Projekt ustawy zgłosiła grupa senatorów reprezentowanych przez wicemarszałek Senatu Gabrielę Morawską-Stanecką (Lewica). Projektowana ustawa zmienia ustawę z dnia 30 czerwca 2005 r. o kinematografii. Senatorski projekt proponuje wprowadzenie regulacji prawnej obligującej podmiot prowadzący dystrybucję filmu na polskim rynku do udostępniania, za pośrednictwem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, organizacjom pozarządowym zajmującym się problematyką dostępności kina, materiałów umożliwiających stworzenie audiodeskrypcji i audio napisów przed rozpoczęciem dystrybucji filmu.

Jak wyjaśniono, zaproponowane wprowadzenie regulacji (poprzez dodanie w ustawie o kinematografii nowego art. 30a) nakłada na podmiot prowadzący dystrybucję filmu, który w pierwszym tygodniu dystrybucji na polskim rynku ma być pokazywany w co najmniej 10 kinach, obowiązek przekazania Polskiemu Instytutowi Sztuki Filmowej kopii filmu na nośniku elektronicznym i listy dialogowej filmu w języku polskim albo plików audio zawierających audiodeskrypcję i napisy do filmu w wersji audio. Materiały te będą przekazywane odpowiednio nie później niż 21 dni albo 48 godzin przed pierwszym dniem dystrybucji filmu w kinach. Następnie Polski Instytut Sztuki Filmowej będzie niezwłocznie i nieodpłatnie przekazywał otrzymane materiały organizacjom pozarządowym prowadzącym działania na rzecz udostępniania filmów osobom niepełnosprawnym z powodu dysfunkcji narządu wzroku w celu realizacji audiodeskrypcji filmu.

W uzasadnieniu projektu przypomniano, że od 2016 r. Polski Instytut Sztuki Filmowej wprowadził do konkursów obowiązek wykonania audiodeskrypcji przez producentów filmów fabularnych oraz pełnometrażowych filmów animowanych. W 2017 r. wymóg ten został dodatkowo rozszerzony na filmy dokumentalne. Polscy producenci tworzą audiodeskrypcję i jest ona dostępna dla podmiotów, które chcą dystrybuować filmy w nią zaopatrzone w kinach. Z kolei realizacja audiodeskrypcji do filmów zagranicznych jest utrudniona z powodu trudności w otrzymywaniu odpowiednich materiałów od ich dystrybutorów.

W czasie posiedzenia Morawska-Stanecka przypomniała, że „kwestia zwiększenia udziału osób z niepełnosprawnościami w życiu kulturalnym jest zapisana w wielu strategicznych dokumentach, które Polska ratyfikowała”. „Projekt w zasadzie nie powinien budzić żadnym wątpliwości, także tych politycznych” – dodała. Jednocześnie senator zaproponowała, aby skierować projekt do dalszych prac, aby móc zapoznać się z opiniami przedmiotów, które zostały poproszone o wyrażenie stanowiska.Reprezentujący Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu Łukasz Ciołko, wicedyrektor Departamentu Własności Intelektualnej i?Mediów powiedział, że w tym momencie opinia MKDNiS jest negatywna. „Zmiany, które są postulowane w tym projekcie ustawy, można wprowadzić w sposób pozalegislacyjny. Ingerują w stosunki gospodarcze i nakładają obowiązki na podmioty gospodarcze, które nie otrzymują finansowania z budżetu państwa na produkcję czy dystrybucję filmów” - wyjaśnił.

Z kolei Monika Wiszyńska z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich podkreśliła, że „projekt wymaga szerokich konsultacji społecznych, ponieważ podjęte działania nie powinny ograniczać się wyłącznie do audiodeskrypcji, lecz obejmować również napisy oraz tłumaczenia na polski język migowy”.

Monika Piętas-Kurek, zastępca dyrektora Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego ds. Zbiorów i Edukacji, podkreśliła, że dla reprezentującej przez nią instytucji „bardzo istotne jest, aby do dokumentacji związanej z produkcją filmu był dołączony nośnik z audiodeskrypcją, transkrypcją i tłumaczeniem na język migowy”.

W trakcie dyskusji uwagę na to, że Polski Instytut Sztuki Filmowej nie jest instytucją powołaną do prowadzenia archiwum i gromadzenia kopii filmowych zwrócił dyrektor tej instytucji Radosław Śmigulski. „Takim podmiotem jest Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny. PISM do prowadzenia takiej działalności nie ma możliwości lokalowych ani kadry pracowniczej” – zastrzegł.

W odpowiedzi na zastrzeżenie Śmigulskiego, senator Morawska-Stanecka zgłosiła autopoprawkę. Jak wyjaśniła, w miejsce Instytut należałoby wpisać „państwową instytucję kultury wyspecjalizowaną w zakresie ochrony narodowego dziedzictwa kulturalnego w dziedzinie kinematografii”.

Senator Jerzy Czerwiński (PiS) zastanawiał się, czy zmiany nie wymaga wyłącznie brzmienie art. 30, który jest już w ustawie. „Czy uzupełnienie tego artykułu nie załatwiałoby sprawy? Być może wywarzamy drzwi, które są już otwarte” – mówił.

Główny legislator w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu Danuta Drypa powiedziała, że „ten projekt jest próbą odpowiedzi na zapotrzebowanie osób z niepoprawnością narządu wzorku. Może nie jest to koncepcja dokonała, ale otwiera pole, aby osobom z tego typu niepełnosprawnościami pomóc”.

Senator Jerzy Fedorowicz (KO) zwracał uwagę na kwestie techniczne. „Z jakiego powodu nie udało się wprowadzić takiego rozwiązania wcześniej? Z takiego, że należy rozwiązać kwestie techniczne. Czy jeżeli film oglądają ludzie z pełnosprawnością, to czy równocześnie mogą oglądać film w systemie audiodeskrypcji osoby z niepełnosprawnościami? Takie pytania będą też stawiać właściciele kin” – zauważył.

Elżbieta Oleksiak, sekretarz generalny Polskiego Związku Niewidomych, odniosła się do wątpliwości wokół kwestii technicznych. „Wiemy, w co powinny być wyposażone kina, aby film mogły oglądać jednocześnie osoby pełnosprawne i niepełnosprawne” - wyjaśniła. Jako przykład rozwiązania wskazała aplikację AudioMovie. Także senator Morawska-Stanecka wskazała, że „za pomocną nowych technologii można sprawić, że każda osoba posiadająca telefon komórkowy i słuchawki mogła by odtwarzać audiodeskrypcję z własnego telefonu”. „Nie przeszkadzałoby to innym osobom, a sale kinowe nie musiałby być wyposażane w dodatkowe urządzenia” – dodała.

Senator Barbara Zdrojewska (KO) podkreśliła, że oprócz tego, że proponowane rozwiązanie jest ważne i słuszne, należy także zwrócić uwagę na inne aspekty. Wskazała m.in. na to, kto będzie odpowiedzialny za finansowanie. „Należy zwrócić także uwagę na kwestię technologii, które się zmieniają w każdej chwili. Trzeba stworzyć projekt, aby pasował do zmieniającej się rzeczywistości” - podkreśliła. Senator wskazała również na kwestię praw autorskich. „Tu też potrzebujemy dokładnej ekspertyzy” – mówiła.

Senatorowie jednogłośnie podjęli decyzję o przerwaniu prac i skierowaniu projektu ustawy o zmianie ustawy o kinematografii do dalszych konsultacji. (PAP)

autorka: Anna Kruszyńska

akr/ dki/