25 października

---------------

1823 - W Krakowie ukończono budowę Kopca Kościuszki.

1844 - Carska policja aresztowała księdza Piotra Ściegiennego, działacza niepodległościowego i chłopskiego, przygotowującego wybuch powstania; ksiądz skazany został na karę śmierci, zamienioną ostatecznie na 25 lat katorgi.

1853 - Na Podkarpaciu urodził się Adam Prażmowski, naukowiec, biolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, uznawany za jednego z twórców mikrobiologii; opisał m.in. budowę i rozwój laseczki wąglika.

1867 - W Garbowie koło Zawichostu urodził się Józef Dowbor-Muśnicki, gen. armii rosyjskiej; po 1918 r. generał Wojska Polskiego; organizator i dowódca I Korpusu Polskiego w Rosji (1917-1918); w czasie Powstania Wielkopolskiego naczelny dowódca Armii Wielkopolskiej.

1899 - Otwarto linię kolejową Chabówka-Nowy Targ-Zakopane.

1901 - W Borowie nad Bzurą urodził się Władysław Jan Grabski, pisarz, autor powieści historycznych.

1918 - Rada Regencyjna Królestwa Polskiego ustanowiła urząd Szefa Sztabu Wojsk Polskich.

1918 - Wojciech Korfanty wystąpił w Reichstagu z żądaniem przyłączenia do odradzającego się państwa polskiego wszystkich ziem polskich zaboru pruskiego.

1919 - W Warszawie urodziła się Barbara Skarga, humanistka, filozofka, etyczka, historyczka filozofii. W czasie okupacji była łączniczką AK.

1921 - W Belwederze w Warszawie odbył się ślub Józefa Piłsudskiego z Aleksandrą Szczerbińską.

1924 - Do Warszawy ze Szwajcarii specjalnym pociągiem sprowadzono szczątki Henryka Sienkiewicza, jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy; wydarzenie stało się wielką manifestacją patriotyczną.

1932 - W Warszawie urodził się Jerzy Pawłowski, szablista, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich i mistrzostw świata; w 1976 r. skazany za szpiegostwo "na rzecz jednego z państw NATO" na 25 lat więzienia i przepadek mienia.

1934 - W Niedobczycach koło Rybnika urodził się Damian Zimoń, biskup katowicki od1985 r., arcybiskup metropolita katowicki w latach 1992-2011.

1935 - Premiera filmu "Rapsodia Bałtyku" w reżyserii Leonarda Buczkowskiego.

1939 - Urodził się Aleksander Gawroński, aktor teatralny , filmowy i dubbingowy. Grał m.in. w filmach: "Czarny wąwóz", "Gorzka miłość", "Boża podszewka", Pierwszy milion", "Bilet powrotny".

1942 - Niemcy wywieźli do obozu koncentracyjnego na Majdanku 1800 lubelskich Żydów.

1943 - W Sieradzu urodził się Zbigniew Lew-Starowicz, psychiatra, seksuolog.

1945 - Ze Sztokholmu do Gdyni powróciły internowane w czasie wojny trzy okręty podwodne: "Ryś", "Sęp" i "Żbik" oraz żaglowiec "Dar Pomorza".

1945 - W Olmontach na Białostocczyźnie urodził się Romuald Szeremietiew, działacz opozycji antykomunistycznej, członek Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacji Polski Niepodległej, prezes Polskiej Partii Niepodległościowej (1985-1992); w latach 1991-1992 i 1997-2001 wiceminister obrony narodowej; poseł AWS (1997-2001).

1945 - W Warszawie urodził się Krzysztof Piesiewicz, prawnik, oskarżyciel posiłkowy w procesie zabójców ks. Jerzego Popiełuszki, obrońca w sprawie płk. Ryszarda Kuklińskiego; współautor kilkunastu scenariuszy do filmów Krzysztofa Kieślowskiego, polityk.

1952 - Doświadczalna stacja telewizyjna Instytutu Łączności nadała w Warszawie pierwszy po II wojnie światowej polski program telewizyjny.

1954 - W Warszawie urodziła się Laura Łącz, aktorka Teatru Polskiego w Warszawie. Grała m.in. w filmach: "Kamienne tablice", "Moja wojna, moja miłość", "Polonia Restituta", "Latawiec", "Krab i Joanna", "Filip z konopi", "Układ krążenia".

1964 - Zmarł Bronisław Kopczyński, malarz, rysownik, grafik, dekorator teatralny.

1971 - Sejm uchwalił zniesienie obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych, wprowadzając w zamian podatek gruntowy.

1972 - Maciej Szczepański zastąpił Włodzimierza Sokorskiego na stanowisku przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji.

1987 - Tymczasowa Komisja Koordynacyjna i Tymczasowa Rada NSZZ "Solidarność" powołały jednolite kierownictwo Związku - Krajową Komisję Wykonawczą NSZZ "Solidarność". Na jej czele stanął Lech Wałęsa.

1991 - Premiera filmu "V.I.P" w reżyserii Juliusza Machulskiego.

1993 - W Bydgoszczy odbył się pierwszy międzynarodowy konkurs młodych pianistów "Artur Rubinstein in memoriam".

1996 - Premiera filmu "Panna Nikt" w reżyserii Andrzeja Wajdy.

2005 - W Otwocku zmarła Mira Kubasińska, piosenkarka, legenda polskiego rocka i bluesa; wykonawczyni przebojów "Gdybyś kochał, hej" i "Na drugim brzegu tęczy"; sławę zdobyła w latach 60. i 70. występując z zespołem Breakout.

2010 - W Warszawie zmarł Andrzej Konic, reżyser, aktor filmowy i teatralny; reżyser seriali "Stawka większa niż życie", "Czarne chmury", "Pogranicze w ogniu" oraz wielu spektakli Teatru Telewizji.

2015 - W Warszawie zmarł Wojciech Fangor, malarz, rzeźbiarz i plakacista, jeden z najwybitniejszych polskich artystów XX w.; jako jedyny w historii polskiej sztuki miał indywidualną wystawę w nowojorskim Guggenheim Museum.

2015 - Prawo i Sprawiedliwość wygrało wybory parlamentarne, zdobywając 235 mandatów poselskich i 61 senackich, co pozwoliło na samodzielne rządy. PKW podała, że w wyborach do Sejmu PiS otrzymało 37,58 proc., PO - 24,09 proc., Kukiz'15 - 8,81 proc., Nowoczesna - 7,60 proc. a PSL - 5,13 proc. Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 50,92 proc.; do Senatu - 50,91 proc.

26 października

---------------

1497 - Pod Koźminem (obecnie Ukraina) wycofujące się z Mołdawii wojska Jana I Olbrachta doznały porażki w bitwie z wojskami wołoskimi Stefana III Wielkiego.

1768 - W Radzyniu Podlaskim urodził się Eustachy Sanguszko, ziemianin, poseł na Sejm Czteroletni; brał udział w wojnie z Rosją w 1792 r., odznaczony za bitwę pod Zieleńcami jednym z pierwszych krzyży Virtuti Militari; uczestnik Powstania Kościuszkowskiego i wyprawy na Moskwę w 1812 r.

1775 - W Seifendorf koło Drezna urodził się Maurycy Hauke, generał artylerii, uczestnik wojny z Rosją w 1792 r., Powstania Kościuszkowskiego, oficer Legionów Polskich; generał wojsk Księstwa Warszawskiego; w kampanii 1813 r. dowodził obroną Twierdzy Zamość; od 1815 r. w armii Królestwa Polskiego, m.in. zastępca ministra wojny, senator; zaufany współpracownik w. księcia Konstantego; zastrzelony w Noc Listopadową przez powstańców; część źródeł jako datę urodzenia M. Haukego podaje 25.10.1773.

1780 - Zmarł Łukasz Smuglewicz, nadworny malarz króla Augusta III Sasa, twórca portretów rodziny królewskiej.

1866 - W Zbarażu urodził się Ignacy Daszyński, działacz socjalistyczny, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska, następnie jeden z przywódców PPS; premier Tymczasowego Rządu powołanego w Lublinie w listopadzie 1918 r.; wicemarszałek i marszałek Sejmu w okresie II RP.

1872 - We Lwowie urodził się Wacław Sobieski, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1883 - Na Politechnice w Rydze powstała polska korporacja akademicka "Welecja".

1899 - Urodziła się Irena Dubiska, skrzypaczka i pedagog. W okresie międzywojennym koncertowała głównie za granicą. W 1930 roku utworzyła Kwartet Polski, w którym grała z Wandą Wiłkomirską, Kazimierzem Wiłkomirskim i Mieczysławem Szaleskim. Była pierwszą wykonawczynią utworów skrzypcowych Karola Szymanowskiego. Od 2003 roku dla uczczenia pamięci skrzypaczki odbywa się Ogólnopolski Konkurs Skrzypcowy im. Ireny Dubiskiej.

1927 - Z Rapperswilu wraz ze zbiorami tamtejszego Muzeum Narodowego Polskiego sprowadzono do Polski urnę z sercem Tadeusza Kościuszki, a także bezcenne polskie dzieła sztuki, książki, manuskrypty, które w większości zostały zniszczone podczas Powstania Warszawskiego.

1929 - W Warszawie urodziła się Wanda Chotomska, pisarka, autorka wierszy, opowiadań, widowisk teatralnych i słuchowisk radiowych dla dzieci. Napisała ponad 200 książek dla dzieci i młodzieży.

1931 - W Warszawie rozpoczął się tzw. proces brzeski, w którym na ławie oskarżonych zasiedli przywódcy opozycji parlamentarnej - Centrolewu, oskarżeni o przygotowywanie zamachu stanu.

1937 - W Batorowie koło Poznania zmarł Józef Dowbor-Muśnicki; gen. armii rosyjskiej, po 1918 r. generał Wojska Polskiego; organizator i dowódca I Korpusu Polskiego w Rosji (1917-1918); w czasie Powstania Wielkopolskiego naczelny dowódca armii wielkopolskiej.

1937 - Premiera filmu "Dziewczęta z Nowolipek" w reżyserii Józefa Lejtesa.

1939 - Hans Frank podpisał proklamację o utworzeniu "Generalnego Gubernatorstwa dla okupowanych polskich obszarów".

1940 - W Paryżu zmarła Olga Boznańska, jedna z najbardziej cenionych polskich malarek, przedstawicielka impresjonizmu, wybitna artystka okresu Młodej Polski. Jej najsławniejszym obrazem jest portret "Dziewczynka z chryzantemami" z 1894 r. Została odznaczona francuską Legią Honorową i orderem Polonia Restituta.

1941 - Do okupowanej Polski z Budapesztu potajemnie przedostał się marszałek Edward Śmigły-Rydz; zamieszkał w Warszawie; zmarł na atak serca 2 grudnia 1941 r., pochowany został na Cywilnym Cmentarzu na Powązkach pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

1945 - Dekretem Rady Ministrów powołana została Polska Agencja Prasowa.

1945 - Dekret KRN o przejściu wszystkich gruntów w granicach Warszawy na rzecz gminy miasta stołecznego - tzw. dekret Bieruta.

1947 - W Toruniu otwarto trzynastą odbudowaną po wojnie radiostację i rozgłośnię Polskiego Radia.

1951 - Na podstawie umowy pomiędzy rządem polskim i sowieckim dokonano wymiany terytoriów w Lubelskiem i Bieszczadach.

1952 - Odbyły się wybory do Sejmu, całkowicie sfałszowane przez komunistyczne władze; wszystkie mandaty zdobył Front Narodowy, w którym większość miała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

1953 - W Wałbrzychu urodził się Krzesimir Dębski, kompozytor, aranżer, dyrygent, skrzypek, lider jazzowego zespołu String Connection. Autor utworów symfonicznych, kameralnych i religijnych, twórca muzyki filmowej: "Ogniem i mieczem", "W pustyni i w puszczy", "Szwadron", "Szatan z VII klasy" oraz piosenek: "Diamentowy kolczyk", "Dumka na dwa serca", "Będzie tak, jak jest".

1956 – Prymas kardynał Stefan Wyszyński został zwolniony z internowania w Komańczy.

1958 - W Oblęgorku otwarto Muzeum Henryka Sienkiewicza.

1964 - W Warszawie rozpoczął się proces Melchiora Wańkowicza, oskarżonego o przekazywanie za granicę "fałszywych informacji, oczerniających stosunki w Polsce".

1969 - Zmarł Stefan Bagiński, lekarz histolog, pionier badań histochemicznych w Polsce, autor licznych prac naukowych w tym "Zarysu embriologii człowieka".

1971 - Podpisanie umowy licencyjnej z koncernem motoryzacyjnym FIAT na produkcję w Polsce fiata 126p.

1981 - Początek strajku okupacyjnego w Wyższej Szkole Inżynieryjnej w Radomiu.

1982 - Stan wojenny: Sejm uchwalił ustawę o osobach uchylających się od pracy.

1983 - W Berkeley zmarł Alfred Tarski, urodzony w Warszawie matematyk, filozof, jeden z najwybitniejszych logików, twórca semantycznej definicji prawdy, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. . Jest współtwórcą tzw. paradoksu Banacha-Tarskiego, definicji prawdy i teorii modeli. Od 1939 r. w USA

1990 - W Warszawie zmarła Barbara Ludwiżanka, aktorka, związana z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Współczesnym; wystąpiła m.in. w filmach "Godzina pąsowej róży", "Sublokator", "Kłopotliwy gość", a także w serialach "Chłopi" oraz "Noce i dnie".

1991 - Podpisano układ o wycofaniu wojsk rosyjskich z Polski do końca 1993 r.

1993 - Prezydent Lech Wałęsa powołał rząd Waldemara Pawlaka.

2001 - W Drobinie na Mazowszu uprowadzono Krzysztofa Olewnika, którego następnie zamordowano; porwanie i zabójstwo stało jedną z najgłośniejszych spraw kryminalnych w Polsce.

2007 - Zmarł Jerzy Pietrkiewicz, poeta, pisarz, badacz literatury i tłumacz polskiej literatury na język angielski, m.in. poezji Karola Wojtyły.

27 października

---------------

1430 - W Trokach zmarł wielki książę litewski Witold Kiejstutowicz.

1548 - W Lidzbarku Warmińskim zmarł Jan Dantyszek, biskup warmiński, dyplomata, poeta, bliski doradca króla Zygmunta I Starego.

1779 - Zmarł Wacław Rzewuski, hetman wielki koronny, wojewoda krakowski; poeta, dramaturg.

1900 - W Żytomierzu urodził się Franciszek Niepokólczycki, pułkownik WP, w czasie II wojny światowej oficer ZWZ-AK; od 1943 r. zastępca komendanta Kierownictwa Dywersji KG AK; w latach 1945-1946 prezes Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.

1913 - W Wiener Neustadt w Austrii urodził się Andrzej Bobkowski, pisarz, autor m.in. dziennika "Szkice piórkiem"; nazywany "chuliganem wolności" po tym, jak napisał: "Człowiek wolny, intelektualista, pisarz i poeta naprawdę wolny, który chce być wolny, będzie do końca tego świata miał coś z chuligana".

1913 - W Tarnopolu urodził się Kornel Filipowicz, pisarz, autor zbiorów opowiadań i mikropowieści, m.in. "Profile moich przyjaciół", "Romans prowincjonalny", "Pamiętnik antybohatera", "Ogród pana Nietschke", "Dzień wielkiej ryby"; autor i współautor scenariuszy filmowych.

1914 - W Warszawie urodził się Jan Kott, krytyk literacki i teatralny, eseista, tłumacz. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i wyższych uczelni amerykańskich, autor szkiców "Mitologia i realizm", "Szkoła klasyków", „Postęp i głupstwo". Jego najgłośniejszymi pracami były interpretacje dramatów Szekspira: "Szkice o Szekspirze" i "Szekspir współczesny".

1916 - W Łodzi urodził się Kazimierz Brandys, prozaik, eseista; autor m.in. "Matki Królów", "Jak być kochaną" i "Nierzeczywistości".

1918 – W Cieszynie odbył się wiec mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, podczas którego zadeklarowano przynależność tego obszaru do Polski.

1920 - Rada Ambasadorów proklamowała Gdańsk Wolnym Miastem.

1924 - W archikatedrze św. Jana w Warszawie odbyła się uroczystość złożenia szczątków Henryka Sienkiewicza, sprowadzonych z Vevey w Szwajcarii.

1928 - Urodził się Witold Zegalski, pisarz science-fiction.

1930 - W Gdyni powołano Ligę Morską i Kolonialną.

1933 - Premiera filmu "Szpieg w masce" w reżyserii Mieczysława Krawicza.

1933 - W Krakowie urodził się Andrzej Czeczot, grafik, autor rysunków satyrycznych i humorystycznych, projektant grafiki użytkowej, takiej jak plakaty, afisze, okładki.

1939 - W warszawskim ratuszu gestapo aresztowało prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego; aresztowany przez Niemców 27 października 1939 r. i przewieziony do więzienia na Pawiaku; jego dalsze losy przez wiele lat były nieznane, w 2014 r. pion śledczy IPN ustalił, że Starzyński został zamordowany przez Gestapo między 21 a 23 grudnia 1939 r. w Warszawie lub w jej okolicach.

1942 - Początek drugiej akcji deportacyjnej w krakowskim getcie: do obozów zagłady w Bełżcu i Auschwitz Niemcy wywieźli około 7 tys. Żydów.

1953 - Zmarł Zdzisław Jachimecki, muzykolog, krytyk muzyczny i teatralny, kompozytor, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1964 - W Chorzowie urodził się Andrzej Mastalerz, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Pokłosie" i "Zmruż oczy".

1966 - Leszek Kołakowski został wykluczony z PZPR. Bezpośrednią przyczyną był referat wygłoszony na zebraniu ZMS w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, w którym powiedział m.in., że "socjalizm jest z natury samej brakiem swobód politycznych, brakiem krytyki, a wobec tego każde żądanie swobód politycznych jest automatycznie żądaniem powrotu do kapitalizmu".

1968 - W Meksyku zakończyły się XIX Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 18 medali: pięć złotych, dwa srebrne i 11 brązowych.

1969 - W Jeleniej Górze urodził się Marek Napiórkowski, gitarzysta jazzowy, kompozytor.

1977 - Sejm przyjął ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym i rentowym rolników.

1984 - Szef MSW gen. Czesław Kiszczak podał nazwiska funkcjonariuszy SB uczestniczących w porwaniu księdza Jerzego Popiełuszki; byli oni pracownikami IV Departamentu MSW: Grzegorz Piotrowski, naczelnik jednego z wydziałów, oraz dwaj funkcjonariusze departamentu: Leszek Pękala i Waldemar Chmielewski.

1985 - W Warszawie zmarła Tola Mankiewiczówna, jedna z najpopularniejszych aktorek w międzywojennej Polsce, piosenkarka, śpiewaczka operowa, znana m.in. z filmów "Co mój mąż robi w nocy..." i "Pani minister tańczy".

1990 - W Brwinowie pod Warszawą zmarł Wacław Kowalski, aktor, niezapomniany Pawlak z komedii "Sami swoi" i dozorca Popiołek z serialu "Dom".

1991 - W Polsce odbyły się pierwsze po upadku komunizmu w pełni demokratyczne wybory parlamentarne. Do Sejmu weszło 29 ugrupowań, najwięcej mandatów uzyskały: Unia Demokratyczna 62, Sojusz Lewicy Demokratycznej 60, Wyborcza Akcja Katolicka 49, Polskie Stronnictwo Ludowe 48, Konfederacja Polski Niepodległej 46, Porozumienie Obywatelskie Centrum 44, Kongres Liberalno-Demokratyczny 37, Porozumienie Ludowe 28 i NSZZ "Solidarność" 27. W wyborach do Senatu najwięcej miejsc zdobyła UD - 21, następnie NSZZ "S" 11, WAK 9, POC 9, PSL 7, KLD 6, PL 5, SLD 4 i KPN 4; pozostałe 24 miejsca przypadły innym ugrupowaniom. Frekwencja 43,2 proc.

1991 - W Londynie zmarł Andrzej Panufnik, kompozytor, dyrygent; pierwsze większe utwory, m.in. dwie symfonie, ukończył w czasie II wojny światowej; podczas wojny stworzył muzykę do piosenki "Warszawskie dzieci"; w 1954 r. wyemigrował do Wielkiej Brytanii, gdzie powstała większość jego znanych kompozycji, w tym symfonii i innych utworów orkiestrowych.

1992 - Zmarł Jan Legowicz, filozof, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor m.in. "Zarysu historii filozofii" i "Historii filozofii średniowiecznej Europy Zachodniej".

28 października

---------------

1138 - Zmarł książę Bolesław III Krzywousty.

1423 - W Warcie sejm walny uchwalił Statut warcki, zatwierdzony następnie przez króla Władysława II Jagiełłę. Dawał on rycerstwu możliwość wykupu gospodarstw bogatych chłopów.

1611 - Na mocy przywileju króla Zygmunta III Wazy Kolegium Jezuickie w Poznaniu zostało przekształcone w szkołę akademicką, uzyskując status uniwersytecki.

1763 - W Dreźnie zmarł Heinrich von Bruehl, minister saski, bliski doradca króla Augusta III.

1845 - W Grodnie urodził się Zygmunt Wróblewski, fizyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; w 1883 r. wraz z prof. Karolem Olszewskim dokonał pierwszego w dziejach skroplenia tlenu i azotu.

1887 - W Rzochowie koło Mielca urodził się Karol Popiel, współtwórca Polskich Drużyn Strzeleckich, żołnierz Legionów Polskich; przywódca Narodowej Partii Robotniczej, poseł na Sejm (1922-1927); działacz Centrolewu, więzień brzeski; przywódca Stronnictwa Pracy (1937); w czasie II wojny światowej minister w rządzie RP na uchodźstwie; po wojnie poseł do KRN (1945-1946); w 1947 r. wyemigrował do USA.

1897 - Urodził się Karol Maleczyński, historyk - mediewista, badacz dziejów Śląska, tłumacz, przed II wojną światową - profesor Uniwersytetu Lwowskiego, po wojnie - Wrocławskiego.

1915 - Urodził się Jan Nielubowicz, chirurg, pionier transplantacji nerek w Polsce, profesor Akademii Medycznej w Warszawie.

1917 - Urodziła się Maria Hiszpańska-Neumannm, polska artystka zajmująca się grafiką i malarstwem, a także ilustratorka książek.

1918 - W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna; w jej skład weszli m.in. Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski i Wincenty Witos. 1918 - Rada Regencyjna powołała gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego na urząd szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

1918 - Rada Narodowa Czechosłowacji wydała pierwszą ustawę państwa czechosłowackiego. Dokument stwierdzał, że "samodzielne państwo czechosłowackie weszło w życie".

1926 - W Miedniewicach koło Skierniewic urodził się Henryk Bereza, krytyk literacki, eseista.

1938 - Władze III Rzeszy deportowały do Polski około 17 tys. Żydów, którzy mieszkali w Niemczech, ale posiadali polskie obywatelstwo; najwięcej z nich - około 9,5 tys. - zmuszono do przekroczenia polskiej granicy w rejonie Zbąszynia.

1946 - Sąd w Warszawie za pełnienie kierowniczych funkcji w NSZ i Organizacji Polskiej skazał na śmierć Mirosława Ostromęckiego, Władysława Drybsa i Marię Kobierzycką; wszystkim skazanym zamieniono wyroki na kary dożywotniego więzienia.

1946 - W Rzeszowie urodził się Jan Domarski, piłkarz, strzelec historycznej bramki w meczu z Anglią na Wembley w 1973 r., która dała polskiej reprezentacji awans na Mistrzostwa Świata w Niemczech.

1948 - W Sosnowcu urodził się Krzysztof Materna, satyryk, aktor, konferansjer, reżyser i producent telewizyjny.

1950 - Sejm uchwalił ustawy o reformie walutowej oraz o zakazie posiadania walut obcych, monet złotych, złota i platyny.

1956 – Do Warszawy powrócił uwolniony przez władze komunistyczne prymas Stefan Wyszyński.

1974 - Polscy siatkarze, trenowani przez Huberta Wagnera, zdobyli złoty medal na mistrzostwach świata rozgrywanych w Meksyku. Na turnieju w Meksyku wygrali wszystkie 11 spotkań. Był to pierwszy tytuł polskiej drużyny w grze zespołowej w historii sportu.

1975 - W Warszawie zakończył się IX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, którego zwycięzcą został Krystian Zimerman.

1981 - Na wezwanie władz NSZZ "Solidarność" w całej Polsce przeprowadzony został godzinny strajk ostrzegawczy.

1981 - W Poznaniu urodził się Jan Komasa, reżyser, scenarzysta; autor filmów "Miasto 44", "Powstanie warszawskie", "Sala samobójców".

1989 - Powstało Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe (ZChN), ugrupowanie polityczne wywodzące się z ruchu solidarnościowego, nawiązujące do przedwojennych tradycji narodowodemokratycznych i chrześcijańskiej demokracji. Pierwszym przewodniczącym partii został Wiesław Chrzanowski.

1992 - Terytorium Polski opuściły ostatnie jednostki bojowe armii rosyjskiej.’

1999 - Leszek Cichy, jako pierwszy Polak, wspiął się na najwyższe szczyty wszystkich kontynentów, zdobywając "Koronę Ziemi".

2003 - Zmarł Edward Hartwig, artysta fotografik, legenda polskiej fotografii, jeden z założycieli Związku Polskich Artystów Fotografików.

2008 - Zmarł Witold Pograniczny, dziennikarz muzyczny, jeden z pierwszych redaktorów Programu III Polskiego Radia.

2010 - We Wrocławiu zmarł Stanisław Lenartowicz, reżyser, scenarzysta, autor filmów "Giuseppe w Warszawie" oraz "Czerwone i złote".

2013 - W Warszawie zmarł Tadeusz Mazowiecki, działacz opozycji demokratycznej, redaktor naczelny "Tygodnika Solidarność"; uczestnik obrad Okrągłego Stołu, pierwszy niekomunistyczny premier w Polsce po II wojnie światowej (1989-1991); w latach 90. wysłannik ONZ na Bałkanach.

2014 - W Warszawie prezydenci Polski i Izraela otworzyli wystawę główną w Muzeum Historii Żydów Polskich; na ekspozycję składa się osiem galerii, które prezentują 1000 lat historii polskich Żydów.

2018 - W Warszawie zmarł jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich malarzy współczesnych Edward Dwurnik, twórca około 5 tysięcy obrazów i 10 tysięcy rysunków.

29 października

---------------

1611 - W Warszawie odbył się triumfalny wjazd hetmana Stanisława Żółkiewskiego, zwycięzcy spod Kłuszyna; w orszaku przejeżdżającym przez miasto był m.in. wzięty do niewoli car Wasyl IV Szujski, który na Zamku Królewskim złożył hołd przed królem polskim Zygmuntem III Wazą.

1817 - Urodził się Antoni Bronikowski, pedagog, latynista, hellenista, poeta, tłumacz dzieł literatury antycznej: Ksenofonta, Platona, Homera, Tukidydesa.

1822 - W Górkach koło Klimontowa urodził się Mieczysław Ledóchowski, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański, kardynał; więziony przez władze pruskie (1874-1876) i pozbawiony archidiecezji.

1824 - W Nowym Wiśniczu urodził się Juliusz Kossak, malarz, ilustrator; autor wielu obrazów przedstawiających sceny historyczne i batalistyczne.

1871 - Urodził się Tadeusz Grabowski, historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

1892 - We Lwowie urodził się Stanisław Ostrowski, prezydent Lwowa (1936-1939), więziony w Związku Sowieckim (1939-1941); w latach 1972-1979 prezydent RP na uchodźstwie.

1903 - W Korolówce koło Tarnopola urodził się Mieczysław Jastrun, poeta, eseista, tłumacz. Autor tomów poezji: "Godzina strzeżona", "Rzecz ludzka", "Sezon w Alpach" i esejów: "Wolność wyboru", "Mit śródziemnomorski".

1909 - Powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR).

1912 - We Lwowie powołane zostały Polowe Drużyny Sokole, których działalność wzorowana była na ruchu strzeleckim; jednym z ich organizatorów był Józef Haller.

1914 - I wojna światowa: Bitwa Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi pod Mołotkowem.

1918 - W Warszawie urodził się Paweł Hertz, poeta, tłumacz, pisarz, eseista, edytor. Zadebiutował w kręgu Skamandra w 1934 roku w "Wiadomościach Literackich", autor szkiców: "Domena polska", "Ład i nieład", "Świat i dom", felietonów literackich "Notatnik obserwatora", "Dziennik lektury", oraz powieści biograficznej "Portret Słowackiego".

1922 - W Warszawie urodził się Zbigniew Wójcik, historyk, badacz dziejów XVI-XVII wieku.

1924 - We Lwowie urodził się Zbigniew Herbert, jeden z najważniejszych polskich poetów XX wieku, twórca cyklu poetyckiego "Pan Cogito", autor esejów "Barbarzyńca w ogrodzie", "Martwa natura z wędzidłem" i "Labirynt nad morzem".

1925 – Na Cmentarzu Obrońców Lwowa Jadwiga Zarugiewiczowa, matka poległego obrońcy Zadwórza, dokonała wyboru bezimiennych zwłok, które zostały następnie pochowane w Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

1930 - Rozporządzenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego o ustanowieniu Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości.

1930 - W Piotrkowie Trybunalskim urodził się Mariusz Dmochowski, aktor, reżyser, dyrektor teatrów; znany m.in. z roli Wokulskiego w "Lalce", Augusta II Mocnego w "Hrabinie Cosel" i hetmana Sobieskiego w "Panu Wołodyjowskim".

1939 - Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRS o nadaniu sowieckiego obywatelstwa polskim obywatelom, którzy w dniach 1 i 2 listopada 1939 r. znajdowali się na wschodnich terenach Rzeczypospolitej Polskiej wcielonych do Związku Sowieckiego.

1942 - Getto warszawskie: Eliasz Różański, wykonując wyrok Żydowskiej Organizacji Bojowej, zabił w mieszkaniu przy ul. Gęsiej w Warszawie Jakuba Lejkina, zastępcę komendanta Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie, szczególnie brutalnego w czasie akcji likwidacyjnych.

1944 - 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wkroczyła do Bredy.

1944 - W Filipowicach koło Krzeszowic urodziła się Magdalena Zawadzka, aktorka, znana m.in. z roli Basi Wołodyjowskiej w filmie "Pan Wołodyjowski" oraz serialu "Przygody Pana Michała".

1944 - W Taszkencie urodził się Michaj Burano, właściwie Wasil Michaj, wokalista, kompozytor, gwiazda big-bitu, także autor tekstów piosenek i aktor romskiego pochodzenia. Jego kariera zaczęła się od występów z zespołami "Czerwono-Czarni" i "Niebiesko-Czarni" w latach 60. W grudniu 1963 roku wystąpił wraz z Niebiesko-Czarnymi w paryskiej Olimpii jako pierwszy artysta zza żelaznej kurtyny. Obecnie mieszka i pracuje w USA.

1945 - Do Polski powróciło z Francji 2 tys. polskich żołnierzy walczących w czasie wojny we francuskim ruchu oporu i polskich formacjach 1 Armii Francuskiej

1946 - Zmarł Paweł Hulka-Laskowski, pisarz, publicysta, tłumacz m.in. "Przygód dobrego wojaka Szwejka".

1947 - W Polanicy Zdroju urodził się Jerzy Fedorowicz, aktor, reżyser teatralny; dyrektor Teatru Ludowego w Nowej Hucie (1989-2012); od 2005 r. poseł na Sejm z list Platformy Obywatelskiej.

1948 - We Wrocławiu urodził się Wiesław Saniewski, reżyser, scenarzysta filmowy.

1949 - W Gołyminie urodził się Tomasz Nałęcz, historyk, profesor UW; członek PZPR (1970-1990); współzałożyciel Socjaldemokracji RP (1991), a następnie Unii Pracy (1992); poseł na Sejm (1993-1997 i 2001-2005); wicemarszałek Sejmu (2001-2005); przewodniczący sejmowej komisji badającej aferę korupcyjną, nazwaną aferą Rywina (2003-2004); doradca prezydenta RP Bronisława Komorowskiego (2010-2015).

1956 - Premiera filmu "Nikodem Dyzma" w reżyserii Jana Rybkowskiego.

1967 - Zmarł Wacław Lednicki, historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1976 - We Władysławowie zmarł Augustyn Necel, pisarz związany z Kaszubami, autor powieści historycznych.

1979 - W Warszawie rozpoczął działalność Teatr Scena Prezentacje.

1992 - W Wołominie koło Warszawy otwarto Muzeum imienia Zofii Nałkowskiej.

1993 - W Zakopanem zmarł Stanisław Marusarz, wszechstronny narciarz, czterokrotny uczestnik igrzysk olimpijskich, wicemistrz świata w skokach narciarskich w 1938 r.; w czasie II wojny światowej kurier tatrzański, aresztowany przez Gestapo w 1940 r., uciekł z więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie i przedostał się na Węgry.

1999 -Leszek Cichy zdobył Piramidę Carstensz (najwyższy szczyt Australii i Oceanii) i tym samym jako pierwszy Polak - "Koronę Ziemi", czyli najwyższe szczyty wszystkich siedmiu kontynentów.

2002 - Zmarł Andrzej Bolewski, profesor, jeden z wykładowców aresztowanych przez Niemców w 1939 r. podczas "Sonderaktion Krakau".

2004 - W Rzymie przywódcy państw UE podpisali Traktat Konstytucyjny.

2010 - W Krakowie zmarł Ludwik Jerzy Kern, pisarz, poeta, satyryk, tłumacz, autor kilkudziesięciu książek dla dzieci.

2017 - W Warszawie zmarł aktor filmowy i teatralny Władysław Kowalski, związany m.in. z warszawskimi teatrami: Ateneum, Teatrem Powszechnym, Teatrem Dramatycznym. Wystąpił m.in. w filmach "Jarzębina czerwona", "Szpital przemienienia", "Medium", "Ucieczka z kina Wolność", "Pan Tadeusz", "Bogowie", "Paniach Dulskich" i serialu "Kolumbowie".

30 października

---------------

1790 - W Radzyniu Podlaskim urodził się Karol Lipiński, wirtuoz skrzypiec, kompozytor, nazywany "polskim Paganinim".

1813 - Po śmierci Józefa Poniatowskiego, który zginął w bitwie pod Lipskiem, naczelnym wodzem wojsk polskich Księstwa Warszawskiego został gen. Jan Henryk Dąbrowski.

1835 - W Mery-sur-Cher we Francji urodził się Cyprian Godebski, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie.

1849 - W Paryżu, po uroczystościach żałobnych w kościele św. Magdaleny, na cmentarzu Pere Lachaise odbył się pogrzeb Fryderyka Chopina; jego serce zostało przewiezione do Polski i umieszczone w kościele św. Krzyża w Warszawie.

1869 - W Ostrowie Wielkopolskim urodził się Edmund Dalbor, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański; od 1919 r. kardynał i pierwszy prymas Polski po odzyskaniu niepodległości.

1870 - Urodził się Franciszek Lilpop, architekt, prezes Warszawskiego Koła Architektów i przedstawiciel pierwszej generacji modernistów. Zaprojektował wiele budynków w Warszawie, m.in.: szkołę Ronthalera przy ul. Śniadeckich, gmach Instytutu Higieny Dziecięcej przy ul. Litewskiej, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich oraz Zakłady Mechaniczne "Ursus".

1876 - W Petersburgu zmarł Aleksander Czekanowski, geolog, geograf, badacz Syberii, na którą trafił jako zesłaniec po Powstaniu Styczniowym; na jego cześć jedno z górskich pasm w Jakucji nazwano Górami Czekanowskiego.

1895 - W Samarze w Rosji urodziła się Maria Kuncewiczowa, pisarka, eseistka, autorka powieści "Cudzoziemka".

1904 - We Lwowie odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza.

1904 - Urodził się Alfred Gradstein, kompozytor.

1905 - Car Mikołaj II wydał manifest zapowiadający przyznanie ludności "niewzruszonych swobód obywatelskich" oraz zwołanie Dumy, posiadającej uprawnienia ustawodawcze.

1918 - Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie przejęła władzę nad Zachodnią Małopolską.

1921 - W Warszawie urodził się Wacław Bojarski, publicysta i krytyk literacki, poeta pokolenia Kolumbów.

1933 - W Sopocie urodził się Tadeusz Chyła, piosenkarz, kompozytor, znanego jest przede wszystkim z twórczości kabaretowej i estradowej, autor ballad o "Cysorzu, co ma klawe życie" czy "Złotej karocy".

1935 - Po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego decyzją Walerego Sławka rozwiązano Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR).

1936 - W Bohdanowie (dawne woj. nowogródzkie) zmarł Ferdynand Ruszczyc, malarz, grafik, scenograf, jeden z najwybitniejszych twórców okresu Młodej Polski, wielki promotor Wilna w Europie.

1939 - W Konstancinie pod Warszawą zmarł Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, działacz społeczny, prezes Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej we Francji; autor powieści "Huragan", "Rok 1809", "Szwoleżerowie gwardii" i "Księżna Łowicka".

1939 - Zmarł Wacław Gąsiorowski, pisarz, autor sztuk scenicznych, działacz niepodległościowy, między innymi organizator tajnych czytelni na terenie zaboru rosyjskiego.

1939 - Zarządzenie Reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera o przesiedleniu do Generalnego Gubernatorstwa ludności polskiej i żydowskiej z ziem polskich włączonych do Rzeszy.

1942 - Przy budowanej przez IG Farbenindustrie fabryce kauczuku syntetycznego powstał podobóz Buna, przemianowany następnie na Auschwitz III - Monowitz.

1944 - Dekret PKWN "O ochronie państwa", przewidujący wysokie kary m.in. karę śmierci dla "wrogów demokratycznego ustroju".

1947 - W Wichrowie koło Dobrego Miasta urodził się Krzysztof Daukszewicz, satyryk, poeta, kompozytor, piosenkarz.

1949 - W Łodzi urodził się Andrzej Rybiński, piosenkarz, gitarzysta i kompozytor, wokalista i gitarzysta popularnego w latach 70. zespołu Andrzej i Eliza.

1951 - Uchwalono ustawę o powołaniu Polskiej Akademii Nauk.

1954 - W Polsce utworzono parki narodowe: Tatrzański, Babiogórski, Pieniński.

1979 - W pożarze w kopalni "Silesia" w Czechowicach-Dziedzicach zginęło 22 górników.

1986 Zmarł Andrzej Markowski, kompozytor, dyrygent, organizator orkiestry kameralnej w Krakowie, jeden z inicjatorów zorganizowania festiwalu "Vratislavia Cantans".

1989 - Premiera filmu "300 mil do nieba" w reżyserii Macieja Dejczera.

1992 - W Tel Awiwie zmarł Artur Eisenbach, historyk, znawca dziejów ludności żydowskiej w Polsce; dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w latach 1966-1968.

2010 - Zmarł Ryszard Czekała, reżyser i scenarzysta filmów animowanych.

31 października

---------------

1353 - Kapituła warmińska wydała przywilej lokacyjny dla miasta Olsztyna.

1424 - W Krakowie urodził się przyszły król polski i węgierski Władysław III Warneńczyk.

1517 - Według tradycji Marcin Luter przybił na drzwiach kaplicy elektorskiej w Wittenberdze 95 tez przeciwko odpustom; obecnie Święto Reformacji.

1885 - We Lwowie urodził się Karol Radek, pierw. Karol Sobelsohn, działacz rewolucyjny, publicysta, członek Kominternu oraz polskiego, niemieckiego i rosyjskiego ruchu komunistycznego; aresztowany w 1937 r., oskarżony o zbrodnie sabotażu i dywersji, skazany na 10 lat łagru; zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1939 r.

1888 - W Trębkach niedaleko Gostynina urodził się Andrzej Małkowski, propagator skautingu, jeden z twórców harcerstwa w Polsce; żołnierz Legionów Polskich i Armii Polskiej we Francji.

1901 - W Teatrze Miejskim w Krakowie odbyła się prapremiera dramatu "Dziady" Adama Mickiewicza; spektakl wyreżyserował Stanisław Wyspiański.

1908 - W Londynie zakończyły się IV Letnie Igrzyska Olimpijskie. W barwach USA wystąpił Jerzy Gajdzik, zdobywając brązowy medal w skokach do wody.

1911 - Urodził się Włodzimierz Sedlak, ksiądz, antropolog, pedagog, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; twórca polskiej szkoły bioelektroniki.

1918 - Polska Komisja Likwidacyjna przejęła władzę w Krakowie.

1918 - W Krakowie i we Lwowie grupa dziennikarzy przejęła oddziały Wiedeńskiego Biura Korespondencyjnego (agencji austriackiej), tworząc zalążek Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT).

1918 - Początek walk ukraińsko-polskich we Lwowie; w obronie miasta bohaterską kartę zapisała ochotnicza młodzież gimnazjalna - "Orlęta Lwowskie".

1929 - Marszałek Sejmu Ignacy Daszyński, broniąc zasad demokracji parlamentarnej, stanowczo odmówił otwarcia sesji sejmowej w obecności ponad stu uzbrojonych oficerów towarzyszących marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu.

1930 - W Warszawie urodził się Zdzisław Najder, historyk literatury, znawca twórczości Josepha Conrada; w latach 1982-1987 dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

1930 - Premiera filmu "Na Sybir" w reżyserii Henryka Szaro.

1936 - W Bystrej koło Cieszyna zmarł Ignacy Daszyński, działacz socjalistyczny, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska, następnie jeden z przywódców PPS; premier Tymczasowego Rządu powołanego w Lublinie w listopadzie 1918 r.; wicemarszałek i marszałek Sejmu w okresie II RP.

1938 - W Lublinie urodził się Bohdan Łazuka, aktor, piosenkarz, związany m.in. z warszawskimi teatrami Syrena i Komedia; wystąpił w filmach "Kochajmy syrenki", "Małżeństwo z rozsądku", "Przygoda z piosenką" oraz "Nie lubię poniedziałku".

1939 - Zwracając się do delegatów V Nadzwyczajnej Sesji Rady Najwyższej ZSRS Wiaczesław Mołotow użył odnośnie Polski sformułowania o "poczwarnym bękarcie Traktatu Wersalskiego, który żył kosztem niepolskich narodowości".

1940 - Bitwa o Anglię: W ciągu trzech miesięcy walk lotniczych nad Wielką Brytanią i kanałem La Manche lotnictwo niemieckie straciło 1733 samoloty i ponad 2,5 tys. lotników; RAF stracił 1087 samolotów oraz 544 pilotów; w Bitwie wzięło udział 144 polskich pilotów, walczących w polskich dywizjonach myśliwskich i bombowych oraz w jednostkach brytyjskich - 29 z nich poległo w czasie walk; polscy lotnicy zestrzelili 170 samolotów przeciwnika.

1945 - W Krakowie zmarł Wincenty Witos, przywódca ruchu ludowego, lider PSL "Piast", trzykrotny premier II RP, jeden z przywódców Centrolewu, więzień brzeski; po wybuchu II wojny światowej aresztowany przez Niemców, odmówił współpracy z władzami okupacyjnymi.

1945 - Stanisław Mikołajczyk został prezesem Polskiego Stronnictwa Ludowego po śmierci Wincentego Witosa.

1947 - Zmarł Jan Mazurkiewicz, lekarz psychiatra, pionier kierunku psychofizjologicznego w polskiej psychiatrii.

1960 - Premiera filmu "Nikt nie woła" w reżyserii Kazimierza Kutza.

1980 - W szpitalu psychiatrycznym w Górnej Grupie w pow. świeckim wybuchł pożar, w wyniku którego zginęło 55 pacjentów, a 26 zostało ciężko poparzonych.

1982 - Zmarł Karol Musioł, badacz dziejów polskiej kultury muzycznej.

1985 - W Świdniku wyprodukowano ostatni motocykl WSK.

1988 - Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów podjął decyzję o likwidacji Stoczni Gdańskiej.

1995 - Zmarł Mirosław Szonert, aktor, reżyser teatralny, przez kilkadziesiąt lat związany ze sceną Teatru Powszechnego w Łodzi.

1997 - W Warszawie zmarł Tadeusz Janczar, aktor; w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów, żołnierz AK, a następnie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki; znany z filmów "Piątka z ulicy Barskiej", "Pokolenie", "Kanał", "Pożegnania" oraz serialu "Dom".

1997 - Zaprzysiężony został rząd Jerzego Buzka.

2005 - Prezydent Aleksander Kwaśniewski powołał rząd Kazimierza Marcinkiewicza. (PAP)

en / skp /