Prokuratura Europejska (EPPO - European Public Prosecutor’s Office) ma prowadzić sprawy przestępstw związanych z nadużyciami finansowymi, korupcją, praniem brudnych pieniędzy i poważnymi transgranicznymi oszustwami na podatku VAT na kwotę powyżej 10 mln euro.

Do tej pory do EPPO przystąpiły 22 kraje UE. Pięć pozostałych - Szwecja, Węgry, Polska, Irlandia i Dania - może dołączyć w dowolnym momencie.

Prokuratura Europejska będzie działać w pełnej niezależności od Komisji Europejskiej, innych instytucji i organów UE, a także państw członkowskich. Będzie współpracować z innymi organami i agencjami UE, takimi jak OLAF, Eurojust i Europol, a także z organami państw członkowskich, które nie przystąpiły do tego programu. Oczekuje się, że będzie badać około 3000 przypadków przestępstw rocznie.

Centrala Prokuratury Europejskiej znajduje się w Luksemburgu, wraz z biurem jej szefowej oraz kolegium prokuratorów ze wszystkich krajów uczestniczących. Będzie kierować codziennymi dochodzeniami kryminalnymi, prowadzonymi przez delegowanych prokuratorów z uczestniczących państw unijnych.

Każdego roku wskutek transgranicznych oszustw finansowych państwa członkowskie tracą co najmniej 50 mld EUR z tytułu dochodów z VAT. Z ich doniesień wynika również, że w 2015 r. niezgodnie z przeznaczeniem wykorzystano ok. 638 mln EUR unijnych funduszy strukturalnych.

Dotychczas jedynie organy krajowe mogły prowadzić dochodzenia w sprawie tego rodzaju przestępstw. Jednak jurysdykcja tych organów nie sięga poza granice krajowe, co oznacza, że krajowi prokuratorzy mają ograniczone możliwości zwalczania poważnych transgranicznych przestępstw finansowych.

Z kolei istniejące organy unijne, np. Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) czy Europejska Jednostka Współpracy Sądowej (Eurojust), nie mają uprawnień do wszczynania dochodzeń karnych czy ścigania przestępstw w państwach członkowskich. Prokuratura Europejska pomoże przezwyciężyć te braki i ukrócić przestępstwa mające wpływ na interesy finansowe UE.

Prokuratura Europejska to urząd o strukturze dwupoziomowej. Pion strategiczny tworzą: Europejski Prokurator Generalny odpowiedzialny za zarządzanie EPPO i organizowanie jej prac oraz kolegium prokuratorów odpowiedzialne za podejmowanie decyzji w kwestiach strategicznych.

Pion operacyjny tworzą: delegowani prokuratorzy europejscy odpowiedzialni za prowadzenie postępowań przygotowawczych i ściganie oraz stałe izby, które monitorują postępowania przygotowawcze i nadają im kierunek oraz podejmują decyzje operacyjne.

Komisja Europejska przedstawiła projekt dotyczący ustanowienia Prokuratury Europejskiej jeszcze w 2013 r. Do jego przyjęcia niezbędne były jednomyślna zgoda Rady i aprobata Parlamentu Europejskiego.

Po trzech latach negocjacji okazało się, że Rada nie jest w stanie osiągnąć jednomyślności w sprawie projektu. W tej sytuacji zgodnie z traktatami grupa co najmniej dziewięciu państw członkowskich może podjąć wzmocnioną współpracę. Tak się stało w kwietniu 2017 r.

Z Brukseli Łukasz Osiński (PAP)

luo/ akl/