W 1938 roku rodzina Dubčeków wróciła jednak do kraju, a Alexander szybko stał się członkiem nielegalnej Komunistycznej Partii Słowacji. Uczestniczył również w powstaniu słowackim w 1944 roku, w czasie którego zginął jego brat. W 1955 roku został oddelegowany na studia do Moskwy, gdzie zgłębiał razem z Michaiłem Gorbaczowem nauki polityczne. W 1963 roku został I sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Słowacji.

Wyniesiony w styczniu 1968 roku prądem odwilży i dojrzewającego buntu społecznego na stanowisko I sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji, stał się obiektem nadziei wielu Czechów i Słowaków. W swoim pierwszym oficjalnym wystąpieniu jako lider partii 16 marca 1968 roku obiecywał, że da głos tym, którzy go nie mieli, że skoryguje popełnione przez partię błędy.

– Naprawienie krzywd, niesprawiedliwości, rehabilitacja niewinnie skazanych – tak prof. Jerzy Robert Nowak określił kiedyś program Dubčeka po dojściu do władzy. Wskazał tez jednak, że niemniej istotne stało się odsuwanie starego, skorumpowanego aparatu.

– Kreml nie przyjął zmian wprowadzanych przez Alexandra Dubčeka z entuzjazmem. Z niepokojem na poczynania przywódcy Czechosłowaków patrzył zresztą cały blok wschodni. Czechosłowacja była o tyle ważna strategicznie, że stanowiła obszar graniczny, sąsiadujący z RFN.

Dubček spotkał się z Breżniewem 29 i 30 stycznia w Moskwie oraz w dniach 21-23 lutego w Pradze. Początkowo strona radziecka była względnie zadowolona z jego postawy, z czasem jednak zaniepokojenie wzrastało.

23 marca w Dreźnie doszło do spotkania na najwyższym szczeblu kierownictwa partii i rządów państw socjalistycznych. Wzięli w nim udział: Leonid Breżniew i premier Aleksiej Kosygin (ZSRR), Dubček, Oldřich Černík i Vasil Biľak (Czechosłowacja), Władysław Gomułka, Józef Cyrankiewicz, Edward Gierek (Polska), János Kádár (Węgry), Walter Ulbricht (NRD) i Todor Żiwkow (Bułgaria). Podczas rozmów skrytykowano sytuację w Czechosłowacji.

Przełomowe okazało się spotkanie w Warszawie 14-15 lipca. Breżniew stwierdził po nim, że KPZR, rząd i naród radziecki są całkowicie gotowe, aby udzielić Czechosłowacji niezbędnej pomocy. Ustalono, że ową niezbędną pomocą może być nawet interwencja zbrojna wojsk „piątki”.

W kolejnych miesiącach podejmowano kolejne rozmowy, ale nadzieja w krytykach ekipy Dubčeka słabła, rozpoczynały się za to militarne przygotowania do inwazji.

Wedle niektórych źródeł plan inwazji na Czechosłowację istniał w siedzibie Rady Najwyższej ZSRR już w czerwcu 1968 roku. A są i tacy, którzy twierdzą, że plan inwazji powstał jeszcze wcześniej, a jego głównym założeniem było przeniesienie sowieckiego arsenału nuklearnego na zachodnią granicę bloku komunistycznego. I że bez względu na to co Aleksander Dubček by uczynił los jego i całej Praskiej Wiosny zmroziła kolejna fala zimnej wojny.

Tajemnica okrywa natomiast do dziś okoliczności śmierci Dubčeka. Otóż zginął w wypadku samochodowym w 1992 roku. Według popularnej teorii jego kierowcą był pracownik bezpieki, a sam Dubček wiózł wówczas akta tajnych agentów sowieckich z 1968 roku. Komisja parlamentarna powołana na Słowacji kilkanaście lat temu orzekła jednak, że powodem wypadku była nadmierna prędkość.

Ocena Alexandra Dubčeka nie jest jednoznaczna, ale dla Czechów i Słowaków zawsze będzie on symbolem reform i Praskiej Wiosny.