"Skutek przedawnienia następuje ex lege (z mocy prawa - PAP) z chwilą upływu terminu wyznaczonego przez ustawodawcę, jako termin przedawnienia" - powiedziała w uzasadnieniu uchwały podjętej w poszerzonym składzie siedmiorga sędziów Izby Cywilnej SN sędzia Agnieszka Góra-Błaszczykowska.

Uchwała zapadła w odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez skład trzech sędziów Izby Cywilnej SN w związku z rozpoznawaną skargą kasacyjną. W sprawie chodziło o ponad 218 tys. zł roszczenia wymaganego przez firmę handlująca sprzętem medycznym od jednego z dystrybutorów. W sprawie tej w sądach obu instancji zapadły przeciwne orzeczenia.

Warszawski sąd okręgowy w kwietniu 2019 roku oddalił powództwo spółki uznając przedawnienie roszczenia. Wskazał, że w sprawie termin przedawnienia roszczenia upływał w sobotę 25 listopada 2017 roku, zaś firma wytoczyła powództwo o zapłatę w poniedziałek 27 listopada 2017 roku. Z kolei warszawski sąd apelacyjny zmienił ten wyrok i zasądził żądaną od pozwanego kwotę.

Oba sądy odmiennie odniosły się do przepisu Kodeksu cywilnego (art. 115) mówiącego, że "jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą".

Zdaniem sądu I instancji przepis ten nie odnosił się do kwestii przedawnień. SO uznał, że przepis - jak bezpośrednio stanowi - "reguluje terminy na wykonanie czynności". Przedawnienie zaś nie jest "czynnością" - ocenił SO.

Tymczasem SA w II instancji orzekł, że przepis ten ma zastosowanie przy ocenie prawnej "skuteczności podjętej przez wierzyciela czynności mającej doprowadzić do przerwania biegu przedawnienia", czyli wytoczenia powództwa.

W związku z tym w lutym 2023 roku troje sędziów SN rozpoznających skargę kasacyjną sformułowało pytanie, czy ten przepis K.c. stosuje się do biegu przedawnienia.

"Art. 115 K.c. nie ma zastosowania do upływu terminu przedawnienia" - głosi uchwała podjęta w środę przez SN.

Sędzia Góra-Błaszczykowska w uzasadnieniu uchwały wskazała na literalną wykładnię przepisu, który "dotyczy wyłącznie terminów zastrzeżonych dla dokonania określonej czynności". "Przedawnienie roszczenia jest konsekwencją bezczynności wierzyciela w zakresie realizacji jego prawa podmiotowego. Brak jest zatem powiązania merytorycznego między art. 115 K.c. a przedawnieniem" - zaznaczyła.

"Nie ma żadnych podstaw merytorycznych, aby odmiennie traktować terminy przedawnienia, które kończą się w sobotę lub dni ustawowo wolne od pracy od terminów przedawnienia kończących się w inne dni. Takie stanowisko nie ma żadnego umocowania, gdyż przedawnienie jest skutkiem bezczynności uprawnionego w zakresie realizacji jego praw podmiotowych. Brak więc jest podstaw, aby wzmacniać jego ochronę poprzez aprobowanie wydłużenia terminu przedawnienia z powołaniem się na art. 115 K.c." - mówiła sędzia SN.

Sędziowie zadający pytanie pisali, że - z jednej strony - sporne unormowanie znajduje się w części Kodeksu cywilnego regulującej ogólne przepisy dotyczące terminów. "Z usytuowania tej jednostki redakcyjnej wynika, że powinien mieć zastosowanie do biegu terminu przedawnienia" - zaznaczali.

Z drugiej zaś strony zauważali, że "czynność prawna procesowa obejmująca skutki materialnoprawne, to ewentualnie wniesienie pozwu przerywającego bieg terminu przedawnienia i to jej może dotyczyć kwalifikacja czynności, a nie samego przedawnienia". Według tej interpretacji nie może być terminem, o którym mowa w przepisie, moment oznaczający "powstanie, albo ustanie określonych kompetencji", tak jak w przypadku upływu terminu przedawnienia.

Trzech sędziów SN w postanowieniu kierującym pytanie opowiedziało się za interpretacją, zgodnie z którą sporny przepis nie stosuje się do końca terminów przedawnienia i do tego zdania przychylił się w środę poszerzony skład SN. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ mok/