kobietą odważną i zdecydowaną, potrafiła przeciwstawiać się Rosji; potrzeba jest teraz takich polityków – oznajmiła wicemarszałek po odsłonięciu pomnika, sfinansowanego ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Ambasador RP na Łotwie Monika Michaliszyn oceniła, że Kozakiewicz to „nietuzinkowa i niezwykle ważna postać”. Dzięki działalności Ity Kozakiewicz doszło do bliskiego zjednoczenia się Polaków na Łotwie i do tego, że Polacy „bardzo jasno opowiedzieli się po stronie odzyskiwania przez Łotwę niepodległości i niezależności od Związku Radzieckiego”. „W momencie, w którym teraz żyjemy, w warunkach toczącej się za naszymi granicami wojny wywołanej przez imperialistyczną Rosję, jest to niezwykle ważne, by przypominać o takich postaciach” – dodała. Jak wskazała ambasador, Kozakiewicz „przeciwstawiała się Rosji i jasno formułowała tezy o tym, że każdy naród powinien być wolny, niezależny i wolny od pokus totalitarnych innych narodów”.

Jak dodała, jest to postać nieodkryta w Polsce, zaś bardzo znana na Łotwie. Ambasador wyraziła nadzieję, że odsłonięcie pomnika będzie zachętą do zapoznania się z biografią Kozakiewicz, na temat której powstaje obecnie film.

Wizyta Gosiewskiej na Łotwie potrwa to wtorku. W Rydze polityk m.in. złoży kwiaty na grobie Kozakiewicz, odwiedzi polską szkołę imienia tej działaczki oraz spotka się ze swoim łotewskim odpowiednikiem Janisem Grasbergsem.

„Temat Ukrainy jest obecny tak naprawdę na wszystkich spotkaniach i formatach, bo w takim czasie żyjemy. Więc poza kwestiami związanymi z żyjącymi tu Polakami – a przede wszystkim oświatą polską na Łotwie – na pewno temat ukraiński zdominuje nasze rozmowy” – poinformowała.

Ambasada RP w Rydze, przybliżając postać Kozakiewicz, podaje, że pod koniec lat 80. została ona prezesem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Polaków na Łotwie; w 1988 roku natomiast związała się z Łotewskim Frontem Ludowym, działającym na rzecz odrodzenia narodowego, autonomii, a następnie niepodległości Łotwy. Swoja karierę polityczną zaczynała w wyborach do Rady Najwyższej Związku Radzieckiego w 1989 r. z okręgu Jekabpils. W wyborach 1990 r. wybrano ją w skład Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej jako reprezentantkę okręgu wyborczego w Jekabpils. Zasiadała w Prezydium Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej i była przewodniczącą komisji do spraw praw człowieka, w ramach której angażowała się w sprawy istotne dla przedstawicieli mniejszości narodowych.

Kozakiewicz prowadziła aktywną działalność w Związku Polaków na Łotwie, którego była prezesem i założycielką. Dzięki jej działaniom Polacy jako pierwsza grupa mniejszościowa opowiedzieli się za niepodległością Łotwy i zaangażowali w walkę o wolność. W 1990 r. Kozakiewicz wzięła udział w ważnym dla Łotwy głosowaniu, w którym opowiedziała się za niepodległością kraju od ZSRR. Przyznano jej nagrodę „Kobieta Łotwa” jako pierwszej i jedynej kobiecie w dziejach niepodległego państwa łotewskiego – informuje ambasada.

28 października 1990 r. Kozakiewicz utonęła w Morzu Tyrreńskim. Została pochowana na ryskim Cmentarzu św. Michała.

Z Jekabpils Natalia Dziurdzińska (PAP)

ndz/ ap/