20 czerwca minie sto lat od rozpoczęcia trwającego dwa tygodnie procesu przejmowania części Górnego Śląska przez administrację II Rzeczypospolitej. Na najbliższy weekend zaplanowano główne obchody tej historycznej rocznicy - m.in. w podziemiach katowickiej Archikatedry Chrystusa Króla otwarty zostanie Panteon Górnośląski, upamiętniający ważne dla regionu postaci.

Częścią rocznicowych obchodów było też środowe otwarcie wystawy, połączone z prezentacją monety kolekcjonerskiej Narodowego Banku Polskiego "100. rocznica powrotu części Górnego Śląska do Polski", a także poświęconego tej rocznicy znaczka pocztowego i koperty, wydanych przez Pocztę Polską.

Srebrną monetę o nominale 10 zł wyemitowano w nakładzie 10 tys. sztuk. Rewers przedstawia bramę triumfalną w Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie) przygotowaną na przyjęcie Wojska Polskiego, zaś na awersie odwzorowano granice przyznanej Polsce części Górnego Śląska.

Wystawę, złożoną z 15 bogato ilustrowanych archiwaliami plansz, przygotowali historycy Oddziałowego Biura Edukacji IPN w Katowicach. Prezentuje ona przebieg uroczystości na obszarze, który decyzją Rady Ambasadorów z października 1921 r. przypadł Polsce. Objęcie tych terenów przez Rzeczpospolitą następowało - zgodnie z decyzją Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej - kolejno w poszczególnych strefach, według ściśle określonego scenariusza.

"Scenariusz ten obejmował wkroczenie policji państwowej, podpisanie protokołu przekazania władzy, wyjście wojsk sojuszniczych i wkroczenie wojska. Uroczystości powitania Wojska Polskiego zostały przygotowane z wielkim rozmachem we wszystkich obejmowanych miastach i miejscowościach górnośląskich" - przypominają przedstawiciele IPN.

Symbolem tych wydarzeń były budowane na wzór łuków triumfalnych bramy powitalne, których wniesiono w regionie ponad 220. Niektóre z nich były monumentalne i pomysłowe, zaś wszystkie zostały bogato przyozdobione symbolami narodowymi i śląskimi.

Po wkroczeniu wojska, kolejnym etapem przejmowania części Górnego Śląska przez Polskę były oficjalne uroczystości państwowe z udziałem najwyższych władz II RP. Wystawa prezentuje m.in. przebieg uroczystości 16 lipca 1922 r. w Katowicach. Część ekspozycji poświęcono natomiast wizycie Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, który 27 sierpnia na katowickim rynku uhonorował odznaczeniami państwowymi zasłużonych powstańców i działaczy narodowych.

20 czerwca – dzień powitania polskich wojsk w Katowicach – od tego roku jest świętem państwowym. Przyjętą 12 maja br. Ustawę o ustanowieniu Narodowego Dnia Powstań Śląskich podpisał niedawno w stolicy Górnego Śląska prezydent Andrzej Duda. Przedstawiciele IPN są przekonani, że obchodzony co roku Dzień będzie dobrą okazją nie tylko do systematycznego upamiętniania powstańczych rocznic, ale też do kolejnych inicjatyw edukacyjnych i popularyzatorskich.

Rok 1922 przyniósł zakończenie kilkuletnich zmagań polsko-niemieckich o przynależność Górnego Śląska. Stosowna decyzja Rady Ligii Narodów o podziale regionu zapadła w październiku 1921 r., jednak jej realizacja trwała kilka miesięcy. Elementem przygotowań były polsko-niemieckie negocjacje związane z zawarciem, narzuconej przez aliantów, Konwencji Górnośląskiej (zwanej też Konwencją Genewską), która miała m.in. zabezpieczać prawa mniejszości narodowych oraz regulować kwestie wymiany gospodarczej na podzielonym obszarze. Ten obszerny akt został podpisany 15 maja 1922 r. w Genewie. Konwencja miała obowiązywać przez 15 lat, a więc do 1937 r.

Jednocześnie rządząca na górnośląskim obszarze plebiscytowym Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa przygotowywała się do przekazania władzy na tym terenie administracji polskiej i niemieckiej. Ostateczne regulacje w tej kwestii wydano 15 czerwca – proces przejmowania części Górnego Śląska przyznanych Polsce i Niemcom miał trwać etapami przez najbliższych kilka tygodni.

19 czerwca podpisano w Katowicach protokół przekazania polskiej administracji powiatu katowickiego. W tym samym dniu odbyła się ostatnia parada i wymarsz wojsk francuskich. 20 czerwca 1922 r. do Katowic uroczyście wkroczyły oddziały Wojska Polskiego dowodzone przez gen. Stanisława Szeptyckiego. Centralne uroczystości odbyły się na katowickim rynku, gdzie żołnierzy witał m.in. Wojciech Korfanty. W następnych dniach oddziały Szeptyckiego wkraczały do kolejnych miast i powiatów - proces ten zakończył się 4 lipca w Rybniku.(PAP)

mab/ dki/