„Ci, którzy 160 lat temu poszli się bić nie zadawali sobie pytań, ale poszli walczyć o wolność Rzeczypospolitej” – powiedział minister Jan Józef Kasprzyk podczas uroczystości zorganizowanej w Węgrowskim Ośrodku Kultury. Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przypomniał także o wpływie zrywu z lat 1863-1864 na walkę o suwerenność w kolejnych dziesięcioleciach, między innymi inspirację dla Józefa Piłsudskiego i Legionów. „Nie bez powodu I Kompania Kadrowa wyruszała z Olendrów w pięćdziesiątą rocznicę stracenia członków Rządu Narodowego, w tym Romualda Traugutta” – przypomniał. Odnosząc się do dyskusji o sensie zrywu sprzed niemal 160 lat zacytował słowa prymasa Stefana Wyszyńskiego, który w setną rocznicę wybuchu powstania powiedział: „Najbardziej smutnymi narodami są te, którym postawiono za ideał li tylko dążenia i cele materialne. Najbardziej zubożonymi i niewolniczo przytrzymanymi za skrzydła ducha są takie narody, które postawiły sobie zbyt wąski ideał. Jest to przeciwne naturze człowieka, która jest bardzo wszechstronna”.

W czasie uroczystości wręczono medale „Pro Patria” oraz Krzyży Orderu Odrodzenia Polski III, IV i V klasy. Popołudniu w podziemiach klasztoru poreformackiego w Węgrowie odbyło się otwarcie ekspozycji muzealnej poświęconej Powstaniu Styczniowemu oraz bitwie pod Węgrowem. Zgromadzenie reformackie istniało w Węgrowie do roku 1864, kiedy to zostało skasowane ukazem carskim za pomoc Powstaniu Styczniowemu. Budynek klasztoru uległ konfiskacie, mnichów przesiedlono do Pilicy, a księgozbiór przejęło seminarium duchowne w Lublinie. Wystawa prezentuje broń i mundury powstańców, dokumenty z okresu zrywu, mapy przebiegu kampanii i sylwetki dowódców.

Powstanie Styczniowe rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r. Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego. Objęło tereny zaboru rosyjskiego i miało charakter wojny partyzanckiej. Jak oceniają historycy, podczas powstania miało miejsce ponad tysiąc starć, a siły polskie liczyły w sumie ok. 200 tys. osób. Działania powstańców w pierwszych tygodniach walk były szczególnie aktywne na Podlasiu. W pierwszych godzinach walk udało się opanować Węgrów. Wokół miasta zgromadziło się około 3,5 tysiąca powstańców dowodzonych przez Władysława Jabłonowskiego ps. „Genueńczyk” i Jana Matlińskiego ps. „Sokół”.

Na wieść o klęsce miejscowych skromnych sił rosyjskich z Siedlec ruszyła odsiecz licząca około 1000 żołnierzy uzbrojonych w armaty. 3 lutego obrońcy Węgrowa, w obawie przed rozbiciem zostali zmuszeni do ataku na rosyjskie armaty. „Buntownicy poszli do ataku z nieoczekiwaną zuchwałością i podeszli do dział na 30 kroków, tak że równocześnie armaty strzelały kartaczami, a oficerowie artylerii z rewolwerów” – pisał wielki książę Konstanty Mikołajewicz. Atak zmusił Rosjan do cofnięcia się spod miasta i pozwolił na opuszczenie go przez siły powstańcze.

O bohaterskiej obronie Węgrowa rozpisywała się zachodnia prasa, a francuski poeta August Barbier porównał boje powstańców do heroicznej walki Spartan z Persami pod Termopilami. „I zajaśniały owe wielkie czyny/ Jakich nam dzieje przedstawiają całe/ Gdy dwóchset młodzi, jak Termopil syny/ By resztę braci zasłonić się dało/ Mężnie na paszcze rzuca się armatnie/ I tam znajduje swe chwile ostatnie” – pisał Barbier w wierszu „Atak pod Węgrowem”. W 1904 r. Maria Konopnicka napisała wiersz „Bój pod Węgrowem”, który nawiązywał do słów Barbiera: „Obcy piewca/ Cześć oddając/ Takiej męstwa sile/ Nazwał bitwę pod Węgrowem — Polskie Termopile!”. W 1917 r. w miejscu bitwy wzniesiono pomnik.(PAP)

Autor: Michał Szukała

szuk/ aszw/