Udar mózgu to jedna z głównych przyczyn śmierci, demencji i poważnej, długotrwałej niepełnosprawności. Według American Heart Association pacjenci po udarze mózgu są również bardziej narażeni na depresję, co negatywnie wpływa na powrót do sprawności funkcjonalnej i poznawczej. Jedyny lek zatwierdzony przez Food and Drug Administration (FDA) do leczenia udaru, który jest rodzajem rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu, musi być podany w określonych ramach czasowych po wystąpieniu udaru i ma ograniczoną skuteczność.

Według ostatnich badań u dwóch trzecich pacjentów po udarze wystąpią zaburzenia funkcji poznawczych, zaś u jednej trzeciej wszystkich pacjentów po udarze rozwinie się demencja. Dlatego potrzebne są bardziej skuteczne terapie, które zachowają funkcje poznawcze po ostrym udarze i będą mieć działanie ochronne w kolejnych tygodniach.

Naukowcy z Texas A&M University School of Medicine prowadzą pionierskie badania nad związkiem pomiędzy "nieszczelnością" jelita spowodowaną udarem a zaburzeniami poznawczymi. Jak wskazują uzyskane przez nich wyniki (DOI 10.1016/j.bbi.2022.10.015), "naprawa" ściany jelita za pomocą przeszczepu nabłonkowych komórek macierzystych jelit (IESC), pochodzących od zdrowego dawcy, zmniejszyła śmiertelność spowodowaną udarem, ograniczyła objętość martwej tkanki i nieszczelność jelit oraz zapobiegła upośledzeniu funkcji poznawczych wywołanemu udarem.

Jelita reagują na udar wcześnie i szybko, a zachodzące w nich zmiany, takie jak zwiększona przepuszczalność, prawdopodobnie powodują przemieszczanie produktów syntetyzowanych w jelitach do krwioobiegu. Wiele z tych produktów jest toksycznych i dlatego może nasilać stany zapalne i zaostrzać uszkodzenia mózgu wywołane udarem.

Dowody z różnych badań pokazują, że IESC naprawiają jelita i zmniejszają ich przepuszczalność. Procesy naprawcze po udarze mogą mieć kluczowe znaczenie dla zachowania funkcji poznawczych. "Oczywiste jest, że oś jelitowo-mózgowa jest zaangażowana w uraz po udarze" – powiedziała dr Farida Sohrabji, profesor Regents, kierownik wydziału neuronauki i terapii eksperymentalnej oraz główny autor badania. - "Uwzględnienie wpływu stanu jelit na mózg po udarze może pozwolić nam skuteczniej rozwijać terapie udarowe".

Dr Sohrabji i jej zespół przeszczepili osobom po udarze IESC od młodych dawców. Przeszczepione komórki naprawiały architekturę jelit i zmniejszały ich przepuszczalność, a w konsekwencji obniżały we krwi poziom białek i innych cząsteczek, które są toksyczne dla komórek mózgowych. Przeszczep IESC zapobiegł również zachowaniom depresyjnym i upośledzeniu funkcji poznawczych w tygodniach następujących po udarze. Przeszczep IESC od starszych dawców nie poprawił wyników leczenia udaru, co wskazuje, że powodzenie przeszczepu zależy od wieku dawcy.

Wyniki badań, będących wciąż na poziomie przedklinicznym, podkreślają znaczenie wczesnej interwencji terapeutycznej po udarze mózgu i wyznaczają przyszłe kierunki prac. "Przyszłe badania będą dotyczyły udoskonalenia dawkowania i czasu stosowania protokołu" – powiedziała Sohrabji. - "Ważne byłoby również systematyczne badanie starzejących się komórek macierzystych, aby wyjaśnić, dlaczego starsi pacjenci doświadczają cięższych udarów".

"Oczekujemy, że badania te przyspieszą rozwój nowych terapii ukierunkowanych i naprawiających nabłonek jelitowy, aby pomóc złagodzić niepełnosprawność po udarze" - powiedziała Sohrabji - "Ale założenie, że komórki macierzyste jelit mogą być terapeutycznie wartościowe poza jelitem – może być brany pod uwagę przy znacznie większej różnorodności chorób neurologicznych". (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ zan/