I Kongres Polaków w Niemczech odbył się 6 marca 1938 w Theater des Volkes w Berlinie, a poprzedziły ją msze święte w intencji Związku Polaków w Niemczech, które równocześnie odprawiono w kilkunastu berlińskich kościołach. W kongresie wzięło bowiem udział około 5 tysięcy uczestników, koszty uczestnictwa każdy pokrywał sam.
Na kongres nie bez problemów z odwołanymi nagle pociągami przybyli Polacy mieszkający na Śląsku Opolskim, w powiecie Babimojskim, na Kaszubach, Warmii, w Ziemi Malborskiej, z Mazur, z Ziem Połabskich, z Westfalii i Nadrenii. Spotkanie stało się wielką manifestacją narodową Polaków w hitlerowskich Niemczech. Mniejszość polska w Niemczech liczyła wówczas około 1,5 mln obywateli.
Najgłośniejszym echem odbiło się uchwalenie przez Kongres Pięciu Prawd Polaka, które stały się podstawą ideowej działalności Związku Polaków w Niemczech.
Prawdy te brzmiały następująco: Jesteśmy Polakami; Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci; Polak Polakowi Bratem! Co dzień Polak Narodowi służy; Polska Matką naszą – nie wolno mówić o Matce źle! Jak widać ówczesne postulaty polskich patriotów nie straciły do dziś nic ze swojej aktualności.
Na mocy umowy między Polskim Radiem a rozgłośnią Deutschlandsender kongres miał być nagrany i przekazany polskiej rozgłośni, jednak pracownicy niemieckiego radia przyjechali do teatru dopiero w połowie trwania imprezy.
Tymczasem dwaj pracownicy Związku: technik Antoni Brzozowski i redaktor Edmund Osmańczyk potajemnie nagrali wystąpienia kongresowe na taśmie magnetofonowej i w berlińskim studiu szwedzkiej firmy Mix & Goenes zmontowali półgodzinną audycję dla polskiego radia oraz 60-minutowy zapis na album płytowy.
Już tydzień później Związek Polaków w Niemczech rozprowadził 500 pięciopłytowych albumów z nagraniami kongresu. Publikacja ta była szczególnie uparcie ścigana podczas II wojny światowej przez Gestapo. Do 1945 roku przetrwały tylko dwa komplety tych nagrań.
