Odkąd naukowcy zorientowali się, że masowo zalegający w środowisku plastik rozpada się na coraz mniejsze mikro- i nanocząstki, rosną obawy, że ze względu na mikroskopijne rozmiary, cząstki te mogą pokonywać fizjologiczne bariery i przedostawać się do wnętrza różnych żywych organizmów.

Jednak, pomimo coraz lepiej udokumentowanych dowodów na toksyczne działanie tych substancji na rośliny i zwierzęta, niewiele wiadomo o tym, jak tego rodzaju cząstki przemieszczają się w łańcuchu pokarmowym i jak wchłaniane są przez różne organizmy z gleby.

Tymczasem nawet gleba pod uprawami potencjalnie może być zanieczyszczona mikro- i nanoplastikiem pochodzącym z różnych źródeł - z atmosfery, irygacji czy nawozów.

Naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Finlandii, aby wypełnić tę lukę, opracowali nową metodę wykrywania nanoplastiku w organizmach żywych i zastosowali ją do modelowego łańcucha pokarmowego.

Na jego samym dole znalazła się sałata, którą z kolei zjadały larwy much, a nimi żywiły się płocie.

Glebę z rosnącą w niej sałatą badacze zanieczyścili cząstkami powszechnych tworzyw - polistyrenem (PS) i chlorkiem poliwinylu (PVC).

Obrazy z mikroskopu elektronowego pokazały jasno - plastik wędruje w górę pokarmowego łańcucha.

Cząstki były wchłaniane przez korzenie sałaty i gromadziły się w jej liściach, a następnie trafiały do ciał owadów. Jeszcze po 24 godzinach od spożycia, zarówno cząstki PS, jak i PVC można było wykryć w otworach gębowych i układzie pokarmowym larw.

Trafiły one także do wnętrza ryb. Analiza wskazała na obecność cząstek w skrzelach, wątrobie oraz jelitach.

Dobra wiadomość jest taka, że badacze nie wykryli plastikowych cząstek w mózgach płoci.

„Nasze wyniki pokazują, że sałata może pobierać z gleby nanoplastik i przekazywać go dalej, do łańcucha pokarmowego. Wskazuje to, że obecność małych, plastikowych cząstek w glebie może być związana z potencjalnym zagrożeniem dla zdrowia roślinożerców oraz ludzi - jeśli wyniki te będzie można uogólnić także dla innych roślin i warunków upraw” - przestrzega dr Fazel Monikh, autor publikacji, która ukazała się w piśmie „nanotoday” (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1748013222002390?via%3Dihub).

„Pilnie potrzebne są dalsze badania” - dodaje specjalista.(PAP)

Marek Matacz

mat/ agt/