Jak wyjaśniła Komisja Światowego Dziedzictwa, wpis na listę odzwierciedla rolę, jaką ten region odegrał "w zadaszeniu XIX-wiecznego świata". Wskazano także na monumentalne zmiany krajobrazu w efekcie stuleci wydobycia.

Łupki zaczęto wydobywać w kamieniołomach i kopalniach na terenie obecnego hrabstwa Gwynedd ponad 1800 lat temu - były m.in. używane do budowy części rzymskiego fortu Segontium w Caernarfon oraz zamku Edwarda I w Conwy - ale dopiero w czasach rewolucji przemysłowej, gdy popyt na nie wzrósł, północno-zachodnia Walia stała się światowym liderem w ich wydobyciu.

Do lat 90. XIX w. walijskie kopalnie łupków zatrudniały ok. 17 tys. pracowników i wytwarzały prawie 500 tys. ton łupków rocznie, co stanowiło około jednej trzeciej wszystkich łupków dachowych używanych na świecie pod koniec XIX wieku. Przemysł ten miał ogromny wpływ na światową architekturę - walijskie łupki użyto w wielu budynkach, tarasach i pałacach na całym świecie, w tym w Westminster Hall w londyńskim budynku parlamentu, w Royal Exhibition Building w Melbourne w Australii czy w ratuszu w Kopenhadze. W 1830 r. połowa budynków w Nowym Jorku miała dachy wykonane z łupków walijskich.

Jednak w XX w., wskutek obu wojen światowych, Wielkiego Kryzysu i konkurencji ze strony płytek ceramicznych, popyt na łupki zaczął spadać drastycznie i obecnie ich wydobycie w Gwynedd odbywa się na bardzo ograniczoną skalę.

"Dzisiejsze ogłoszenie jest wyrazem uznania dla znaczącego wkładu, jaki ta część północnej Walii wniosła w dziedzictwo kulturowe i przemysłowe nie tylko Walii, ale i całego świata. Walijskie łupki można znaleźć na całym świecie. Wydobycie i eksploatacja łupków pozostawiła w Gwynedd wyjątkowe dziedzictwo, z którego tamtejsze społeczności słusznie są dumne" - oświadczył szef walijskiego rządu Mark Drakeford.

Wpisanie krajobrazu Gwynedd na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO nastąpiło w tydzień po tym, jak skreślony z niej został Liverpool. Komisja Światowego Dziedzictwa podjęła taką decyzję - dopiero trzeci raz w historii - z powodu nowych inwestycji na nabrzeżu i w dokach, które jak wskazano, w nieodwracalny sposób zmieniły unikatowy charakter tego miejsca.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)

bjn/ tebe/