W piątek na sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu podsekretarz stanu w MKiDN Wanda Zwinogrodzka prezentowała informację na temat realizacji programów związanych z obchodami roku Romantyzmu Polskiego, Józefa Mackiewicza, Marii Grzegorzewskiej, Wandy Rutkiewicz oraz Józefa Wybickiego.

Przypomniała, że "Rok Romantyzmu Polskiego został ustanowiony w związku z przypadającą w bieżącym roku 200. rocznicą wydania "Ballad i romansów" w pierwszym tomie "Poezyj" Adama Mickiewicza. "Data ta jest przyjmowana, jako symboliczny początek epoki romantyzmu w Polsce, epoki, w której tak naprawdę zostały położone podwaliny nowożytnej świadomości polskiej przez liczne grono artystów, myślicieli, działaczy politycznych - poza Mickiewiczem byli to Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Piotr Michałowski, Jan Matejko czy Maurycy Mochnacki" - mówiła wiceminister.

Przekazała, że Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powołał na 2022 r. specjalny program "Ballady i romanse", którego celem jest przypomnienie znaczenia pierwszego wydania "Ballad i romansów" poprzez współczesne działania artystyczne inspirowane tą publikacją oraz ukazanie jej wpływu na rozwój idei romantycznej w Polsce i w Europie.

"Realizacja programu ma przypomnieć moment narodzin tej bardzo ważnej dla Polski idei romantycznej oraz wzbudzić powszechną świadomość oddziaływania tradycji na współczesną twórczość. W programie złożono 374 wnioski. Dofinansowanie uzyskały łącznie 152 zadania: w tym aż 108 w trybie konkursowym na łączną kwotę 3 mln 400 tys. zł oraz 44 w trybie odwoławczym na łączną kwotę 764 tys. zł" - powiedziała Zwingrodzka.

Wskazała, że "wśród beneficjentów znalazły się 74 samorządowe instytucje kultury, wśród których największą liczbę stanowią biblioteki, teatry, domy i ośrodki kultury". "Nie zabrakło również propozycji muzeów i filharmonii. Dużą grupą beneficjentów okazały się też organizacje pozarządowe, gdzie wsparcie otrzymało 36 fundacji i 31 stowarzyszeń. Dofinansowanie otrzymały też podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a także szkoły i uczelnie artystyczne" - dodała.

Wiceszefowa MKiDN podała, że "zwycięskie projekty dotyczą w głównej mierze realizacji zadań artystycznych, edukacyjnych i wydawniczych z zakresu programu oraz działań multimedialnych". "Beneficjenci realizują zadania z zakresu teatru, literatury, muzyki, tańca, sztuk wizualnych i innych. Przy czym warto zauważyć, że w programie pojawiło się wiele propozycji projektów interdyscyplinarnych, które łączą wskazane wyżej obszary oraz różne dziedziny sztuki" - mówiła Zwinogrodzka.

Przekazała, że "dominująca część projektów będzie realizowana do końca bieżącego roku, a tym samym raporty z realizacji zadań wraz z efektami w postaci fotografii, filmów dokumentujących zadania czy nagrań audio, będą przekazywane do MKiDN w styczniu 2023 r.".

Jak mówiła, dotychczas przedłożonych zostało 9 raportów z realizacji następujących zadań: "Lirycznie i romantycznie w Cieszynie" realizowany przez Bibliotekę Miejską w Cieszynie; "Ballady i romanse – więzienny artbook na 200–lecie I wydania zbioru" realizowany przez Fundację Dom Kultury; "Pani Twardowska – ballada animowana" realizowany przez Muzeum Kinematografii w Łodzi; "Noce ballad i romansów" realizowany przez Stowarzyszenie Smolna; "Romantyczność. Muzyka i poezja" realizowany przez Miejski Dom Kultury w Mikołowie; "Romantycznie w sercu miasta" realizowany przez Koszalińską Bibliotekę Publiczną im. Joachima Lelewela; "Cztery Ballady Adama" realizowany przez Związek Artystów Scen Polskich ZASP – Stowarzyszenie; "Kim była Świtezianka?" realizowany przez Muzeum Archeologiczne w Biskupinie; "Konkurs plastyczny na ilustrację do Ballad i romansów Adama Mickiewicza - I edycja" realizowany przez Fundację Imperio.

"W efekcie tych zrealizowanych 9 projektów, odbyło łącznie 57 wydarzeń kulturalnych, w tym 13 premierowych przedsięwzięć, w ramach których wzięło udział: 143 twórców, realizatorów, pedagogów i innych osób zaangażowanych w realizację, a także 5 twórców z zagranicy. W wydarzeniach tych wzięło udział 3 tys. 123 widzów uczestniczących na żywo oraz prawie 2 tys. widzów uczestniczących poprzez różnego rodzaju media: internet, radio, telewizję" - powiedziała podsekretarz stanu w MKiDN.

Zwinogrodzka poinformowała, że "w ramach wydarzeń kulturalnych zrealizowano 2 tys. 286 godzin warsztatów, kursów oraz wykładów". "Ukazały się różnego rodzaju publikacje: audio, audio-wideo, audiobooki, publikacje drukowane i towarzyszące w łącznej liczbie 302 egzemplarzy. W przypadku publikacji elektronicznych liczba odbiorców wyniosła 8 tys. 502 osób" - dodała.

Zaznaczyła, że "zgodnie z regulaminem programu, instytucje państwowe i współprowadzone przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego były wyłączone z możliwości aplikowania w programie". "Filozofią tego programu było jak najszersze upowszechnienie tej problematyki romantyzmu, również w małych ośrodkach, stąd między innymi taka konstrukcja tego programu, żeby jak najwięcej mniejszych podmiotów z małych ośrodków miało możliwość skorzystać z tego wsparcia finansowego" - wyjaśniła.

Spośród niemal 100 propozycji instytucji państwowych i współprowadzonych przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego poświęconych szeroko pojętej tematyce romantyzmu polskiego, wymieniła projekty bezpośrednio związane z "Balladami i romansami": spektakl "Ballady i romanse" realizowany przez Teatr Wierszalin; projekt Narodowego Instytutu Muzyki i Tańca "Ballady i romanse w międzynarodowej podróży"; spektakl "Romantyczność" realizowany przez niezależną białoruską grupę teatralną "Kupałowcy" w ramach rezydencji grupy w Teatrze Polskim im. Arnolda Szyfmana w Warszawie; spektakl muzyczny Teatru Dzieci Zagłębia im. Jana Dormana w Będzinie pt. "Ballady i romanse".

Zwróciła też uwagę na dwa wydarzenia dedykowane obchodom Roku Romantyzmu Polskiego: XVIII Międzynarodowy Festiwal Muzyczny "Chopin i jego Europa" organizowany przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, który miał miejsce w sierpniu br. oraz koncert w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej pt. "Powiało na mnie morze snów… Pieśni zadumy i nostalgii na sopran, mezzosopran, baryton, chór i orkiestrę" – tryptyk Krzysztofa Pendereckiego do tekstów wybitnych polskich poetów: Cypriana Kamila Norwida, poetów Młodej Polski, skamandrytów i Zbigniewa Herberta. Wydarzenie zaplanowane jest na 23 listopada w Teatrze Wielkim – Opery Narodowej.

Z okazji Roku Romantyzmu Polskiego powstała także specjalna okolicznościowa strona www.romantyzm2022.pl, która ma za zadanie m.in. rejestrowanie i koordynację przedsięwzięć związanych z obchodami Roku Romantyzmu Polskiego.

Zwinogrodzka zapytana przez posłankę PiS Joannę Lichocką, o to jakie inicjatywy MKiDN zaplanowało w kulturze masowej i popularnej w związku z Rokiem Romantyzmu Polskiego, odpowiedziała: "Ministerstwo nie jest producentem żadnych wydarzeń. Nie może nim być z mocy prawa, dlatego my sami takich działań oczywiście nie podejmujemy. Są one podejmowane w ramach programu +Ballady i romanse+, dlatego powiedziałam, że on był regulaminowo zaprojektowany w taki sposób, żeby szeroko rozchodził się po całym kraju - małych instytucjach, ośrodkach, stowarzyszeniach, które w takich konkursach, gdzie startują wielkie wydarzenia, zwykle przegrywają, po prostu nie mają szans. Dlatego wyłączyliśmy te wielkie instytucje z tego programu na rzecz właśnie takiego pospolitego ruszenia w kulturze w tej sprawie, natomiast poza tym cała akcja promocyjna, również do pewnego stopnia była obecna w mediach".

Dodała, że instytucje prowadzone i współprowadzone przez MKiDN to nie są instytucje popkulturowe, to instytucje kultury wysokiej i taki też charakter miały organizowane przez nie wydarzenia.

Dyrektor Departamentu Narodowych Instytucji Kultury Agnieszka Komar-Morawska doprecyzowała, że "Ballady i romanse" to był program, w którym "instytucje upowszechnieniowe przede wszystkim bądź mające na celu upowszechnianie, myślę tutaj o artystycznych instytucjach, mogły ubiegać się o granty o wartości od 10 do 80 tys. zł". "To nie są wysokobudżetowe wydarzenia, ale ten charakter prosty i powszechny był i jest siłą tego programu" - zaznaczyła.

Wskazała, że "to, co jest najcenniejsze to przypomnienie tych korzeni polskiej współczesnej kultury, mentalności, umysłowości, które niewątpliwie wraz z początkiem romantyzmu uzyskały swój szczególny charakter".

Poseł KO Krzysztof Piątkowski spytał o koszt wszystkich wydarzeń związanych z Rokiem Romantyzmu Polskiego, które sfinansowało MKiDN. Zwinogrodzka poinformowała, że łączna kwota rozdysponowana w ramach programu "Ballady i romanse" wyniosła 4 mln 164 tys. zł.

"Nie dysponuję informacją, bo nie mamy w ten sposób zagregowanych danych, jeśli chodzi o łączy koszt tych wydarzeń, które zostały zrealizowane przez instytucje prowadzone bądź współprowadzone przez ministra kultury w ramach ich dotacji podmiotowej bądź naszych dotacji celowych" - dodała.

Rok 2022 został ustanowiony przez Sejm również rokiem Marii Grzegorzewskiej, Wandy Rutkiewicz, Józefa Mackiewicza i Józefa Wybickiego.

Wiceminister kultury powiedziała, że przykładami przedsięwzięć zorganizowanych w ramach obchodów Roku Marii Grzegorzewskiej są m.in. inicjatywy Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego: wystawa pt. "Maria Grzegorzewska – nauczycielka, badaczka, prekursorka pedagogiki specjalnej w Polsce" oraz seminarium poświęcone jej działalności i spuściźnie. Szkoły artystyczne zorganizowały prawie 30 inicjatyw szerzących wiedzę o Patronce wśród młodzieży.

Wśród inicjatyw zaplanowanych w ramach obchodów Roku Wandy Rutkiewicz Zwinogrodzka przytoczyła m.in. dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej projekt filmu fabularnego pt. "Szambala. Tajemnica Wandy Rutkiewicz", którego producentem jest Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, a autorem scenariusza Marzena Podgórska. PISF dofinansował również film dokumentalny "Ostatnia wyprawa" w reż. Elizy Kubarskiej (premierę zaplanowano na połowę 2023 r.). Szkoły artystyczne przygotowały prawie 40 inicjatyw promujących postać Rutkiewicz wśród młodzieży.

W ramach obchodów Roku Józefa Mackiewicza zorganizowano szereg projektów, m.in. Instytut Książki, we współpracy z Programem Pierwszym Polskiego Radia, przygotował specjalne audycje poświęcone życiu i twórczości pisarza oraz z Programem Drugim Polskiego Radia realizuje całoroczny cykl audycji "Zawsze w kontrze", w których przybliżana jest biografia Mackiewicza oraz prezentowana jego proza. Ponadto IK w ramach wydawanego co roku anglojęzycznego katalogu "New Books From Poland" poświęcił osobną przestrzeń na prezentację dzieł Mackiewicza. Instytut Literatury finansuje tłumaczenia wybranych dzieł Mackiewicza oraz monografię "Ptasznik z Wilna: o Józefie Mackiewiczu" Włodzimierza Boleckiego na język rumuński, na Litwie prowadzone są rozmowy w lokalnym środowisku badaczy literatury i tłumaczy ws. popularyzacji dzieł Mackiewicza. Szkoły artystyczne przygotowały prawie 30 inicjatyw szerzących wiedzę o patronie.

Z okazji obchodów Roku Józefa Wybickiego zaplanowano 38 inicjatyw. Muzeum Narodowe w Gdańsku przygotowało całoroczny program zawierający m.in. wystawy poświęcone patronowi, konkursy, pikniki historyczne, debaty i koncerty rocznicowe. Szkoły artystyczne przygotowały 65 inicjatyw dla młodzieży.

Zwinogrodzka dodała, że "w tej chwili jest planowane tournee Filharmonii Krakowskiej we Włoszech, którego wątkiem ma być także popularyzacja postaci Wybickiego". (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ pat/