24 czerwca

----------

972 - Pod Cedynią wojska Mieszka I i jego brata Czcibora pokonały oddziały niemieckie margrabiego Hodona.

1390 - W Kętach urodził się Jan Kanty, teolog, filozof, profesor Akademii Krakowskiej; kanonizowany w 1767 r.

1621 - W Raciborsku w okolicach Krakowa urodził się Jan Andrzej Morsztyn, poeta epoki baroku; podskarbi wielki koronny (1668-1683), przywódca stronnictwa profrancuskiego; w opozycji wobec króla Jana III Sobieskiego; oskarżony o zdradę stanu wyemigrował do Francji.

1768 - W Wersalu zmarła Maria Leszczyńska, córka króla Stanisława Leszczyńskiego i Katarzyny Opalińskiej; królowa Francji (1725-1768) - żona Ludwika XV.

1838 - W Krakowie urodził się Jan Matejko, najwybitniejszy przedstawiciel polskiego malarstwa historycznego w XIX w.; autor m.in. obrazów "Bitwa pod Grunwaldem", "Kazanie Skargi", "Hołd pruski", "Sobieski pod Wiedniem", "Reytan na sejmie warszawskim 1773 roku", "Unia lubelska", "Stańczyk", "Batory pod Pskowem", "Konstytucja 3 Maja", "Kościuszko pod Racławicami", a także cyklu "Poczet królów i książąt polskich".

1860 - W Olszanie koło Korsunia urodził się Jan Stanisławski, malarz, reprezentant polskiego modernizmu.

1866 - W Kraju Zabajkalskim na Syberii wybuchło powstanie polskich zesłańców, którzy trafili tam po powstaniu styczniowym.

1900 - W Bezwodnem koło Wołkowyska urodził się Rafał Lemkin, polski prawnik pochodzenia żydowskiego, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie; twórca pojęcia "ludobójstwa"; jego prace z zakresu prawa karnego i międzynarodowego stały się m.in. podstawą aktu oskarżenia przeciwko nazistom w procesie norymberskim; opracował Konwencję w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa przyjętą w 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ; wykładał prawo na Uniwersytecie Yale; autor książki "Rządy państw Osi w okupowanej Europie".

1902 - W Tomaszowie Mazowieckim urodziła się Lidia Ciołkosz, z domu Cahn, historyczka, działaczka socjalistyczna, od 1979 r. przewodnicząca PPS na Obczyźnie.

1905 - W Pernitz w Austrii zmarł Kazimierz Kelles-Krauz, działacz PPS, teoretyk socjalizmu niepodległościowego.

1916 - W Rogaczewie urodziła się Lidia Wysocka, aktorka, piosenkarka, reżyserka, założycielka kabaretu literacko-artystycznego "Wagabunda".

1926 - Papież Pius XI mianował Augusta Hlonda arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem Polski.

1936 - W Łodzi urodził się Andrzej Kostenko, operator filmowy, reżyser.

1937 - W Łodzi urodził się Erazm Ciołek, fotografik, fotoreporter, autor zdjęć dokumentujących wydarzenia związane z powstaniem "Solidarności", stanem wojennym i pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski.

1941 – Wojna niemiecko-sowiecka: siły niemieckie zajęły Przemyśl i Wilno. W więzieniach na okupowanych przez Sowietów Kresach II RP NKWD: rozpoczęły ewakuację więzień oraz mordowanie części więźniów.

1942 - We Lwowie oddziały SS zamordowały 6-8 tys. Żydów mieszkających poza terenem getta.

1943 - Niemcy rozpoczęli drugą fazę masowych wysiedleń ludności polskiej z terenów Zamojszczyzny; w ciągu kilku miesięcy 1942 i 1943 r. z około 300 wsi wypędzili ponad 100 tys. mieszkańców, w tym ok. 30 tys. dzieci, częściowo przeznaczonych do germanizacji.

1943 - W ruinach warszawskiego getta Niemcy zamordowali około 220 więźniów Pawiaka.

1946 - We wsi Piotrówek na Mazowszu w wyniku obławy oddziałów m.in. KBW i UB zginął legendarny dowódca oddziałów partyzanckich Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" na Lubelszczyźnie mjr Marian Bernaciak ps. "Orlik".

1950 - W Bogatyni urodził się Ryszard Pawłowski, taternik, alpinista, himalaista; zdobywca dziesięciu ośmiotysięczników, jako jedyny Polak pięciokrotnie stanął na szczycie Mount Everestu.

1963 - W Paczkowie na Opolszczyźnie urodził się Paweł Kukiz, muzyk, wokalista, autor tekstów, lider zespołu Piersi; w maju 2015 r. wystartował w wyborach na prezydenta RP, zajmując w nich trzecie miejsce - uzyskał 20,8 proc. głosów; po jesiennych wyborach parlamentarnych w 2015 r. wszedł do Sejmu jako lider ugrupowania Kukiz'15.

1973 - W Warszawie zmarł prof. Stanisław Herbst, badacz dziejów nowożytnych, historyk wojskowości, varsavianista.

1976 - W transmitowanym przez radio i telewizję wystąpieniu sejmowym premier Piotr Jaroszewicz przedstawił informację na temat planowanej podwyżki cen detalicznych, która miała wejść w życie 28 czerwca; ceny mięsa miały wzrosnąć średnio o 69 proc., masła i serów o 50 proc., a cukru o 100 proc.; podwyżka wywołała falę strajków i protestów robotniczych.

1990 - Na Uniwersytecie Warszawskim odbyło się posiedzenie Komitetu Obywatelskiego, podczas którego doszło do ostrego sporu pomiędzy przewodniczącym NSZZ "Solidarność" Lechem Wałęsą i jego zwolennikami a stronnikami premiera Tadeusza Mazowieckiego; w wyniku konfliktu KO opuściła grupa 63 osób, zwolenników Mazowieckiego.

2004 - Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Marka Belki.

2005 - We Lwowie z udziałem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego oraz prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenki uroczyście otwarto odbudowany Cmentarz Obrońców Lwowa (Cmentarz Orląt) zdewastowany w czasach Związku Sowieckiego.

2008 - W Warszawie zmarł Józef Szajna, scenograf, reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru, malarz i grafik; więzień KL Auschwitz, gdzie dwukrotnie trafił do bloku śmierci, i obozu w Buchenwaldzie; doświadczenia obozowe i wojenne obecne są w całej jego twórczości; międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, poświęcony pomordowanym w czasie niemieckiej okupacji artystom krakowskiej ASP.

2010 - We Wrocławiu zmarł Kazimierz Paździor, bokser, złoty medalista olimpijski z Rzymu.

2010 - W Gdyni zmarł Leszek Wiktorowicz, kapitan żeglugi wielkiej, przez 25 lat był komendantem "Daru Młodzieży", żaglowca gdyńskiej Akademii Morskiej.

25 czerwca

----------

1447 - W Krakowie odbyła się koronacja Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski.

1573 - W Poznaniu otwarto szkołę jezuicką, której rektorem został ks. Jakub Wujek. Poznańskie kolegium było jedną z największych i najbardziej prestiżowych uczelni Rzeczypospolitej.

1629 - Pod Trzcianą na Pomorzu Gdańskim wojska hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego odniosły wielkie zwycięstwo nad armią szwedzką dowodzoną przez króla Gustawa II Adolfa.

1903 - W wyborach do Reichstagu na pierwszego polskiego posła z Górnego Śląska został wybrany Wojciech Korfanty.

1911 - We Lwowie powstał Związek Polskiej Piłki Nożnej, którego inicjatorem był Stanisław Kopernicki. Związek tworzyły cztery kluby piłkarskie: Czarni Lwów, Pogoń Lwów, Cracovia i RKS Kraków.

1920 - We Lwowie zmarł Ludwik Rydygier, lekarz, wybitny chirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Lwowskiego, generał WP; autor „Podręcznika chirurgii szczegółowej”.

1923 - W Garwolinie urodził się Stanisław Likiernik, żołnierz Armii Krajowej, Oddziału Dyspozycyjnego "A" Kedywu Okręgu Warszawa, uczestnik Powstania Warszawskiego; był jednym z pierwowzorów postaci Kolumba z powieści Romana Bratnego "Kolumbowie rocznik 20"; autor wspomnień opublikowanych w książce "Made in Poland".

1928 - Dymisja rządu marszałka Józefa Piłsudskiego.

1941 - W Kownie doszło do pogromu ludności żydowskiej.

1943 - Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację tzw. małego getta w Częstochowie.

1944 – Wyrwaniem się z niemieckiego okrążenia Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i partyzantki sowieckiej zakończyła się największa bitwa partyzancka na ziemiach polskich podczas II wojny światowej, stoczona w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej na Lubelszczyźnie.

1945 - W Kozach w powiecie bielskim urodził się Henryk Talar, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpił m.in. w filmach "Umarli rzucają cień", "Prom do Szwecji", "Dzień Wisły", "Bołdyn", "Kim jest ten człowiek", "Stan strachu", "Prymas. Trzy lata z tysiąca" i "Hel", a także w serialu "Polskie drogi".

1946 - W Warszawie powołano Państwowy Instytut Wydawniczy pod dyrekcją Aleksandra Wata.

1952 - Po brutalnym śledztwie Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie skazał gen. Józefa Kuropieskę na karę śmierci; w 1954 r. wyrok w jego sprawie uchylono, a w grudniu 1955 r. wypuszczono go na wolność.

1976 - W wielu zakładach pracy zorganizowano strajki i demonstracje w związku z ogłoszoną przez rząd podwyżką cen, do największych wystąpień robotniczych doszło w Radomiu, Ursusie i Płocku; społeczne protesty brutalnie stłumiła milicja i Służba Bezpieczeństwa; w całej Polsce aresztowano około 2,5 tys. osób; wieczorem premier Piotr Jaroszewicz odwołał zapowiadane podwyżki cen.

1986 - Rzecznik rządu Jerzy Urban ogłosił, że Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego skazał zaocznie na karę śmierci płk. Ryszarda Kuklińskiego.

1997 - Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą do polskiego prawa instytucję "świadka koronnego".

1998 - W Warszawie zastrzelony został gen. Marek Papała, komendant główny Policji od stycznia 1997 do stycznia 1998 r.

2011 - W Warszawie zmarł Jan Kułakowski, główny negocjator przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i pierwszy ambasador Polski przy Unii.

2015 - Małgorzata Kidawa-Błońska została wybrana na stanowisko marszałka Sejmu RP.

2016 - W Warszawie zmarł Adam Kilian - artysta plastyk, scenograf, od 1951 r. związany z Teatrem Lalek. Jego twórczość należała do kierunku zwanego folkloryzmem, wywodzącego się m.in. z tradycji Stanisława Wyspiańskiego. Zajmował się także scenografią telewizyjną, projektował plakaty i pocztówki. Był twórcą projektów filmów animowanych, rysunkowych i lalkowych.

26 czerwca

----------

1295 - W Gnieźnie odbyła się koronacja Przemysła II na króla Polski.

1407 - Zebrana na zamku w Malborku kapituła generalna wybrała Ulricha von Jungingena na wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego.

1579 - Król Stefan Batory wypowiedział wojnę Rosji i wyruszył do Świru (obecnie na Białorusi), gdzie nastąpiła koncentracja wojsk polsko-litewskich; wojna o Inflanty i ziemię połocką toczyła się do 1582 roku.

1833 – W Królestwie Polskim wprowadzono stan wojenny, nazywany „nocą paskiewiczowską” (zniesiony w 1856).

1926 - W Druskiennikach urodził się Marian Turski - historyk, dziennikarz; od 1942 r. w łódzkim getcie, w sierpniu 1944 r. deportowany przez Niemców do Auschwitz; wiosną 1945 r. przeżył marsz śmierci z Auschwitz do obozu Buchenwald; wieloletni kierownik działu historycznego tygodnika "Polityka"; działacz organizacji żydowskich, m.in. przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, wiceprzewodniczący stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie.

1929 - Przed Trybunałem Stanu rozpoczął się proces ministra skarbu Gabriela Czechowicza, któremu zarzucono m.in. przekazanie z budżetu państwa do dyspozycji premiera Józefa Piłsudskiego 8 mln zł przeznaczonych następnie na akcję wyborczą BBWR; było to jedyne w okresie II RP postępowanie przed Trybunałem Stanu.

1938 - We Lwowie urodził się Krzysztof Baranowski, żeglarz, dziennikarz, pedagog, twórca Szkoły pod Żaglami; jako pierwszy Polak dwukrotnie opłynął samotnie kulę ziemską.

1942 - Radio BBC nadało audycję o zagładzie polskich Żydów, w której wykorzystano materiały konspiracyjnego zespołu badawczego "Oneg Szabat", który tworzył Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma.

1942 - Na Morzu Północnym zginął ppłk Stanisław Skarżyński, pilot 305 dywizjonu bombowego "Ziemi Wielkopolskiej"; w 1933 r. ustanowił lotniczy rekord świata, przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem.

1945 - W San Francisco przedstawiciele 50 rządów podpisali Kartę Narodów Zjednoczonych.

1948 - W Kopenhadze piłkarska reprezentacja Polski przegrała z Danią 0:8; była to najwyższa porażka w historii występów polskich piłkarzy; w meczu tym grał m.in. Kazimierz Górski, dla którego był to jedyny występ w barwach narodowych.

1953 - Na Kremlu aresztowany został Ławrientij Beria, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Stalina, komisarz ludowy spraw wewnętrznych ZSRS (1939-1945); po 1945 r. członek Biura Politycznego, kontrolujący Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (MGB) i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MWD); od marca 1953 r. minister spraw wewnętrznych; jako szef NKWD odpowiedzialny za miliony ofiar "czystek", terroru i głodu, zbrodnię katyńską oraz wysiedlenia i represje wobec setek tysięcy obywateli polskich; sądzony przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego, oskarżony m.in. o współpracę z obcymi wywiadami; został zdegradowany, skazany na śmierć i stracony.

1958 - W Łodzi urodził się Paweł Edelman, operator filmowy, nominowany do Oscara w kategorii najlepsze zdjęcia za film "Pianista".

1959 - Zamieszki w Kraśniku Fabrycznym wywołane sprzeciwem władz komunistycznych wobec budowy kościoła.

1961 - W Gwatemali zmarł Andrzej Bobkowski, pisarz, autor dziennika "Szkice piórkiem"; nazywany "chuliganem wolności" po tym, jak napisał: "Człowiek wolny, intelektualista, pisarz i poeta naprawdę wolny, który chce być wolny, będzie do końca tego świata miał coś z chuligana".

1965 - W Gdańsku na Targu Drzewnym odsłonięto przewieziony ze Lwowa pomnik króla Jana III Sobieskiego.

1966 - W Warszawie zakończono obchody Tysiąclecia Chrztu Polski; pochód wiernych powracających z uroczystości kościelnych rozpędziła milicja.

1967 - W Rzymie papież Paweł VI wręczył arcybiskupowi metropolicie krakowskiemu Karolowi Wojtyle nominację kardynalską.

1970 - W Warszawie urodził się Paweł Nastula, judoka, mistrz olimpijski z Atlanty (1996); dwukrotny mistrz świata, trzykrotny mistrz Europy.

1971 - Wielki pożar w rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach; w jego wyniku śmierć poniosło 37 osób, wśród nich 26 strażaków, ponad 100 osób zostało ciężko poparzonych.

1974 - Sejm uchwalił kodeks pracy.

1976 - W Szczecinku urodził się Paweł Małaszyński, aktor, wystąpił w filmach "Katyń", "Ciacho", "Skrzydlate świnie", "Sęp", a także w serialach "Oficer", "Magda M." i "Tajemnica Twierdzy Szyfrów".

1977 - W Kielcach otwarto pierwszy w Polsce tor samochodowo-motocyklowy.

1986 – Na antenie Programu 1 Telewizji Polskiej wyemitowano premierowe wydanie "Teleexpressu".

1995 - W Warszawie zmarł Kazimierz Wichniarz, aktor, niezapomniany Zagłoba z filmowego "Potopu".

2020 – W Warszawie zmarł Krzysztof Domaradzki, architekt, urbanista, autor koncepcji przebudowy ulic Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście w Warszawie, działacz na rzecz odbudowy Pałacu Saskiego.

27 czerwca

----------

1629 – Wojska polskie pod dowództwem hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego odniosły przygniatające zwycięstwo nad oddziałami szwedzkimi w bitwie pod Trzcianą na Pomorzu.

1697 - Na Woli odbyła się podwójna elekcja: prymas Michał Radziejowski ogłosił królem Polski francuskiego księcia Contiego, natomiast biskup kujawski Stanisław Dąmbski - księcia Fryderyka Augusta, elektora saskiego.

1831 - W Witebsku zmarł wielki książę Konstanty Pawłowicz Romanow, w latach 1815-1830 naczelny wódz wojsk Królestwa Polskiego i faktyczny jego wielkorządca.

1863 - Na placu Łukiskim w Wilnie z rozkazu władz carskich powieszony został przywódca powstania styczniowego na Żmudzi Zygmunt Sierakowski.

1869 - W Warszawie urodził się Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, działacz społeczny, prezes Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej we Francji; autor powieści "Huragan", "Rok 1809", "Szwoleżerowie gwardii" i "Księżna Łowicka".

1908 - W Dyneburgu urodził się Władysław Raginis, kapitan Korpusu Ochrony Pogranicza, w czasie kampanii 1939 r. bohaterski dowódca odcinka Wizna, na którym żołnierze Wojska Polskiego stawiali opór wielokrotnie silniejszym jednostkom niemieckim; kpt. Raginis poległ 10 września 1939 r. na Górze Strękowej koło Wizny.

1928 - Powołanie rządu Kazimierza Bartla.

1930 - W Puszkarni koło Wilna urodził się Ryszard Ronczewski, aktor, reżyser, przez wiele lat związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku; wystąpił m.in. w filmach "Faraon", "Wilcze echa" i "Pokłosie".

1941 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser, scenarzysta, jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych; autor "Dekalogu", "Krótkiego filmu o zabijaniu", tryptyku: "Trzy kolory: Niebieski", "Trzy kolory: Biały", "Trzy kolory: Czerwony", którego pierwsza część zdobyła Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji, a także filmów "Amator", "Przypadek" i "Podwójne życie Weroniki"; laureat Felixa - Europejskiej Nagrody Filmowej.

1941 - Po zajęciu Białegostoku Niemcy zamordowali około 2 tys. Żydów.

1950 - Sejm uchwalił Kodeks rodzinny, w którym m.in. obniżono wiek pełnoletniości z 21 do 18 lat.

1952 - W Toruniu urodził się Bogusław Linda, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, reżyser; wystąpił w filmach "Człowiek z żelaza", "Przypadek", "Kobieta samotna", "Danton", "Matka Królów", "Magnat", "Zabij mnie, glino", "Kroll", "Sauna", "Psy", "Jańcio Wodnik", "Prowokator", "Tato", "Szamanka", "Szczęśliwego Nowego Jorku", "Demony wojny wg Goi", "Zabić Sekala", "Pan Tadeusz", "Operacja Samum", "Quo vadis" i "1920 Bitwa Warszawska".

1959 - W Ziębicach koło Wrocławia urodził się Janusz Kamiński, operator filmowy, reżyser; dwukrotnie nagrodzony Oscarem za zdjęcia do filmów Stevena Spielberga "Lista Schindlera" (1994) i "Szeregowiec Ryan" (1999).

1960 - W Łodzi urodził się Janusz Darocha, jeden z najbardziej utytułowanych pilotów sportowych w historii; multimedalista mistrzostw świata i Europy w lataniu precyzyjnym i rajdowym.

1967 - W Londynie zmarł płk Jerzy Bajan, pilot myśliwski i sportowy; w 1934 r. wspólnie Gustawem Pokrzywką zwyciężył na samolocie RWD-9 w międzynarodowych zawodach sportowych Challenge; w czasie II wojny światowej walczył w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

1973 - W Warszawie zmarł Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; wystąpił w filmach "Wolne miasto", "Lunatycy", "Krzyżacy", "Matka Joanna od Aniołów", "Hrabina Cosel", "W pustyni i w puszczy", "Potop", a także w serialu "Czterej pancerni i pies".

1976 - W Warszawie urodziła się Maria Sadowska, wokalistka, reżyserka, kompozytorka, producentka.

1978 - Z kosmodromu Bajkonur wystartował "Sojuz 30", na jego pokładzie znajdował się mjr Mirosław Hermaszewski - pierwszy i jedyny jak dotąd Polak w kosmosie.

1979 - W Krakowie zmarł Antoni Gołubiew, pisarz, autor m.in. cyklu powieściowego "Bolesław Chrobry".

1986 - Polska została członkiem Banku Światowego.

1996 - Polska i Litwa podpisały w Warszawie umowę o wolnym handlu.

1998 - W Piatichatkach pod Charkowem z udziałem prezydenta Polski Aleksandra Kwaśniewskiego i prezydenta Ukrainy Leonida Kuczmy odbyła się uroczystość poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego pod polsko-ukraiński Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu.

2001 - Powstał Ruch Autonomii Śląska.

2007 - Obradujący w Nowej Zelandii Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO podjął decyzję o zmianie tytułu wpisu pozostałości obozu koncentracyjnego Auschwitz na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dotychczasową nazwę "Obóz koncentracyjny Auschwitz" zastąpiono nazwą "Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)"; nowe brzmienie, zaproponowane przez Polskę i Izrael, zostało przyjęte bez głosu sprzeciwu.

2011 - Zmarł Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena.

2017 – Zmarł Piotr Bikont, reżyser, dziennikarz i publicysta. Znany głównie jako jeden z pierwszych polskich krytyków kulinarnych.

28 czerwca

Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956

-------------

1569 - Sejm w Lublinie uchwalił akt realnej unii polsko-litewskiej.

1651 - Powstanie Chmielnickiego: Początek trzydniowej bitwy wojsk polskich z armią kozacko-tatarską pod Beresteczkiem.

1660 - Pod Połonką wojska dowodzone przez hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana Sapiehę oraz wojewodę ruskiego Stefana Czarnieckiego pokonały rosyjskie wojska księcia Iwana Chowańskiego.

1794 - W Warszawie w czasie insurekcji doszło do krwawych rozruchów; z inspiracji jakobinów warszawski lud zaatakował więzienia i dokonał samosądu nad targowiczanami; powieszono m.in. biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego oraz kasztelana przemyskiego Antoniego Czetwertyńskiego.

1812 - Sejm Księstwa Warszawskiego przekształcił się w Konfederację Generalną Królestwa Polskiego, która ogłosiła wskrzeszenie Polski i przyłączenie do niej prowincji zabranych.

1878 - W Maziarni koło Chełma urodził się Stanisław Brzozowski, filozof, publicysta, pisarz, krytyk literacki i teatralny; autor "Legendy Młodej Polski" i "Płomieni".

1895 - W Zurychu urodził się Kazimierz Sikorski, kompozytor, teoretyk muzyki, pedagog.

1900 - W Krakowie urodził się Leon Kruczkowski, prozaik, dramaturg, publicysta; członek Krajowej Rady Narodowej, KC PZPR i Rady Państwa; od 1947 r. poseł na Sejm; prezes Związku Literatów Polskich (1946-1956); autor powieści „Kordian i cham”, „Pawie pióra” oraz dramatów „Niemcy” i „Pierwszy dzień wolności”.

1914 - W Sarajewie od kul serbskiego zamachowca zginął austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z małżonką; wydarzenie to stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej.

1919 - W Pałacu Wersalskim państwa zwycięskiej koalicji podpisały traktat pokojowy z Niemcami - najważniejszy z układów kończących I wojnę światową, w której zginęło około 9 mln żołnierzy, a około 20 mln zostało rannych; w imieniu Polski pod traktatem podpisy złożyli Roman Dmowski i Ignacy Paderewski.

1919 - Powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy.

1922 - Stanowisko premiera RP objął Artur Śliwiński.

1924 - Rozporządzenie prezydenta RP o powołaniu przedsiębiorstwa Polskie Lasy Państwowe.

1927 - Na Wawelu złożone zostały prochy Juliusza Słowackiego, przeniesione z cmentarza Montmartre w Paryżu.

1929 - W Poznaniu urodził się Alfred Miodowicz, przewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) w latach 1984-1991, członek Biura Politycznego KC PZPR (1986-1989).

1931 - W Pruszkowie urodził się Adam Zieliński, prawnik, sędzia, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1996-2000 rzecznik praw obywatelskich.

1943 - W Sankt Valentin w Austrii urodził się Ryszard Krynicki, poeta, tłumacz, wydawca.

1945 - Krajowa Rada Narodowa powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej: premierem został Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczyk, pełniący również funkcję ministra rolnictwa.

1946 - Dekret KRN o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w latach 1939-1945.

1950 - Sejm uchwalił ustawę o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli.

1950 - W Gdańsku rozpoczęła działalność Opera Bałtycka.

1953 - W Gdyni utworzono Muzeum Marynarki Wojennej.

1956 - W Poznaniu doszło do robotniczych protestów, które przerodziły się w trwające trzy dni walki uliczne, do ich stłumienia władze komunistyczne użyły wojska; śmierć poniosło co najmniej 58 osób, rannych zostało ok. 600.

1960 - W Gorzowie Wielkopolskim urodził się Marek Jurek, działacz opozycji demokratycznej, współzałożyciel Ruchu Młodej Polski, członek władz krajowych NZS; parlamentarzysta; współtwórca ZChN i jeden z jego liderów; członek KRRiT (1995-2001); w 2001 r. współzałożyciel Przymierza Prawicy, a po jego zjednoczeniu z PiS - wiceprezes PiS; marszałek Sejmu w latach 2005-2007; od 2007 r. prezes Prawicy Rzeczypospolitej; w 2014 r. wybrany do Parlamentu Europejskiego.

1969 - W Warszawie urodził się Michał Znaniecki, reżyser teatralny, dramaturg, scenograf, pedagog.

1972 - Papież Paweł VI specjalną bullą zatwierdził nową organizację kościelną na ziemiach zachodnich i północnych uzyskanych przez Polskę po II wojnie światowej.

1974 - W Poznaniu otwarto halę widowiskowo-sportową Arena.

1974 - Premiera filmu "Wiosna, panie sierżancie" w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego.

1976 - Na Stadionie X-lecia w Warszawie władze komunistyczne zorganizowały wiec poparcia dla I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka.

1981 - W Poznaniu odsłonięto Pomnik Ofiar Czerwca 1956.

1991 - W Budapeszcie podpisano porozumienie, na mocy którego rozwiązano istniejącą od 1949 r. Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG).

1993 - Premiera filmu "Pograbek" w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego.

2000 - W Krakowie zmarł Józef Tischner, katolicki duchowny, filozof, teolog, pisarz; autor książek "Świat ludzkiej nadziei", "Etyka Solidarności", "Myślenie według wartości", "Nieszczęsny dar wolności" oraz "Historii filozofii po góralsku".

2017 – w Krakowie zmarła Barbara Janina Zientarska, działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL, redaktorka czasopism tzw. drugiego obiegu. W jej domu znajdowała się drukarnia, w której powstawały druki bezdebitowe. W 2012 odznaczona przez prezydenta Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

2020 – Urzędujący prezydent Andrzej Duda z wynikiem 43,50% zwyciężył w pierwszej turze wyborów prezydenckich. Do drugiej tury wszedł razem z Rafałem Trzaskowskim (30,46%).

29 czerwca

--------------

1797 - W Oleśnie urodził się Józef Lompa, śląski pisarz, nauczyciel i etnograf.

1886 - W Wadowicach urodziła się Ada Sari, właściwie Jadwiga Szajer, śpiewaczka, występowała na największych scenach operowych świata, m.in. we Włoszech i USA.

1886 - W Luksemburgu urodził się Robert Schuman - francuski polityk, premier Francji, uważany jest za jednego z założycieli Unii Europejskiej. Wspólnie z francuskim ekonomistą Jeanem Monnetem i kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem doprowadził do porozumienia między Francją a Niemcami w sprawie wspólnego zarządzania przemysłami stalowym i węglowym, dając początek Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali.

1924 - W Kownie urodził się Gustaw Lutkiewicz, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie, występował w Teatrze Telewizji, w słuchowiskach, m.in. w powieści radiowej "W Jezioranach"; wykonawca ballad Bułata Okudżawy; wystąpił w filmach "Gangsterzy i filantropi", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Ogniem i mieczem", "Pan Wołodyjowski", "Lokis. Rękopis profesora Wittembacha", a także w serialach "Stawka większa niż życie", "Alternatywy 4" i "Złotopolscy".

1930 - W Borzęcinie urodził się Sławomir Mrożek, dramatopisarz, prozaik, satyryk, eseista, rysownik; autor m.in. dramatów "Policja", "Indyk", "Tango", "Emigranci", "Portret", "Pieszo", "Miłość na Krymie", zbiorów opowiadań "Półpancerze praktyczne", "Słoń", "Wesele w Atomicach", a także autobiograficznej książki "Baltazar".

1930 - W Krakowie w Starym Teatrze obradował zwołany przez Centrolew Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu.

1940 - W lasku "Brzask" niedaleko Skarżyska-Kamiennej w ramach akcji AB Niemcy rozstrzelali około 760 Polaków z okolicznych miejscowości.

1940 - NKWD rozpoczęło trzecią masową deportację polskich obywateli w głąb Związku Sowieckiego; objęła ona ok. 80 tys. obywateli polskich, którzy przed wrześniem 1939 r. nie mieszkali na ziemiach inkorporowanych przez ZSRS; 84 proc. deportowanych stanowili Żydzi.

1941 - W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.

1943 - W Wałbrzychu zmarła księżna Maria Teresa Oliwia Hochberg, nazywana Daisy, angielska arystokratka, małżonka księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XV Hochberga, związana z zamkiem w Pszczynie i zamkiem Książ.

1944 - W Warszawie żołnierze 1 kompanii batalionu "Zośka" Kedywu KG AK uwolnili kilkunastu więźniów politycznych z więziennego Szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.

1951 - W Warszawie rozpoczął obrady I Kongres Nauki Polskiej, który podjął decyzję o utworzeniu Polskiej Akademii Nauk.

1956 - W przemówieniu radiowym, po pacyfikacji robotniczych protestów w Poznaniu, premier Józef Cyrankiewicz stwierdził: "Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że mu tę rękę władza odrąbie w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji".

1985 - W Warszawie zmarł Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki, scenarzysta filmowy.

1989 - W Warszawie zmarł prof. Grzegorz Białkowski, fizyk, poeta, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w wyborach 4 czerwca 1989 r. wybrany senatorem z list Komitetu Obywatelskiego "Solidarność".

1991 - W warszawskiej FSO zakończono produkcję Fiata 125p.

1993 - W Warszawie odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Katyńskiego; jego pierwszą siedzibą był Fort Czerniaków; obecnie znajduje się ono na Cytadeli.

2002 - Andrzej Barcikowski został szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a Zbigniew Siemiątkowski - szefem Agencji Wywiadu; obie agencje zastąpiły zlikwidowany Urząd Ochrony Państwa.

2016 – W Warszawie zmarła Janina Paradowska, dziennikarka i publicystka, związana m.in. z tygodnikiem „Polityka”.

2018 – W Warszawie zmarła Irena Szewińska, najwybitniejsza lekkoatletka w dziejach polskiego sportu, zdobywczyni siedmiu medali olimpijskich, rekordzistka Polski, Europy i świata w biegach na 100, 200, 400 metrów, w skoku w dal i sztafetach, wiceprezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, członkini Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.

2021 – Zmarł Andrzej Zakrzewski, reżyser oraz scenarzysta filmowy, telewizyjny i radiowy.

30 czerwca

----------

1651 - Zwycięstwo wojsk polskich nad armią kozacko-tatarską pod Beresteczkiem.

1794 – W Paryżu została zgilotynowana polska księżna Rozalia Lubomirska. Jakobini oskarżyli ją o udział w spisku przeciwko rewolucji.

1877 - W Pelplinie zmarł Walenty Stefański, wielkopolski działacz społeczny i polityczny; uczestnik powstania listopadowego.

1907 - W Krakowcu we wschodniej Galicji urodził się Roman Szuchewycz, działacz Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów; w latach 1934-1937 więziony za organizację zamachów na przedstawicieli polskich władz; od 1943 r. dowódca Ukraińskiej Powstańczej Armii, która do 1945 r. dokonała masowych mordów około 100 tys. Polaków z Wołynia i Galicji Wschodniej.

1911 - W Szetejniach na Litwie urodził się Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista, tłumacz, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley; autor m.in. zbioru wierszy "Trzy zimy", "Ocalenie", "Miasto bez imienia", "Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada", "Dalsze okolice", "Na brzegu rzeki", "To", "Druga przestrzeń" oraz tomu miniatur "Piesek przydrożny"; esejów "Zniewolony umysł", "Rodzinna Europa", "Widzenia nad Zatoką San Francisco", powieści "Dolina Issy", a także poematów "Traktat moralny", "Traktat poetycki" i "Traktat teologiczny"; laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1980 r.

1924 - W Krakowie zmarł Franciszek Stefczyk, nauczyciel, założyciel pierwszej na ziemiach polskich wiejskiej spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowej.

1929 - W Podhajcach koło Lwowa urodził się Jan Łomnicki, reżyser i scenarzysta; twórca seriali "Dom", "Modrzejewska", a także filmów "Akcja pod Arsenałem" i "Jeszcze tylko ten las".

1940 - Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski mianował gen. Stefana Roweckiego "Grota" Komendantem Głównym Związku Walki Zbrojnej (ZWZ).

1941 - Po zajęciu Lwowa przez Niemców rozpoczął się pogrom, w którym w ciągu czterech dni zginęło około 4 tys. Żydów.

1943 - W Warszawie w wyniku zdrady gestapo aresztowało dowódcę AK gen. Stefana Roweckiego "Grota"; zamordowany w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera.

1946 - Odbyło się referendum ludowe, którego wyniki zostały sfałszowane przez władze komunistyczne.

1948 - W Osielcu koło Makowa Podhalańskiego funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego aresztowali mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę" - dowódcę V Wileńskiej Brygady AK, a następnie oddziałów partyzanckich eksterytorialnego Wileńskiego Okręgu AK.

1967 - W Nowej Rudzie urodził się Robert Więckiewicz, aktor, znany m.in. z filmów "Ziarno prawdy", "Pod Mocnym Aniołem", "Wałęsa. Człowiek z nadziei", "W ciemności", "Wymyk", "Różyczka", "Wszystko będzie dobrze" i "Vinci".

1976 - Czerwiec '76: Władze komunistyczne zorganizowały w Radomiu wiec poparcia dla Edwarda Gierka.

1983 - Krystyna Palmowska jako pierwsza kobieta zdobyła Broad Peak w Karakorum.

1983 - Na ogrodzeniu Klubu Sportowego Stoczniowiec w Gdańsku znaleziono powieszone ciało Jana Samsonowicza, działacza NSZZ „Solidarność” i jednego z inicjatorów powstania Ruchu Młodej Polski. W 1989 r. Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do Zbadania Działalności MSW umieściła jego nazwisko na liście potencjalnych ofiar działań bezpieki w czasie stanu wojennego.

1983 - W bielskiej FSM zakończono produkcję samochodu Syrena 105.

1985 - W Nakle nad Notecią urodził się Rafał Blechacz, pianista, laureat XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (2005) i Gilmore Artist Award (2014).

1988 - W Warszawie brutalnie pobity został prof. Jan Strzelecki, socjolog, eseista; uczestnik Powstania Warszawskiego, współpracownik KOR i Towarzystwa Kursów Naukowych, doradca "Solidarności"; zmarł 11 lipca 1988 r., nie odzyskawszy przytomności.

1989 - W Warszawie odbyła się demonstracja pod hasłem "Jaruzelski - musi odejść"; podczas demonstracji brutalnie interweniowały oddziały ZOMO.

2000 - Władysław Bartoszewski zastąpił na stanowisku ministra spraw zagranicznych Bronisława Geremka.

2000 - Prof. Leon Kieres złożył ślubowanie przed Sejmem RP jako pierwszy prezes Instytutu Pamięci Narodowej i rozpoczął urzędowanie.

2022 – Zmarł Kazimierz Zimny, brązowy medalista igrzysk w Rzymie w 1960 r. w biegu na 5000 metrów, dwukrotny srebrny medalista mistrzostw Europy na tym samym dystansie, dyrektor maratonu „Solidarności” w Trójmieście.

2023 – Oddano do użytku tunel pod Świną w Świnoujściu łączący wyspy Uznam i Wolin oraz centrum miasta z resztą kraju.(PAP)

szuk/ miś/ dki/