W niedzielę minęło 80 lat od rozpoczęcia operacji "Ostra Brama", czyli podjętej przez Armię Krajową próby wyzwolenia Wilna spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do miasta Armii Czerwonej. W związku z rocznicą Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wraz z Instytutem Pamięci Narodowej, Ambasadą Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie oraz Związkiem Polaków na Litwie organizuje w dniach 6-8 lipca obchody rocznicowe w Wilnie, Skorbucianach i Boguszach.

W poniedziałek na cmentarzu w Kalwarii Wileńskiej odbyła się ceremonia odsłonięcia odrestaurowanego pomnika nagrobnego żołnierza AK kpr. Michała Półtoraka ps. Grot.

Michał Półtorak (1916–1985) był żołnierzem 4 Wileńskiej Brygady AK "Narocz", członkiem Organizacji Wojskowej "Wilki" ZWZ-AK, kawalerem orderu Virtuti Militari, który strzegł pamięci poległych pod Krawczunami-Nowosiołkami towarzyszy broni.

Podczas ceremonii poinformowano, że grób Półtoraka został wpisany do "Ewidencji grobów weteranów walk o Wolność i Niepodległość Polski" prowadzonej przez prezesa Instytutu Pamięci Narodowej pod numerem 7368 i odrestaurowany staraniem Biura Upamiętniania, Walk i Męczeństwa IPN. Rodzina oznaczyła mogiłę tabliczką "grób weterana walk o Wolność i Niepodległość Polski".

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele rodziny Michała Półtoraka, m.in. Maria Półtorak, z synem Bartoszem i synową Anetą, jego kuzyni i przyjaciele, konsul RP w Republice Litewskiej Irmina Szmalec, wiceprezes NIK Jacek Kozłowski, dyrektor oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku dr Marek Jedynak, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell, wiceprzewodniczący Związku Polaków na Litwie Edward Trusewicz, weterani walk o niepodległość RP – żołnierze Armii Krajowej, działacze opozycji antykomunistycznej, przedstawiciele organizacji kultywujących polskie związki z ziemią wileńską, Sybiracy, dzieci tułacze, harcerze, duchowieństwo, Polacy mieszkający na Wileńszczyźnie.

Dr Marek Jedynak, dyrektor oddziału IPN w Białymstoku, który na uroczystości reprezetował prezesa IPN-u dr Karola Nawrockiego przypomniał, że Półtorak, przeżył bitwę pod Krawczunami i przez cały sowiecki okres okupacji Wileńszczyzny, dbał o pamięć o swoich poległych towarzyszach broni".

"Dzisiaj państwo polskie spłaca swój dług podejmując w opiekę grób kaprala Michała Półtoraka, przejmując pałeczkę w sztafecie pokoleń. Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN ma swoje motto - +powracamy po swoich+. W tym momencie, będąc na Kalwarii Wileńskiej, nie można zapominać o wszystkich, którzy zginęli pod Krawczunami, zostali pochowani niedaleko, w lesie przy drodze krzyżowej. Tego grobu tam dzisiaj nie ma. (...) Pracownicy IPN-u w roku 2023 i 2024 podjęli prace poszukiwawcze i ekshumacyjne. Łącznie udało się odnaleźć co najmniej 24 ciała" - powiedział dr Jedynak.

Zapowiedział, że "w przyszłym roku prace ekshumacyjne powinny się dokończyć - szczątki żołnierzy spod Krawczun spoczną razem w jednej mogile, pochowane z wojskowymi honorami, z powrotem w lesie w Kalwarii Wileńskiej, tam, gdzie jest ich miejsce".

W imieniu rodziny głos zabrała Maria Półtorak, która podziękował za zorganizowanie i możliwość uczestnictwa w - jak mówiła - "wielkiej uroczystości, chyba największej w ich rodzinie". Dziękowała za zaangażowanie w utrwalenie pamięci o kpr. Półtoraku.

Zwieńczeniem uroczystości było złożenie kwiatów w kwaterze poległych żołnierzy Armii Krajowej na cmentarzu w Kolonii Wileńskiej, gdzie spoczywają żołnierze AK z oddziałów wchodzących w skład I Zgrupowania oraz części oddziałów III Zgrupowania – głównie III Wileńskiej Brygady AK, ale również VIII Brygady Wileńskiej AK, a także I, III i V Batalionu 77 pp AK z Nowogródczyzny oraz Oddziału Rozpoznawczego Komendy Okręgu "Groma". W kwaterze spoczywa kilkudziesięciu żołnierzy wileńskiej i nowogródzkiej Armii Krajowej poległych w operacji "Ostra Brama".

Rozpoczęta przez oddziały Armii Krajowej, w ramach akcji "Burza", operacja "Ostra Brama" miała na celu oswobodzenie Wilna z rąk okupanta niemieckiego. Plan operacji został opracowany w sztabie Okręgu Wilno AK w marcu 1944 r. i zakładał samodzielne zdobycie miasta przez połączone siły Wileńskiego i Nowogrodzkiego Okręgu Armii Krajowej.

Do 13 lipca Polacy i Rosjanie oswobodzili miasto z rąk Niemców. Tego dnia żołnierze AK o świcie wywiesili na Górze Zamkowej biało-czerwoną flagę, jednak po kilku godzinach żołnierze sowieccy zastąpili ją czerwonym sztandarem. Była to zapowiedź prawdziwego stosunku Sowietów do Polaków i przyszłych represji. (PAP)

Z Wilna Katarzyna Krzykowska

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ dki/