"Projektowana zmiana konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ma na celu przywrócenie prawidłowego funkcjonowania systemu kontroli konstytucyjności prawa w Polsce, zgodnego z wartościami konstytucyjnymi właściwymi dla demokratycznego państwa prawnego" - powiedział szef Komisji Ustawodawczej Krzysztof Kwiatkowski (KO), który przedstawił projekt ustawy o zmianie konstytucji w czasie jego pierwszego czytania.

"Na skutek kryzysu konstytucyjnego, mającego miejsce w latach 2016-2023, Trybunał Konstytucyjny utracił bowiem zdolność do niezawisłej i apolitycznej realizacji zadań i funkcji określonych w konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej" - dodał senator.

Zaproponował też, by komisja podjęła decyzję o przeprowadzeniu 2 lipca wysłuchania publicznego dotyczącego projektu ustawy o zmianie konstytucji. Opowiedzieli się za tym jednomyślnie wszyscy senatorowie komisji. "To jest wyraźny sygnał, że każdy polski obywatel i obywatelka będą mogli przedstawić swój pogląd i opinię na temat zmian w konstytucji" - podkreślił Kwiatkowski, dodając, że formularz zgłoszeniowy w tej sprawie będzie dostępny od piątku.

Projekt, który w czwartek omawiają eksperci prawa, a także przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i senatorowie komisji, zakłada wprowadzenie m.in. zmian w art. 193 oraz art. 194 ustawy zasadniczej w części poświęconej Trybunałowi Konstytucyjnemu.

Zmiana wprowadzona do art. 193 ma dać podstawy dla szerszego stosowania konstytucji w sposób bezpośredni w praktyce orzeczniczej sądów. "Praktyka ustrojowa wskazuje bowiem, że rozproszona kontrola konstytucyjności sprawowana przez sądy, w trybie bezpośredniego stosowania Konstytucji, przyczynia się do wzmocnienia gwarancji konstytucyjnych oraz ochrony praw i wolności jednostki" - czytamy w projekcie.

Z kolei zmiana art. 194 ma ograniczyć możliwość ubiegania się o wybór na stanowisko sędziego TK przez osoby związane z bieżącym życiem politycznym, w tym posła, europosła, senatora, ministra. "W przypadku tych osób ubieganie się o stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego staje się możliwe po upływie 4 lat od wygaśnięcia mandatu lub zakończenia pełnienia funkcji w Radzie Ministrów" - głosi projekt, w którego uzasadnieniu wskazano, że rozwiązanie ma dać dodatkowe gwarancje apolityczności Trybunału Konstytucyjnego.

Dodatkowo zmiana art. 194 przewiduje wprowadzenie trzyletniej kadencji na stanowiskach prezesa i wiceprezesa TK, co - jak czytamy w projekcie - ma wzmocnić gwarancję niezależności wewnętrznej TK. "Za niekorzystne dla niezależności orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego należy bowiem uznać sytuację, w której funkcja Prezesa lub Wiceprezesa Trybunału jest sprawowana przez jedną osobę w okresie pełnej kadencji sędziego, co może prowadzić do jej nadmiernego wpływu na kierunek orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego" - czytamy w uzasadnieniu.

Ponadto projekt ustawy o zmianie konstytucji zawiera przepisy epizodyczne. Stanowią one, że z dniem wejścia w życie zmiany w konstytucji wygasa kadencja dotychczasowych sędziów TK, a jego nowy skład zostanie wybrany przez Sejm większością 3/5 głosów (276 posłów). Gdyby tego wyboru nie udało się dokonać w ciągu dwóch miesięcy, wówczas Sejm ma dokonać wyboru 15 sędziów bezwzględną większością głosów. Zgodnie z projektem, zastosowanie większości bezwzględnej ma zostać zrównoważone wprowadzeniem trzech długości kadencji sędziów pierwszego składu TK (pierwszych pięciu na 3 lata, kolejnych pięciu na 6 lat i kolejnych pięciu 9 lat).

"Zastosowanie w ustawie trzech długości kadencji dla sędziów pierwszego składu Trybunału Konstytucyjnego pozwoli na wymianę 1/3 składu Trybunału w kolejnych kadencjach Sejmu RP. Docelowo, w warunkach prawidłowo funkcjonującego systemu prawnego i politycznego, sędziów Trybunału Konstytucyjnego powinno wybierać się większością 3/5 głosów" - dodano w uzasadnieniu projektu.

Prace w Senacie nad projektem zmiany konstytucji są częścią szerszego pakietu aktów prawnych, które mają - w zamierzeniu obecnych władz - przywrócić w Polsce praworządność. Pozostałymi są: uchwała w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego, którą Sejm uchwalił 6 marca, a także poselskie projekty ustaw: o Trybunale Konstytucyjnym oraz Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym.

Wysłuchanie publiczne w Sejmie nad poselskimi projektami zaplanowano w piątek.

Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent RP. "Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów" - stanowi ustawa zasadnicza. (PAP)

nno/ mok/