27 czerwca

----------

1629 – Wojska polskie pod dowództwem hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego odniosły przygniatające zwycięstwo nad oddziałami szwedzkimi w bitwie pod Trzcianą na Pomorzu.

1697 - Na Woli odbyła się podwójna elekcja: prymas Michał Radziejowski ogłosił królem Polski francuskiego księcia Contiego, natomiast biskup kujawski Stanisław Dąmbski księcia Fryderyka Augusta, elektora saskiego.

1831 - W Witebsku zmarł wielki książę Konstanty Pawłowicz Romanow, w latach 1815-1830 naczelny wódz wojsk Królestwa Polskiego i faktyczny jego wielkorządca.

1863 - Na Placu Łukiskim w Wilnie z rozkazu władz carskich powieszony został przywódca Powstania Styczniowego na Żmudzi Zygmunt Sierakowski.

1869 - W Warszawie urodził się Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, działacz społeczny, prezes Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej we Francji; autor powieści "Huragan", "Rok 1809", "Szwoleżerowie gwardii" i "Księżna Łowicka".

1908 - W Dyneburgu urodził się Władysław Raginis, kapitan Korpusu Ochrony Pogranicza, w czasie kampanii 1939 r. bohaterski dowódca odcinka Wizna, na którym żołnierze Wojska Polskiego stawiali opór wielokrotnie silniejszym jednostkom niemieckim; kpt. Raginis poległ 10 września 1939 r. na Górze Strękowej koło Wizny.

1928 - Powołanie rządu Kazimierza Bartla.

1930 - W Puszkarni koło Wilna urodził się Ryszard Ronczewski, aktor, reżyser, przez wiele lat związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku; wystąpił m.in. w filmach "Faraon", "Wilcze echa" i "Pokłosie".

1941 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser, scenarzysta, jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych; autor "Dekalogu", "Krótkiego filmu o zabijaniu", tryptyku: "Trzy kolory: Niebieski", "Trzy kolory: Biały", "Trzy kolory: Czerwony", którego pierwsza część zdobyła Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji, a także filmów "Amator", "Przypadek" i "Podwójne życie Weroniki"; laureat Felixa - Europejskiej Nagrody Filmowej.

1941 - Po zajęciu Białegostoku Niemcy zamordowali około 2 tys. Żydów.

1950 - Sejm uchwalił Kodeks rodzinny, w którym m.in. obniżono wiek pełnoletniości z 21 do 18 lat.

1952 - W Toruniu urodził się Bogusław Linda, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, reżyser; wystąpił w filmach "Człowiek z żelaza", "Przypadek", "Kobieta samotna", "Danton", "Matka Królów", "Magnat", "Zabij mnie glino", "Kroll", "Sauna", "Psy", "Jańcio Wodnik", "Prowokator", "Tato", "Szamanka", "Szczęśliwego Nowego Jorku", "Demony wojny wg Goi", "Zabić Sekala", "Pan Tadeusz", "Operacja Samum", "Quo vadis" i "1920 Bitwa Warszawska".

1959 - W Ziębicach koło Wrocławia urodził się Janusz Kamiński, operator filmowy, reżyser; dwukrotnie nagrodzony Oscarem za zdjęcia do filmów Stevena Spielberga "Lista Schindlera" (1994) i "Szeregowiec Ryan" (1999).

1960 - W Łodzi urodził się Janusz Darocha, jeden z najbardziej utytułowanych pilotów sportowych w historii; multimedalista mistrzostw świata i Europy w lataniu precyzyjnym i rajdowym.

1967 - W Londynie zmarł płk Jerzy Bajan, pilot myśliwski i sportowy; w 1934 r. wspólnie Gustawem Pokrzywką zwyciężył na samolocie RWD-9 w międzynarodowych zawodach sportowych Challenge; w czasie II wojny światowej walczył w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

1973 - W Warszawie zmarł Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; wystąpił w filmach "Wolne miasto", "Lunatycy", "Krzyżacy", "Matka Joanna od Aniołów", "Hrabina Cosel", "W pustyni i w puszczy", "Potop", a także w serialu "Czterej pancerni i pies".

1976 - W Warszawie urodziła się Maria Sadowska, wokalistka, reżyserka, kompozytorka, producentka.

1978 - Z kosmodromu Bajkonur wystartował "Sojuz 30", na jego pokładzie znajdował się mjr Mirosław Hermaszewski - pierwszy i jedyny jak dotąd Polak w kosmosie.

1979 - W Krakowie zmarł Antoni Gołubiew, pisarz, autor m.in. cyklu powieściowego "Bolesław Chrobry".

1986 - Polska została członkiem Banku Światowego.

1996 - Polska i Litwa podpisały w Warszawie umowę o wolnym handlu.

1998 - W Piatichatkach pod Charkowem z udziałem prezydenta Polski Aleksandra Kwaśniewskiego i prezydenta Ukrainy Leonida Kuczmy odbyła się uroczystość poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego pod polsko-ukraiński Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu.

2001 - Powstał Ruch Autonomii Śląska.

2007 - Obradujący w Nowej Zelandii Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO podjął decyzję o zmianie tytułu wpisu pozostałości obozu koncentracyjnego Auschwitz na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dotychczasową nazwę "Obóz koncentracyjny Auschwitz" zastąpiono nazwą "Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)"; nowe brzmienie, zaproponowane przez Polskę i Izrael, zostało przyjęte bez głosu sprzeciwu.

2011 - Zmarł Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena.

2017 – Zmarł Piotr Bikont, reżyser, dziennikarz i publicysta. Znany głównie jako jeden z pierwszych polskich krytyków kulinarnych.

28 czerwca

Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956

-------------

1569 - Sejm w Lublinie uchwalił akt realnej unii polsko-litewskiej.

1651 - Powstanie Chmielnickiego: Początek trzydniowej bitwy wojsk polskich z armią kozacko-tatarską pod Beresteczkiem.

1660 - Pod Połonką wojska dowodzone przez hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana Sapiehę oraz wojewodę ruskiego Stefana Czarnieckiego pokonały rosyjskie wojska księcia Iwana Chowańskiego.

1794 - W Warszawie w czasie insurekcji doszło do krwawych rozruchów; z inspiracji jakobinów warszawski lud zaatakował więzienia i dokonał samosądu nad targowiczanami; powieszono m.in. biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego oraz kasztelana przemyskiego Antoniego Czetwertyńskiego.

1812 - Sejm Księstwa Warszawskiego przekształcił się w Konfederację Generalną Królestwa Polskiego, która ogłosiła wskrzeszenie Polski i przyłączenie do niej prowincji zabranych.

1878 - W Maziarni koło Chełma urodził się Stanisław Brzozowski, filozof, publicysta, pisarz, krytyk literacki i teatralny; autor "Legendy Młodej Polski" i "Płomieni".

1895 - W Zurychu urodził się Kazimierz Sikorski, kompozytor, teoretyk muzyki, pedagog.

1900 - W Krakowie urodził się Leon Kruczkowski, prozaik, dramaturg, publicysta; członek Krajowej Rady Narodowej, KC PZPR i Rady Państwa; od 1947 r. poseł na Sejm; prezes Związku Literatów Polskich (1946-1956); autor powieści "Kordian i cham", "Pawie pióra" oraz dramatów "Niemcy" i "Pierwszy dzień wolności".

1914 - W Sarajewie od kul serbskiego zamachowca zginął austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z małżonką; wydarzenie to stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej.

1919 - W Pałacu Wersalskim państwa zwycięskiej koalicji podpisały Traktat Pokojowy z Niemcami - najważniejszy z układów kończących I wojnę światową, w której zginęło około 9 mln żołnierzy, a około 20 mln zostało rannych; w imieniu Polski pod traktatem podpisy złożyli Roman Dmowski i Ignacy Paderewski. (100)

1919 - Powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy.

1922 - Stanowisko premiera RP objął Artur Śliwiński.

1924 - Rozporządzenie prezydenta RP o powołaniu przedsiębiorstwa Polskie Lasy Państwowe.

1927 - Na Wawelu złożone zostały prochy Juliusza Słowackiego, przeniesione z cmentarza Montmartre w Paryżu.

1929 - W Poznaniu urodził się Alfred Miodowicz, przewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) w latach 1984-1991, członek Biura Politycznego KC PZPR (1986-1989).

1931 - W Pruszkowie urodził się Adam Zieliński, prawnik, sędzia, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1996-2000 Rzecznik Praw Obywatelskich.

1943 - W Sankt Valentin w Austrii urodził się Ryszard Krynicki, poeta, tłumacz, wydawca.

1945 - Krajowa Rada Narodowa powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej: premierem został Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk, pełniący również funkcję ministra rolnictwa.

1946 - Dekret KRN o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w latach 1939-1945.

1950 - Sejm uchwalił ustawę o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli.

1950 - W Gdańsku rozpoczęła działalność Opera Bałtycka.

1953 - W Gdyni utworzono Muzeum Marynarki Wojennej.

1956 - W Poznaniu doszło do robotniczych protestów, które przerodziły się w trwające trzy dni walki uliczne, do ich stłumienia władze komunistyczne użyły wojska; śmierć poniosło co najmniej 58 osób, rannych zostało ok. 600.

1960 - W Gorzowie Wielkopolskim urodził się Marek Jurek, działacz opozycji demokratycznej, współzałożyciel Ruchu Młodej Polski, członek władz krajowych NZS; parlamentarzysta; współtwórca ZChN i jeden z jego liderów; członek KRRiT (1995-2001); w 2001 r. współzałożyciel Przymierza Prawicy, a po jego zjednoczeniu z PiS - wiceprezes PiS; marszałek Sejmu w latach 2005-2007; od 2007 r. prezes Prawicy Rzeczypospolitej; w 2014 r. wybrany do Parlamentu Europejskiego.

1969 - W Warszawie urodził się Michał Znaniecki, reżyser teatralny, dramaturg, scenograf, pedagog.

1972 - Papież Paweł VI specjalną bullą zatwierdził nową organizację kościelną na Ziemiach Zachodnich i Północnych, uzyskanych przez Polskę po II wojnie światowej.

1974 - W Poznaniu otwarto halę widowiskowo-sportową Arena.

1974 - Premiera filmu "Wiosna, panie sierżancie" w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego.

1976 - Na Stadionie X-lecia w Warszawie władze komunistyczne zorganizowały wiec poparcia dla I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka.

1981 - W Poznaniu odsłonięto Pomnik Ofiar Czerwca 1956.

1991 - W Budapeszcie podpisano porozumienie, na mocy którego rozwiązano istniejącą od 1949 r. Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG).

1993 - Premiera filmu "Pograbek" w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego.

2000 - W Krakowie zmarł Józef Tischner, katolicki duchowny, filozof, teolog, pisarz; autor książek "Świat ludzkiej nadziei", "Etyka Solidarności", "Myślenie według wartości", "Nieszczęsny dar wolności" oraz "Historii filozofii po góralsku".

2017 – w Krakowie zmarła Barbara Janina Zientarska, działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL, redaktorka czasopism tzw. drugiego obiegu. W jej domu znajdowała się drukarnia, w której powstawały druki bezdebitowe. W 2012 odznaczona przez prezydenta Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

2020 – Urzędujący prezydent Andrzej Duda z wynikiem 43,50% zwyciężył w pierwszej turze wyborów prezydenckich. Do drugiej tury wszedł razem z Rafałem Trzaskowskim (30,46%).

29 czerwca

--------------

1797 - W Oleśnie urodził się Józef Lompa, śląski pisarz, nauczyciel i etnograf.

1886 - W Wadowicach urodziła się Ada Sari, właściwie Jadwiga Szajer, śpiewaczka, występowała na największych scenach operowych świata, m.in. we Włoszech i USA.

1886 - W Luksemburgu urodził się Robert Schuman - francuski polityk, premier Francji, uważany jest za jednego z założycieli Unii Europejskiej. Wspólnie z francuskim ekonomistą Jeanem Monnetem i kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem doprowadził do porozumienia między Francją a Niemcami w sprawie wspólnego zarządzania przemysłami stalowym i węglowym, dając początek Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali.

1924 - W Kownie urodził się Gustaw Lutkiewicz, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie, występował w Teatrze Telewizji, w słuchowiskach, m.in. w powieści radiowej "W Jezioranach"; wykonawca ballad Bułata Okudżawy; wystąpił w filmach "Gangsterzy i filantropi", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Ogniem i mieczem", "Pan Wołodyjowski", "Lokis. Rękopis profesora Wittembacha", a także w serialach "Stawka większa niż życie", "Alternatywy 4" i "Złotopolscy".

1930 - W Borzęcinie urodził się Sławomir Mrożek, dramatopisarz, prozaik, satyryk, eseista, rysownik; autor m.in. dramatów "Policja", "Indyk", "Tango", "Emigranci", "Portret", "Pieszo", "Miłość na Krymie", zbiorów opowiadań "Półpancerze praktyczne", "Słoń", "Wesele w Atomicach", a także autobiograficznej książki "Baltazar".

1930 - W Krakowie w Starym Teatrze obradował zwołany przez Centrolew Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu.

1940 - W lasku "Brzask" niedaleko Skarżyska-Kamiennej w ramach akcji AB Niemcy rozstrzelali około 760 Polaków z okolicznych miejscowości.

1940 - NKWD rozpoczęło trzecią masową deportację polskich obywateli w głąb Związku Sowieckiego; objęła ona ok. 80 tys. obywateli polskich, którzy przed wrześniem 1939 r. nie mieszkali na ziemiach inkorporowanych przez ZSRS; 84 proc. deportowanych stanowili Żydzi.

1941 - W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.

1943 - W Wałbrzychu zmarła księżna Maria Teresa Oliwia Hochberg, nazywana Daisy, angielska arystokratka, małżonka księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XV Hochberga, związana z zamkiem w Pszczynie i zamkiem Książ.

1944 - W Warszawie żołnierze 1 kompanii batalionu "Zośka" Kedywu KG AK uwolnili kilkunastu więźniów politycznych z więziennego Szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.

1951 - W Warszawie rozpoczął obrady I Kongres Nauki Polskiej, który podjął decyzję o utworzeniu Polskiej Akademii Nauk.

1956 - W przemówieniu radiowym, po pacyfikacji robotniczych protestów w Poznaniu, premier Józef Cyrankiewicz stwierdził: "Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że mu tę rękę władza odrąbie w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji".

1985 - W Warszawie zmarł Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki, scenarzysta filmowy.

1989 - W Warszawie zmarł prof. Grzegorz Białkowski, fizyk, poeta, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w wyborach 4 czerwca 1989 r. wybrany senatorem z list Komitetu Obywatelskiego "Solidarność".

1991 - W warszawskiej FSO zakończono produkcję Fiata 125p.

1993 - W Warszawie odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Katyńskiego; jego pierwszą siedzibą był Fort Czerniaków; obecnie znajduje się ono na Cytadeli.

2002 - Andrzej Barcikowski został szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a Zbigniew Siemiątkowski - szefem Agencji Wywiadu; obie agencje zastąpiły zlikwidowany Urząd Ochrony Państwa.

2016 – W Warszawie zmarła Janina Paradowska, dziennikarka i publicystka, związana m.in. z tygodnikiem „Polityka”.

2018 – W Warszawie zmarła Irena Szewińska, najwybitniejsza lekkoatletka w dziejach polskiego sportu, zdobywczyni siedmiu medali olimpijskich, rekordzistka Polski, Europy i świata w biegach na 100, 200, 400 metrów, w skoku w dal i sztafetach, wiceprezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, członkini Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.

2021 – Zmarł Andrzej Zakrzewski, reżyser oraz scenarzysta filmowy, telewizyjny i radiowy.

30 czerwca

----------

1651 - Zwycięstwo wojsk polskich nad armią kozacko-tatarską pod Beresteczkiem.

1877 - W Pelplinie zmarł Walenty Stefański, wielkopolski działacz społeczny i polityczny; uczestnik Powstania Listopadowego.

1907 - W Krakowcu we wschodniej Galicji urodził się Roman Szuchewycz, działacz Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów; w latach 1934-1937 więziony za organizację zamachów na przedstawicieli polskich władz; od 1943 r. dowódca Ukraińskiej Powstańczej Armii, która do 1945 r. dokonała masowych mordów około 100 tys. Polaków z Wołynia i Galicji Wschodniej.

1911 - W Szetejniach na Litwie urodził się Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista, tłumacz, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley; autor m.in. zbioru wierszy "Trzy zimy", "Ocalenie", "Miasto bez imienia", "Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada, "Dalsze okolice", "Na brzegu rzeki", "To", "Druga przestrzeń" oraz tomu miniatur "Piesek przydrożny"; esejów "Zniewolony umysł", "Rodzinna Europa", "Widzenia nad Zatoką San Francisco", powieści "Dolina Issy", a także poematów "Traktat moralny", "Traktat poetycki" i "Traktat teologiczny"; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1980 r.

1924 - W Krakowie zmarł Franciszek Stefczyk, nauczyciel, założyciel pierwszej na ziemiach polskich wiejskiej spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowej.

1929 - W Podhajcach koło Lwowa urodził się Jan Łomnicki, reżyser i scenarzysta; twórca seriali "Dom", "Modrzejewska", a także filmów "Akcja pod Arsenałem" i "Jeszcze tylko ten las".

1940 - Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski mianował gen. Stefana Roweckiego "Grota" Komendantem Głównym Związku Walki Zbrojnej (ZWZ).

1941 - Po zajęciu Lwowa przez Niemców rozpoczął się pogrom, w którym w ciągu czterech dni zginęło około 4 tys. Żydów.

1943 - W Warszawie w wyniku zdrady gestapo aresztowało dowódcę AK gen. Stefana Roweckiego "Grota"; zamordowany w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera.

1946 - Odbyło się referendum ludowe, którego wyniki zostały sfałszowane przez władze komunistyczne.

1948 - W Osielcu koło Makowa Podhalańskiego funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego aresztowali mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę" - dowódcę V Wileńskiej Brygady AK, a następnie oddziałów partyzanckich eksterytorialnego Wileńskiego Okręgu AK.

1967 - W Nowej Rudzie urodził się Robert Więckiewicz, aktor, znany m.in. z filmów "Ziarno prawdy", "Pod Mocnym Aniołem", "Wałęsa. Człowiek z nadziei", "W ciemności", "Wymyk", "Różyczka", "Wszystko będzie dobrze" i "Vinci".

1976 - Czerwiec '76: Władze komunistyczne zorganizowały w Radomiu wiec poparcia dla Edwarda Gierka.

1983 - Krystyna Palmowska, jako pierwsza kobieta, zdobyła Broad Peak w Karakorum.

1983 - Na ogrodzeniu Klubu Sportowego Stoczniowiec w Gdańsku znaleziono powieszone ciało Jana Samsonowicza, działacza NSZZ „Solidarność” i jednego z inicjatorów powstania Ruchu Młodej Polski. W 1989 r. Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do Zbadania Działalności MSW umieściła jego nazwisko na liście potencjalnych ofiar działań bezpieki w czasie stanu wojennego.

1983 - W bielskiej FSM zakończono produkcję samochodu Syrena 105.

1985 - W Nakle nad Notecią urodził się Rafał Blechacz, pianista, laureat XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (2005) i Gilmore Artist Award (2014).

1988 - W Warszawie brutalnie pobity został prof. Jan Strzelecki, socjolog, eseista; uczestnik Powstania Warszawskiego, współpracownik KOR i Towarzystwa Kursów Naukowych, doradca Solidarności; zmarł 11 lipca 1988 r. nie odzyskawszy przytomności.

1989 - W Warszawie odbyła się demonstracja pod hasłem "Jaruzelski - musi odejść"; podczas demonstracji brutalnie interweniowały oddziały ZOMO.

2000 - Władysław Bartoszewski zastąpił na stanowisku ministra spraw zagranicznych Bronisława Geremka.

2000 - Prof. Leon Kieres złożył ślubowanie przed Sejmem RP jako pierwszy prezes Instytutu Pamięci Narodowej i rozpoczął urzędowanie.

1 lipca

-------

1506 - W Budzie urodził się Ludwik II Jagiellończyk, król Czech i Węgier; zginął w 1526 r. w bitwie z Turkami pod Mohaczem.

1569 - Senatorowie oraz posłowie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego potwierdzili i uroczyście zaprzysięgli Unię Lubelską.

1578 - Kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski i włoski architekt Bernardo Morando podpisali we Lwowie umowę dotyczącą zaprojektowania Zamościa.

1656 - Potop szwedzki: Polskie wojska koronne oraz masy chłopskie odebrały Warszawę Szwedom.

1794 – Ukazało się pierwsze wydanie „Gazety Rządowej”, oficjalnego organu prasowego władz Insurekcji Kościuszkowskiej.

1831 - W Warszawie urodził się Wojciech Gerson, malarz, historyk sztuki, pedagog.

1839 - Na zesłaniu w Tobolsku zmarł Seweryn Krzyżanowski, podpułkownik wojsk polskich, uczestnik wojen napoleońskich; w latach 1822-1826 przywódca Towarzystwa Patriotycznego; aresztowany i uwięziony przez władze carskie.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Sejm Ustawodawczy powołał Radę Obrony Państwa, pod przewodnictwem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego.

1921 - W Zakręcie koło Otwocka urodził się Jerzy Stefan Stawiński, scenarzysta, reżyser, prozaik, współtwórca polskiej szkoły filmowej; żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; autor powieści "Młodego warszawiaka zapiski z urodzin".

1921 - W Łodzi urodziła się Michalina Wisłocka, ginekolog, cytolog i seksuolog; autorka pierwszych polskich popularnonaukowych książek dotyczących seksuologii.

1925 - Początek tzw. wojny celnej pomiędzy Polską a Niemcami.

1930 - Zarządzeniem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w miejsce Archiwum Wojskowego powołano do życia Archiwum Akt Nowych.

1932 - W Chodzieży urodził się Adam Harasiewicz, pianista, zwycięzca Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1955 r.

1942 - W Nowym Jorku popełnił samobójstwo Bolesław Wieniawa-Długoszowski, osobisty adiutant Józefa Piłsudskiego, "pierwszy ułan II Rzeczypospolitej", generał WP, dyplomata; po internowaniu prezydenta Ignacego Mościckiego w Rumunii we wrześniu 1939 r. wyznaczony na jego następcę, nie objął jednak urzędu ze względu na sprzeciw Francji.

1942 - W Warszawie podczas próby ucieczki z konwoju na Pawiak zastrzelony został przez Niemców Tadeusz Pruszkowski, malarz, pedagog, profesor ASP w Warszawie, żołnierz Legionów Polskich; część źródeł jako datę jego śmierci podaje 30 czerwca 1942 r.

1945 - Rada Jedności Narodowej ogłosiła przesłanie Polskiego Państwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walczącej.

1947 - W Warszawie wydano pierwszy numer "Po prostu", studenckiego pisma społeczno-kulturalnego, które od końca 1948 r. było oficjalnym organem Związku Młodzieży Polskiej.

1949 - W Świdwinie urodził się Janusz Wiśniewski, reżyser teatralny; w latach 2003-2011 dyrektor Teatru Nowego im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu.

1953 - Powstał Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk".

1971 - Polskie Radio rozpoczęło nadawanie audycji "Lato z radiem".

1976 - W Poznaniu urodził się Szymon Ziółkowski, lekkoatleta, młociarz, złoty medalista olimpijski z Sydney (2000), dwukrotny mistrz świata.

1980 - Podwyżka cen mięsa i jego przetworów; konsekwencją były strajki protestacyjne m.in. w Mielcu, Ursusie, Poznaniu, Sanoku i Tarnowie.

1983 - Na terenie Łazienek Królewskich w Warszawie utworzono Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa.

1990 - W Moskwie zmarł Iwan Sierow, sowiecki generał aparatu bezpieczeństwa; od 1939 r. ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRS na Ukrainie, organizator deportacji polskich obywateli w głąb ZSRS (1939-1941), mający także bezpośredni udział w zbrodni katyńskiej; od 1941 r. zastępca szefa NKWD Ławrientija Berii, odpowiedzialny m.in. za brutalne represje wobec żołnierzy AK i rozbijanie struktur Polskiego Państwa Podziemnego; od 1954 do 1958 r. szef KGB; w 1956 r. w czasie rewolucji węgierskiej dowodził operacjami tłumiącymi opór powstańców; szef GRU (wywiadu wojskowego) w latach 1958-1962.

1991 - W Pradze podpisany został protokół o likwidacji Układu Warszawskiego.

1994 - W Warszawie zmarła Helena Grossówna, jedna z najpopularniejszych przedwojennych aktorek, tancerka; wystąpiła w filmach "Dodek na froncie", "Mały Marynarz", "Dwa dni w raju", "Straszny dwór", "Piętro wyżej", "Królowa przedmieścia", "Szczęśliwa trzynastka", "Zapomniana melodia", "Paweł i Gaweł"; żołnierz AK, uczestniczka Powstania Warszawskiego; po wojnie związana z Teatrem Syrena.

1996 - Utworzono Narwiański Park Narodowy i Park Narodowy "Bory Tucholskie".

2001 - Utworzono Park Narodowy "Ujście Warty".

2001 - W Krakowie zmarła Halina Czerny-Stefańska, pianistka; w 1949 r. ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła pierwszą nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina.

2002 - W Hadze rozpoczął funkcjonowanie Międzynarodowy Trybunał Karny.

2003 - W Berlinie zmarła Dora Kacnelson, polska historyk pochodzenia żydowskiego, badaczka dziejów Kresów Wschodnich, polskich zesłańców i stosunków polsko-żydowskich.

2019 – W Salzburgu zmarł Bogusław Schaeffer, kompozytor, muzykolog, dramaturg i pedagog. Skomponował prawie 500 utworów muzycznych, napisał także 40 sztuk teatralnych. Wiele tekstów dramatycznych autora ma strukturę opartą na konstrukcji utworu muzycznego.

2 lipca

-------

1309 – Po półrocznym pobycie w ciemnej wieży biskup krakowski Jan Muskata podpisał ugodę kapitulacyjną z Władysławem Łokietkiem i udał się na wygnanie do Wrocławia.

1465 – Wojna trzynastoletnia: desant mieszczan elbląskich pod dowództwem zniszczył stocznie pod Starym Miastem Królewcem, uniemożliwiając krzyżakom odbudowę floty aż do zakończenia wojny.

1800 - W Krakowie urodził się Piotr Michałowski, malarz, przedstawiciel romantyzmu w polskim malarstwie.

1891 - W Trześniowie na Podkarpaciu urodził się Bronisław Prugar-Ketling, generał WP, we wrześniu 1939 r. dowódca 11 Dywizji Piechoty w składzie Armii "Kraków"; w kampanii francuskiej 1940 r. dowodził 2 Dywizją Strzelców Pieszych.

1895 - W Warszawie urodził się Janusz Warnecki, aktor, reżyser filmowy i teatralny, profesor warszawskiej PWST; dyrektor Teatru Polskiego Radia (1956-1961); wspólnie z Mieczysławem Krawiczem wyreżyserował filmy "Księżna Łowicka" i "Każdemu wolno kochać".

1908 - W Aleksandrowsku koło Ługańska urodził się Włodzimierz Sokorski, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR; w czasie II wojny światowej w 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki; w latach 1952-1956 minister kultury i sztuki, następnie przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji (1956-1972).

1910 - W Tarnopolu urodził się Alfred Schuetz, kompozytor, pianista, autor melodii do pieśni "Czerwone Maki na Monte Cassino".

1911 - W Warszawie urodził się Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog; kierownik artystyczny i pierwszy dyrygent Filharmonii Narodowej w Warszawie; kierownik artystyczny filharmonii w Rejkiawiku; dyrektor artystyczny i pierwszy dyrygent Opery Warszawskiej; dyrygent Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach; dyrektor i kierownik artystyczny Teatru Wielkiego w Łodzi.

1915 - W Buśni w powiecie świeckim urodził się Antoni Czortek, bokser, trener; uczestnik igrzysk olimpijskich w Berlinie; wicemistrz Europy z Dublina (1939), czterokrotny mistrz Polski; więzień niemieckich obozów Auschwitz i Mauthausen.

1917 - Józef Piłsudski w związku z kryzysem przysięgowym (odmową żołnierzy Legionów Polskich złożenia przysięgi na "wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami") wystąpił z Tymczasowej Rady Stanu, ustanowionej przez władze okupacyjne.

1923 - Urodziła się Wisława Szymborska, poetka, eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996 r.; co do miejsca jej urodzenia istnieje różnica zdań; w metryce poetki wymieniono Bnin, przekazy rodzinne głoszą jednak, że urodziła się w Kórniku; obie te wielkopolskie miejscowości utrzymują, że to właśnie z nich wywodzi się jedna z największych polskich poetek.

1927 - W Wilnie kardynał Aleksander Kakowski koronował obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej; na uroczystości obecni byli m.in. prezydent Ignacy Mościcki i marszałek Józef Piłsudski.

1931 - W Opatowicach koło Radziejowa urodził się Janusz Odrowąż-Pieniążek, pisarz, historyk literatury, wieloletni dyrektor Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.

1939 - W Radomiu urodziła się Iga Cembrzyńska, aktorka, piosenkarka, producentka filmowa; zagrała w filmach "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Hydrozagadka", "Motodrama", "Jak to się robi", "Gwiezdny pył", "Cztery pory roku", "Wrzeciono czasu", "Słoneczny zegar", a także w serialu "Stawka większa niż życie".

1943 - Podczas pacyfikacji wsi Majdan Stary na Zamojszczyźnie przez ukraińską 14 Dywizję Grenadierów Waffen SS (Galizien) zamordowanych zostało kilkudziesięciu Polaków.

1947 - Sejm uchwalił Trzyletni Plan Odbudowy.

1947 - Ustawa o powołaniu Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka i Muzeum na Majdanku.

1947 - W Warszawie urodził się Karol Strasburger, aktor, zagrał w filmach "Agent nr 1", "Wielki Szu", "Noce i dnie", a także w serialach "Polskie drogi", "Kolumbowie", "Karino", "07 zgłoś się"; widzom TV znany także jako gospodarz teleturnieju Familiada.

1947 - Gen. Tadeusz Bór Komorowski objął funkcję premiera rządu RP na uchodźstwie.

1948 - W Siemianowicach Śląskich urodził się Józef Skrzek, wokalista, kompozytor, założyciel i lider zespołu SBB.

1949 - Władze komunistyczne ustanowiły Order Budowniczych Polski Ludowej - najwyższe odznaczenie państwowe.

1952 - W Zamościu urodził się Marek Karp, historyk, założyciel i wieloletni dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich.

1956 - W Giżycku urodziła się Maria Pakulnis, aktorka, przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpiła w filmach "Dolina Issy", "Jezioro Bodeńskie", "Zabij mnie glino", "Dekalog III", "Obywatel Piszczyk", "Oszołomienie", "Konsul", "Pożegnanie jesieni", "Pajęczarki", a także w serialu "Ekstradycja".

1965 - W Warszawie zmarł Wilhelm Mach, pisarz, krytyk literacki.

1966 - W Warszawie zmarł Jan Brzechwa (wł. Jan Wiktor Lesman) - poeta, satyryk, tłumacz literatury rosyjskiej, autor wielu popularnych utworów dla dzieci, m.in. "Akademii pana Kleksa", "Pchły szachrajki", "Stu bajek".

1975 - W Bonn zmarł Wilhelm Koppe, nazistowski zbrodniarz, wyższy dowódca SS i policji w Warthegau i Generalnym Gubernatorstwie; skazany na śmierć wyrokiem sądu Polski Podziemnej za bezwzględne represje i masowe zbrodnie na Polakach i Żydach; w lipcu 1944 r. AK przeprowadziła w Krakowie nieudaną akcję jego likwidacji; po wojnie uniknął odpowiedzialności za popełnione zbrodnie.

1985 - W Warszawie urodził się Jakub Wesołowski, aktor, znany z ról w serialach "Czas honoru", "1920. Wojna i miłość", "Na Wspólnej", a także w filmach "Jutro idziemy do kina" i "Tajemnica Westerplatte".

1992 - W Costa Mesa w Kalifornii zmarł Antoni Szacki "Bohun", "Dąbrowski", pułkownik NSZ, dowódca Brygady Świętokrzyskiej (1944-1945).

2013 – We Wrocławiu zmarł Wojciech Wrzesiński, historyk specjalizujący się w dziejach myśli politycznej, dziejach najnowszych oraz historii politycznej XIX-XX wieku. Nauczyciel akademicki związany z Uniwersytetem Wrocławskim i rektor tej uczelni w latach 1990–1995.

3 lipca

-------

1410 – Pod Czerwińskiem wojska polskie króla Władysława Jagiełły przeprawiły się po tymczasowym moście na Wiśle, aby następnie połączyć się z wojskami litewskimi i ruszyć w kierunku Malborka.

1632 - W Utrechcie urodził się Tylman z Gameren, architekt, malarz; od 1661 r. działający w Polsce; do jego dzieł należą m.in. pałac Krasińskich i kościół Sakramentek w Warszawie, kościół św. Anny w Krakowie oraz pałace w Puławach i Nieborowie.

1828 - W Warszawie urodził się Władysław Czartoryski, syn Adama Jerzego Czartoryskiego, po jego śmierci w 1861 r. przywódca Hotelu Lambert; założyciel Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

1837 - W Oświęcimiu urodził się Awit Szubert, malarz, fotograf; jako jeden z pierwszych, na początku lat 70. XIX w. fotografował Tatry.

1854 - W Śremie urodził się Heliodor Święcicki, lekarz, filantrop, społecznik; współzałożyciel i pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego.

1862 - W Łowiczu urodziła się Bolesława Lament, zakonnica, założycielka Zgromadzenia Sióstr Misjonarek św. Rodziny; beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II w 1991 r.

1862 – W Warszawie członek Organizacji Miejskiej Warszawy Ludwik Jaroszyński dokonał nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego, prezesa Rady Stanu wielkiego księcia Konstantego Romanowa. Zamachowiec został aresztowany, skazany na śmierć i stracony 21 sierpnia na stokach Cytadeli.

1879 - W Warszawie urodził się Alfred Korzybski, filozof, twórca semantyki ogólnej; od 1915 r. w Stanach Zjednoczonych; założyciel Międzynarodowego Towarzystwa Semantyki Ogólnej.

1886 - W Warszawie uruchomiono Stację Filtrów - budowę nowych wodociągów prowadził angielski inżynier William H. Lindley.

1896 - W Innsbrucku w polsko-austriackiej rodzinie urodził się Igo Sym, aktor; w czasie II wojny światowej współpracował z wywiadem i policją niemiecką; w marcu 1941 r. grupa bojowa kontrwywiadu Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ wykonała na nim wyrok śmierci za kolaborację.

1922 - W Krakowie zmarł Stanisław Koźmian, publicysta, redaktor "Czasu", jeden z liderów konserwatywnego stronnictwa stańczyków, poseł na sejm galicyjski i deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa; reżyser i dyrektor krakowskiego Starego Teatru, twórca tzw. szkoły krakowskiej.

1923 - Józef Piłsudski zrzekł się funkcji przewodniczącego Ścisłej Rady Wojennej; oznaczało to jego wycofanie się z czynnego życia politycznego; wraz z rodziną zamieszkał w Sulejówku.

1924 – W Warszawie rozpoczął się I Narodowy Zlot Harcerzy.

1928 - W Łodzi urodził się Jan Machulski, aktor, reżyser teatralny, pedagog, założyciel i dyrektor Teatru Ochoty w Warszawie; jego najsłynniejszą filmową kreacją była rola kasiarza Henryka Kwinto w komediach kryminalnych "Vabank" i "Vabank II, czyli Riposta".

1935 - W Łopuchówku koło Poznania zmarł Michał Bobrzyński, historyk, przywódca konserwatystów krakowskich (stańczyków); w latach 1908-1913 namiestnik Galicji.

1935 - W Berlinie odbyło się spotkanie ministra spraw zagranicznych RP Józefa Becka z kanclerzem Adolfem Hitlerem.

1935 - We włoskiej stoczni w Monfalcone odbyła się uroczystość wodowania polskiego transatlantyku MS "Batory".

1940 - W Śmiłowicach koło Cieszyna urodził się Jerzy Buzek, profesor Instytutu Chemii Inżynieryjnej PAN w Gliwicach, działacz Solidarności; premier RP (1997-2001), przewodniczący Ruchu Społecznego AWS (1999-2001); przewodniczący Parlamentu Europejskiego (2009-2012); od 2014 r. europoseł.

1941 - Wojna niemiecko-sowiecka: Stalin wygłosił przemówienie radiowe, w którym wzywał cały naród do stawienia oporu Niemcom.

1942 - W Lesie Warzyckim koło Jasła Niemcy zamordowali 850 Żydów.

1944 - W Warszawie zmarł Adolf Nowaczyński, pisarz, publicysta, satyryk, działacz polityczny i społeczny; w okresie międzywojennym związany z obozem narodowo-demokratycznym.

1946 - W Żyrardowie urodził się Leszek Miller, członek Biura Politycznego KC PZPR (1989-1990), uczestnik Okrągłego Stołu, parlamentarzysta, przewodniczący SdRP (1997-1999), przewodniczący SLD (1999-2004 i od 2011); minister pracy i polityki socjalnej (1993-1996), minister-szef Urzędu Rady Ministrów (1996), minister spraw wewnętrznych i administracji (1997); premier RP w latach 2001-2004.

1947 - Sejm uchwalił ustawę o odbudowie stolicy; powstała Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.

1949 – W katedrze lubelskiej doszło do tzw. cudu lubelskiego; wg wiernych uczestniczących w uroczystości odnowienia aktu poświęcenia diecezji Niepokalanemu Sercu Maryi, na obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej pojawiły się łzy.

1951 - W Warszawie zmarł śmiercią samobójczą Tadeusz Borowski, poeta, prozaik, publicysta, jeden z najbardziej znaczących pisarzy polskiej literatury powojennej; więzień KL Auschwitz; autor zbiorów opowiadań "Pożegnanie z Marią" i "Kamienny świat".

1959 - W Świeciu urodził się Janusz Józefowicz, aktor, piosenkarz, tancerz, reżyser teatralny; od 1992 r. dyrektor artystyczny Teatru Studio Buffo w Warszawie; jego musical "Metro" był wystawiany m.in. na Broadwayu w USA.

1965 - W Łodzi urodził się Grzegorz Kempinsky, reżyser teatralny i filmowy, scenarzysta, tłumacz.

1981 - Ustanowiono Warszawski Krzyż Powstańczy.

1983 - W Wejherowie urodziła się Dorota Masłowska, pisarka, autorka dramatów i powieści, m.in. "Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną" oraz "Pawia królowej".

1989 - W "Gazecie Wyborczej" ukazał się artykuł Adam Michnika "Wasz prezydent, nasz premier".

2002 - W Warszawie zmarła Łucja Prus, piosenkarka, wykonawczyni przebojów "W żółtych płomieniach liści", "Nic dwa razy się nie zdarza".

2003 - W Gdańsku zmarł Sat-Okh (właśc. Stanisław Supłatowicz), polski pisarz, żołnierz Armii Krajowej, pisarz, gawędziarz.(PAP)

szuk/ skp/ mp/ aj/