Jak przekazał PAP zespół prasowy SN, niejawne posiedzenie poszerzonego składu siedmiorga sędziów Izby Cywilnej SN w tej sprawie wyznaczone zostało 9 marca przed południem.

Ostatnio sprawa gostynińskiego ośrodka stała się głośna, gdyż w styczniu i lutym br. kierownictwo KOZZD miało odmówić przyjęcia dwóch osób mogących stwarzać zagrożenie. Prokuratura Rejonowa w Gostyninie prowadzi w związku z tym śledztwo w sprawie podejrzenia niedopełnienia obowiązków przez kierownictwo ośrodka. W obu przypadkach - jak informowała prokuratura - chodziło nie o ostateczne orzeczenia, lecz właśnie postanowienia sądu wydane "tytułem zabezpieczenia na czas trwania postępowań".

"Aktualnie, po siedmiu latach funkcjonowania ośrodka, przebywa w nim już 91 osób, mimo że przepisy przewidują tylko 60 miejsc" - wskazywał natomiast niedawno Rzecznik Praw Obywatelskich. Jak zaznaczał, odmowa przyjęcia pacjenta miała być spowodowana właśnie brakiem miejsc w ośrodku oraz w trosce "o bezpieczeństwo pacjentów i osób tam pracujących".

RPO Adam Bodnar jeszcze w grudniu 2019 r. skierował do SN pytanie prawne w sprawie umieszczania osób w ośrodku w ramach "zabezpieczeń". "Konstytucja pozwala bowiem na pozbawienie wolności człowieka tylko na podstawie ustawy, a nie może być nią przepis o cywilnym zabezpieczeniu" - podkreśla Rzecznik.

Rozpatrywanie pytania RPO jest powrotem SN do prawnego problemu dopuszczalności tymczasowego umieszczania groźnego przestępcy - po odbyciu przez niego kary - w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie (KOZZD) w ramach zabezpieczenia, do prawomocnej decyzji w sprawie skierowania go do tego ośrodka.

Już przed ponad dwoma laty - w styczniu 2019 r. - w uchwale będącej odpowiedzią na pytanie krakowskiego sądu apelacyjnego trzech sędziów SN orzekło, że stosowanie przepisów o cywilnym zabezpieczeniu w takich sytuacjach jest niedopuszczalne.

Tamta uchwała nie miała jednak charakteru wiążącego, a od 2019 r. kilka sądów zaprezentowało stanowisko odmienne i udzieliło zabezpieczenia polegającego na umieszczeniu osób w KOZZD. Jak wskazywały te sądy, konstytucyjna gwarancja prawa do wolności nie jest wartością bezwzględną i nadrzędną nad innymi dobrami - konstytucja gwarantuje bowiem również innym obywatelom prawo do ochrony życia i zdrowia przed osobami mogącymi być sprawcami przestępstw.

W pytaniu chodzi o stosowanie w praktyce ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób.

Ustawa umożliwia na mocy decyzji sądu cywilnego zastosowanie - na wniosek dyrektora zakładu karnego - wobec takiej osoby, już po odbyciu przez nią kary więzienia, nadzoru prewencyjnego lub leczenia w KOZZD, który działa od 2014 r. Postępowanie sądów obu instancji w sprawach o umieszczenie w specjalnym ośrodku zajmuje jednak pewien czas. Problematyczne staje się więc uregulowanie statusu osoby, wobec której toczy się postępowanie, od zakończenia przez nią odbywania kary więzienia do prawomocnej decyzji ws. umieszczenia w ośrodku w Gostyninie.

Ponieważ ustawa odsyła do Kodeksu postępowania cywilnego, zdarza się, że sądy w takich przypadkach stosują instytucję "zabezpieczenia" i umieszczają osobę w ośrodku do rozstrzygnięcia sprawy "głównej".

Trzech sędziów SN dwa lata temu przyznało, że rozumie, iż czasami izolacja takiej osoby jeszcze przed ostatecznym orzeczeniem w sprawie umieszczenia w specjalnym ośrodku może być konieczna. "Ale nie ma innego wyjścia, ustawodawca musi istniejącą lukę jak najprędzej wypełnić jasnymi, precyzyjnymi przepisami, niebudzącymi żadnych wątpliwości" - mówił wtedy w uzasadnieniu sędzia SN Jacek Gudowski. Obecnie - jak wywodził - pozbawienie wolności następuje na podstawie zapisów K.p.c. "na dodatek stosowanych w drodze potrójnego, a być może nawet - zależy jaką metodę liczenia przyjmiemy - poczwórnego odesłania".

"Dotychczas nie podjęto jednak inicjatywy legislacyjnej, aby kompleksowo znowelizować ustawę" - zwracał zaś uwagę Bodnar w styczniu br.

Jak natomiast pisała w tym tygodniu Ewa Dawidziuk z Biura RPO, "kończą się już jakiekolwiek możliwości tego i tak absolutnie przeludnionego ośrodka". "Nieprzyjęcie przez dyrektora KOZZD kolejnego pacjenta, to swego rodzaju +krzyk rozpaczy+ wobec niereagowania na niezbędne zmiany legislacyjne, rosnące problemy lokalowe i trudności w pracy personelu terapeutycznego. A innych ośrodków nie mamy" - zaznaczała.

W gostynińskim KOZZD od 1 do 9 lutego trwał protest głodowy części pacjentów. Według dyrekcji placówki, przystąpiły do niego 32 osoby z 91 tam przebywających. Powodem protestu, który ostatecznie został zawieszony, były m.in. warunki lokalowe i znaczne, według pacjentów, przeludnienie ośrodka.

Na początku lutego br. Ministerstwo Zdrowia zapewniło, że podejmuje działania "na rzecz rozpoczęcia budowy" nowej siedziby gostynińskiego ośrodka. Resort podkreślił wówczas, że środki finansowe na ten cel na 2021 r. zostały zabezpieczone w budżecie państwa. W informacji zaznaczono, że "ponadto, we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, podjęte zostały również prace mające na celu podniesienie niektórych aspektów pobytu w placówce, obecnie ujętych w regulaminie organizacyjno-porządkowym ośrodka, do rangi ustawowej". (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ jann/