Wybór nowego członka kolegium IPN związany jest z rezygnacją z tej funkcji dra hab. Sławomira Cenckiewicza, który 3 stycznia objął funkcję doradcy prezesa Instytutu ds. naukowych.

Kandydatami opiniowanymi przez komisję byli prof. Ryba (zgłoszony przez PiS) i dr Bartosz Rydliński (zgłoszony przez Lewicę).

Mieczysław Ryba to historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor nadzw. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Jest prezesem Klubu Inteligencji Katolickiej im. prof. Czesława Strzeszewskiego w Lublinie. Wiele lat był radnym miasta Lublina. W latach 2010-2018 zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Rady Miasta Lublin; obecnie jest wiceprzewodniczącym Sejmiku Województwa Lubelskiego. W latach 2007–2011 był członkiem Kolegium IPN (za czasów prezesury prof. Janusza Kurtyki).

Prof. Ryba jest redaktorem naczelnym "Zeszytów Społecznych KIK", znanym publicystą politycznym i historycznym. 11 listopada 2015 r. został odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o najnowszej historii Polski, za osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej. Obecnie jest członkiem Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Prof. Ryba jest zaangażowany w różnorodne inicjatywy społeczne, samorządowe i państwowe.

Wnioskodawcy jego kandydatury podkreślili, że "zarówno wykształcenie, jak i bogate doświadczenie zawodowe wskazują, iż prof. Mieczysław Ryba jest dobrym kandydatem na członka Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu".

W ocenie prof. Ryby jako "byłego niegdyś członka Kolegium IPN", podsumowując długi już okres działania tej instytucji, odegrała ona "gigantyczną rolę w rozliczeniu się intelektualnym i moralnym z tym co zwiemy epoką totalitaryzmu - jednego i drugiego". "Natomiast z drugiej strony jest to ogromny wysiłek upamiętniający, pokazujący pewną prawdę o naszej przeszłości w aspekcie tego co zwiemy bohaterstwem czasu totalitaryzmu, patriotyzmem, poświęceniem ludzi nieraz bardzo nieznanym szerszemu ogółowi" - mówił.

Wskazał to jako jedną z kwestii, którą chciałby docenić i jako członek Kolegium IPN kontynuować i wspierać. "To się przekłada na pion edukacyjny, w sensie organizowania wystaw, konferencji i współpracy ze szkołami" - powiedział. Jak podkreśli, IPN jest jednym z narzędzi "prowadzenia polityki historycznej państwa", stąd ważny wymiar badawczy, merytoryczny, pogłębiony, oparty na źródłach. "Instytut w służbie państwa polskiego ma wielkie zadanie do spełnienia" - powiedział prof. Ryba.

Pytany przez posłów m.in. o stosunek do kwestii mordu w Jedwabnem podkreślił, że jeżeli chodzi o stosunki polsko-żydowskie podczas okupacji IPN powinien "nakłaniać do rzetelnych badań, pogłębionych źródłowo, które wyświetlają prawdę". "Pamiętajmy, że kwestie jednostkowe, które się pojawiają zawsze, u historyka niedoświadczonego powodują, że on uogólnia. Jest piękna postawa polska w odniesieniu do Żydów, ale jest też margines i oczywiście on jest też do opisania i napiętnowania, jeśli takie rzeczy się tu i ówdzie zdarzały" - mówił. Pokreślił także m.in. wagę mówienia i upamiętniania mniej funkcjonujących w ogólnej świadomości wydarzeń historycznych takich jak powstanie zamojskie.

Kandydatem zgłoszonym przez grupę posłów Lewicy był Bartosz Rydliński, doktor nauk społecznych, adiunkt w Instytucie Nauk o Polityce i Administracji UKSW, współzałożyciel i od 2017 r. prezes Fundacji Centrum im. Ignacego Daszyńskiego (CID). W uzasadnieniu jego kandydatury wskazano, że kierowany przez niego think tank "od ponad dziesięciu lat jest aktywny na polu socjaldemokratycznej polityki pamięci". Zdaniem wnioskodawców kandydatury Rydlińskiego, jego obecność w Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu "będzie stanowić dobry przykład ideowo-badawczego zróżnicowania tej instytucji".

Podczas wystąpienia przed komisją dr Rydliński wskazał, że chciałby powiedzieć "co IPN się nie udało". "Kiedy ponad 10 lat temu razem z kolegami powoływaliśmy do życia fundację Centrum im. Ignacego Daszyńskiego, nie był on obecny w zbiorowej świadmości i przez te 10 lat robiliśmy wszystko by przywrócić jego pamięć i niejednokrotnie nie mieliśmy wsparcia ze strony państwa, w tym państwowej instytucji jaką jest IPN. I traktuję to jako obywatel o socjaldemokratycznej wrażliwości jako przykład, że IPN zwalcza lewicową tradycję patriotyczną, niepodległościową" - zaakcentował.

"Nie ma też rzetelnej dyskusji o historii Polski bez rzetelnego spojrzenia na polską transformację, dlatego moim zdaniem warto rozważyć poszerzenie analizy historycznej IPN poza ramy 1917-1990 na cały XX w." - zauważył dr Rydliński. Odpowiadając na pytania posłów krytycznie odniósł się do "sprowadzania historii do anachronicznej historii politycznej", bez historii społecznej, która jego zdaniem mogłaby zainteresować i przyciągnąć zwłaszcza młodych. Wskazał również na wagę rozmawiania o historii z różnych perspektyw.

W głosowaniu członkowie komisji pozytywnie zaopiniowali kandydaturę prof. Ryby, negatywnie zaś - dra Rydlińskiego. Posłem-sprawozdawcą został Tadeusz Woźniak (PiS).

Kolegium IPN, które jest organem opiniodawczo-doradczym prezesa Instytutu, ma za zadanie opiniować kierunki działalności i programy badawcze IPN, a także wyrażać opinie o przedstawionych przez prezesa IPN kandydatach na stanowiska kierownicze w Instytucie Pamięci Narodowej. W Kolegium IPN zasiadają obecnie: prof. Tadeusz Wolsza (przewodniczący), prof. Wojciech Polak (zastępca przewodniczącego), prof. Piotr Franaszek (zastępca przewodniczącego), prof. Andrzej Nowak, prof. Jan Draus, prof. Józef Marecki, Krzysztof Wyszkowski i Bronisław Wildstein. (PAP)

akn/ aszw/