Prawną ochroną konserwatorską objęto pięć schronów żelbetowych (ich części nadziemne i podziemne), wybudowanych w latach 1915-1918. Schrony były częścią tzw. Przedmościa Warszawskiego.

"Wpisane do rejestru zabytków województwa mazowieckiego schrony stanowią elementy fortyfikacji i umocnień Przedmościa Warszawskiego (Brückenkopf Warschau), wzniesionego podczas I wojny światowej przez armię niemiecką, w celu osłonięcia Warszawy od wschodu na wypadek rosyjskiej ofensywy" - przekazał konserwator. Zaznaczył, że należące do Przedmościa Warszawy pozycje obronne typu półstałego (fortyfikacje polowe wzmocnione budowlami z żelbetu) ciągnęły się od Ryni nad Narwią do miejscowości Nadbrzeż nad Wisłą.

Wskazał, że na linię obrony składały się żelbetowe schrony - dla piechoty, obserwatorów artylerii, ciężkich karabinów maszynowych (ckm) – a także liczne półtrwałe ukrycia z blachy falistej, uzupełnione rowami strzeleckimi i dobiegowymi oraz pasami przeszkód z drutu kolczastego.

Władze wojskowe po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w końcu lipca 1920 r., w obliczu sowieckiej ofensywy postanowiły wykorzystać fortyfikacje niemieckie jako drugą linię obrony. Niektóre ze schronów były wykorzystywane także w kampanii wrześniowej w 1939 r. Obsadzona została w tym czasie m.in. linia umocnień Przedmościa Warszawskiego w rejonie Beniaminów – Zielonka. "Ważną strategiczną rolę w historii militarnych działań m.in. w walkach we wrześniu 1939 r. (most przez Wisłę i umocnienia w jego rejonie) oraz w 1944 r. pełnił także odcinek Józefów – obecnie jedyny częściowo czytelny na całej długości fragment pozycji Przedmościa Warszawskiego" - podkreślił prof. Lewicki.

Do rejestru zabytków zostały wpisane położone w Józefowie: schron żelbetowy (obserwacyjny) z 1916 r. - wykonany w odmianie z przedsionkiem na planie zbliżonym do litery "L"; schron żelbetowy (stanowisko obserwacyjne oraz schron bojowy) z 1916 r. - stanowisko obserwacyjne jest prawdopodobnie częścią większej budowli o nieustalonej formie (przypuszczalnie schronu-podwalni - dużego schronu biernego ze stanowiskiem obserwacyjnym, wbudowanego w wał forteczny), obiekt położony jest u podnóża wydmy. Kolejne schrony to żelbetowe stanowisko obserwacyjne oraz schron bojowy z 1916 r. - obiekt skierowany na wschód (mógł ostrzeliwać czołowo przedpole w kierunku doliny Świdra i mostu kolejowego), zachowany w całości, ze śladami późniejszych adaptacji i przekształconym nasypem; żelbetowy schron obserwacyjny położony na płaskim terenie w pobliżu punktu oporu na tzw. Górce Reiswassera - skierowany został na wschód, w kierunku Świdra i mostu kolejowego, wykonany został na planie zbliżonym do litery "T", pierwotny nasyp maskujący został całkowicie usunięty, a teren wokół schronu splantowany. Ostatni obiekt wpisany do rejestru to żelbetowy schron obserwacyjny, który miał za zadanie kontrolować przedpole od strony Świdra. Wykonany został w odmianie z przedsionkiem, na planie zbliżonym do litery "L". Zachowany w całości, oprócz nasypu, znajduje się obecnie w pasie drogi gminnej.(PAP)

Autorka: Marta Stańczyk

mas/ akub/